اولین مناظره هفت کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری روز شنبه ۱۵خردادماه برگزار و به‌صورت زنده از شبکه یک سیما پخش شد. مناظره‌ای که اگرچه قرار بود با طرح سوال‌های اقتصادی بیشتر ایده نامزدها را برای حل ابرچالش‌های اقتصادی کشورنشان دهد، اما در نهایت مواضع و برنامه‌های اقتصادی هیچ کدام از هفت کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ برای مخاطبان مشخص نشد و در این برنامه سعید جلیلی، محسن رضایی، سیدابراهیم رئیسی، علیرضا زاکانی، سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی، محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی به جای طرح دیدگاه‌های خود درباره موضوعات اقتصادی که محور اصلی مناظره بود، بیشترین وقت خود را به اتهام‌زنی به یکدیگر و پاسخ به این اتهام‌ها اختصاص دادند. در این میان به باور منتقدان پرسش‌های بسیار کلی اقتصادی و زمان اندک برای پاسخ دادن به آنها یکی از دلایل عدم ارائه راهکار مشخص از سوی نامزدها و انداختن آنها به وادی کلی‌گویی، ابهام و تکرار شعارها در اولین مناظره بود.
همچنین در این مناظره اثری از طرح ابربحران‌هایی که کشور گرفتار آن شده است نبود و هر هفت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری به‌راحتی از کنار تحریم و کرونا به‌عنوان دو متغیر مهم تاثیرگذار بر اقتصاد حاکم بر زندگی مردم کشور در چند سال اخیر گذشتند و در مقابل نامزدهای مخالف دولت بیشترین زمان از وقت سه ساعته خود را صرف حمله به دولت کردند.
مخاطب اصلی پنج نامزد مخالف دولت نیز در این مناظره عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی بود که او را یکی از عاملان وضع موجود در اقتصاد کشور در دولت حسن روحانی معرفی می‌کردند. با این حال همتی در این مناظره و در پاسخ به حمله مخالفان دولت ضمن تاکید بر برکنار شدن از سمتش تلاش کرد خود را نامزد مستقل از دولت معرفی کند و حتی در مواردی خود را نیز منتقد عملکرد اقتصادی حسن روحانی- به‌دلیل آنچه عدم داشتن بینش اقتصادی رئیس‌جمهور توصیف کرد - دانست. همتی پیش از این هم گفته بود که در سال‌های گذشته سیاستمداران برای اقتصاد کشور تصمیم گرفته‌اند و بنابراین باید به آنها مرخصی بدهیم و به سمت انتخاب رئیس‌جمهوری اقتصاددان برویم. این همان موضوعی بود که او طی مناظره اولش بارها برآن تاکید کرد و خود را اقتصاددانی معرفی کرد که می‌تواند وضعیت اقتصادی موجود کشور را با برنامه‌هایش بهبود ببخشد.
ازسوی دیگر دوقطبی‌های ایجاد شده در اولین مناظره به‌ویژه در نیمه نخست آن یکی دیگر از حواشی اولین مناظره انتخاباتی نامزدها بود. به این ترتیب گرچه با توجه به حضور ۵نامزد اصولگرا و دو نامزد اصلاح‌طلب و اعتدالی، پیش‌بینی‌ها از ایجاد دوقطبی‌های۵ به یک یا ۵ به۲ بود اما بیشترین کشمکش لفظی میان زاکانی-همتی و مهرعلیزاده-رضایی- رئیسی بود. در این میان به‌نظر می‌رسید که محسن رضایی بانوع ادبیات انتخاباتی‌اش سعی دارد خود را رقیب اصلی ابراهیم رئیسی در دور دوم انتخابات معرفی کند.
