مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی شاخص‌ها و شیوه‌های راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها در حوزه فناوری هوایی را تشریح کرد.
به گزارش شرق، در این گزارش، با اشاره به فراهم‌شدن امکان امضای قرارداد خرید هواپیما از سوی ایران‌ایر به‌عنوان ایرلاین حامل پرچم کشورمان از دو شرکت بزرگ هواپیماسازی دنیا شامل ایرباس و بویینگ و همچنین باکیفیت‌ترین هواپیما‌های کوتاه‌برد جهان (ای‌تی‌آر) آمده: این قرارداد برای خرید ۲۰۰ فروند هواپیما شامل ۱۰۰ فروند انواع ایرباس، ۸۰ فروند انواع بویینگ و ۲۰ فروند ای‌تی‌آر ۷۲-۶۰۰ به امضا رسید که تنها دو فروند ایرباس A۳۳۰-۲۰۰، یک فروند ایرباس A۳۲۱ و ۱۳ فروند ای‌تی‌آر وارد شد.
جزئیات مجوز اوفک برای خرید هواپیما
این هواپیما‌ها در پی رفع تحریم‌ها و با صدور مجوز اوفک (اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا) وارد شده بود که این مجوز تا پایان ۲۰۲۰ اعتبار داشت؛ اما با ورود ترامپ به کاخ سفید، این مجوز‌ها در هشتم می ۲۰۱۸ لغو شدند.
مرکز پژوهش‌های مجلس، تحریم‌های صنعت هوانوردی را در قالب سه موضوع تأمین هواپیما و قطعات، تعمیر و نگهداری و هوانوردی عمومی عنوان کرده و می‌افزاید: مهم‌ترین علت تحریم واردات هواپیما و قطعات آن، ممنوعیت مجوز فروش هواپیما و تجهیزات به ایران به واسطه اعلام دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک OFAC) است. در این قانون، فروش هواگرد‌هایی (Aircraft) که بیش از ۱۰ درصد آن ساخت کمپانی‌های آمریکایی باشد نیازمند اخذ مجوز اوفک هستند که به همین دلیل تمامی قرارداد‌هایی که ایران در زمینه خرید هواپیما پس از برجام امضا کرد، لغو شده است.
افشاگری از نحوه قرارداد‌های خرید هواپیمای پسابرجامی
گزارش مرکز پژوهش‌ها اذعان دارد: قرارداد‌های امضاشده میان ایران‌ایر با شرکت‌های هواپیماسازی، به‌صورت Relevant event منعقد شده بودند. این امر این‌طور تفسیر می‌شود که قرارداد فروش به ایران تا زمان اعتبار مجوز اوفک برقرار است و در صورت لغو مجوز، قرارداد فروش کان‌لم‌یکن تلقی می‌گردد؛ هرچند مسائل مربوط به دریافت خسارت از خود آمریکا از طریق کانال‌های دیگر قابل پیگیری است.
نکته دوم، این است که شرکت‌های فروشنده برای هر قرارداد باید مجوز فروش هواپیما و تجهیزات به ایران را از وزارت خزانه‌داری آمریکا دریافت کنند؛ بنابراین قابل بیان است که با هدف خرید به تعداد دلخواه و نامحدود توسط ایران، آمریکا نباید مجوز‌های اوفک را با قید محدودیت زمانی برای این شرکت‌ها صادر کند. در صورت عدم ملاحظه چنین قیدی حتی در صورت امضای قرارداد و سفارش ساخت هواپیما، با توجه به طولانی‌بودن پروسه ساخت و تحویل، امکان عدم تحویل هواپیما وجود دارد.
رقم واقعی پرداخت‌شده بابت خرید هواپیما‌ها
بر اساس آنچه این مرکز پژوهشی اعلام کرده، خرید‌های برجامی متعلق به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی بود که ۷۰+۳۳۰ میلیون دلار به‌علاوه ۱۰۰ میلیون یورو پرداخت شد. با این حساب به قیمت امروز دلار (۲۳ هزار تومان) و یورو (۲۷ هزار تومان) مجموعا ۱۲هزارو ۹۰۰ میلیارد تومان ارزش هواپیما‌های خریداری‌شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش درباره شاخص‌های راستی‌آزمایی آورده: در مجموع می‌توان گفت مهم‌ترین اقدام راستی‌آزمایی در این زمینه عبارت است از اینکه ایران بتواند مطابق روش تجارت جهانی به تعداد دلخواه هواگرد خارجی (Aircraft) مسافربری، باری، بالگرد و... را مؤکدا به‌صورت مستقیم و بدون واسطه با رعایت قید عدم محدودیت مجوز اوفک خریداری و به‌همراه آن خدمات آموزشی و پشتیبانی دریافت کند.
مجوز اوفک نامحدود شود نه زمان‌دار
این گزارش پیشنهاد می‌دهد که حداقل در یک بازه زمانی چندساله مثلا تا پایان سال ۲۰۳۰ به‌صورت نامحدود مجوز اوفک را صادر کند؛ با این هدف که قرارداد از حالت Event Relevant خارج شود. این امر به‌منظور راستی‌آزمایی عملیاتی به این صورت پیشنهاد می‌شود که اوفک مجوز‌های شرکت‌های ایران‌ایر، آسمان و زاگرس را در حداکثر یک هفته کاری بدون اعمال قید محدودیت مجددا تمدید کند و علاوه بر این، کانال‌های پولی و مالی برای انتقال خرید هواگرد‌ها باز شود.
برای راستی‌آزمایی عملیاتی در صورت تمدید مجوز اوفک به این صورت می‌تواند باشد که در یک هفته پس از تمدید مجوز اوفک، دسترسی به پنل سرویس‌های پشتیبانی ایرباس که به‌واسطه تحریم مسدود شده بود، میسر شود.