موضوع FATF نیز یکی از محورهای این مناظره بود، به‌طوری‌که در بخشی از این مناظره به سوژه مجادله رضایی و همتی تبدیل شد تا جایی که رضایی، همتی را تهدید به ممنوع‌الخروجی و زندان در صورت رسیدن به ریاست‌جمهوری کرد و همتی از رئیسی در مقام رئیس قوه قضائیه خواست که امان‌نامه‌ای به وی دهد تا پس از انتخابات مجازات نشود. همتی همچنین عدم تصویب FATF از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به دبیری رضایی را عامل اصلی مشکلات کشور دانست. موضوع نامزد پوششی بودن هم دقایق زیادی از بحث‌های کاندیداها را به خود اختصاص داد. همتی تاکید داشت که قاضی‌زاده‌هاشمی، جلیلی، رضایی و به‌ویژه زاکانی، چهار نامزدی هستند که در مقام یاری‌دهنده به رئیسی یا به اصطلاح نامزد پوششی وی در انتخابات حاضر شده‌اند و حتی در بخشی از سخنانش اعلام کرد در صورتی به اتهامات این کاندیداها پاسخ می‌دهد که آنها قول بدهند تا آخر انتخابات حضور خواهند داشت.
این همان موضوعی بود که با واکنش زاکانی مواجه شد و بارها تاکید کرد که پوششی نیست و تا آخر در انتخابات حضور خواهد داشت. در همین حال قاضی‌زاده‌هاشمی دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 در جریان این مناظره برخلاف دیگر نامزدها به جای وارد شدن به جدال‌های سیاسی تلاش می‌کرد خود را از این جدال‌ها دور نگه دارد و بیشتر بر داشتن برنامه‌ای مکتوب برای حل مشکلات اقتصادی با کمک جوانان انقلابی تاکید می‌کرد و بر نمایش چهره‌اش به‌عنوان چهره‌ای که می‌خواهد از جدال‌ها دور بماند، تاکید کرد. هرچند که او هم هر از گاهی به دولت حمله می‌کرد.
ازسوی دیگر علیرضا زاکانی، یکی از چهره‌های مناظره شنبه بود که نوع ادبیاتش در جریان این مناظره و حمله به دولت و همتی موجب شد تا بسیاری در فضای مجازی از او به‌عنوان کسی که یادآور محمود احمدی‌نژاد در مناظرات سال ۸۸ است نام ببرند. در واقع آنچه موجب انتقاد از او در فضای مجازی شده است ادبیات تهدید‌آمیز و تند او بود.
سعید جلیلی هم درمناظره اول کمتر از سایر نامزدها وارد دعوا و حاشیه شد و تمرکز خود را به ارائه برنامه و معرفی دیدگاه‌های خود گذاشته بود . ابراهیم رئیسی نیز در جریان مناظره تمرکزش را بیشتر روی عملکردش در قوه‌قضائیه گذاشته بود و البته در بخشی از سخنانش به انتقادهایی که از او در مورد انتخاباتی عمل کردنش طی دوران ریاستش در قوه‌قضائیه می‌شد پاسخ می‌داد. محسن مهرعلیزاده، نیز در جریان مناظره سعی کرد تا با هدف قراردادن رئیسی یک دو قطبی بین خود و رئیس قوه‌قضائیه ایجاد کند و البته تاحدودی موفق بود.
همچنین اظهارات نامزدها مبنی‌بر «سندروم پست بی‌قرار»، «قد و قواره نامزدی»، «امان‌نامه»، «بازجویی»، «اسکوتر» و «پوششی» و «سوپر پوششی» از جمله کلماتی بود که پس از مطرح شدنشان از سوی نامزدها در فضای مجازی ازسوی کاربران بارها بازنشر شد.
همزمان با برگزاری اولین مناظره برخی تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها از احتمال تکرار انتخابات سال 84 که در نهایت به رغم پیش‌بینی‌ها محمود احمدی‌نژاد برنده انتخابات شد حکایت می‌کنند. براساس این تحلیل‌ها هرچند در این دور از رقابت‌های انتخاباتی همه نگاه‌ها به ابراهیم رئیسی به‌عنوان نامزد اصلی دوخته شده و دیگران را نامزد پوششی او می‌خوانند، احتمال برگشتن برگ به نفع نامزدی همچون قاضی‌زاده‌هاشمی که در دور اول مناظره خودرا چندان درگیر جدال‌ها نکرد وجود دارد.
به هر حال قرار است در دو مناظره بعدی که سه‌شنبه ۱۸ خرداد و شنبه ۲۲ خرداد برگزار خواهد شد به مباحث فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پرداخته شود، سه موضوعی که نامزدها شاید بتوانند بهتر از اقتصاد به آنها بپردازند. سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری روز ۲۸ خرداد سال‌جاری برگزار می‌شود.
منبع: دنیای اقتصاد