فرارو- در مناطق گرمسیر و معتدل ایران ازجمله در استان‌های خراسان جنوبی (طبس)، کرمان (جیرفت)، اکثر شهر‌های استان فارس و شمال کشور با فرا رسیدن فصل بهار عطر خاص بهار نارنج هر گوشه‌ای از شهر را معطر می‌کند. بهار نارنج یا به قول شیرازی‌ها "باهار نارَنج" شکوفه درخت نارنج از خانواده مرکبات است که در صنایع عطرسازی، عرق‌گیری، مربا، گز، سوهان، چای و انواع دمنوش‌ها کاربرد دارد.
به گزارش فرارو، بهار نارنج با نام علمی Citrus aurantium مدت‌هاست که در طب سنتی ایرانی برای درمان برخی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکثر افراد بهار نارنج را مقوی اعصاب و آرامش‌بخش می‌دانند. باتوجه به پر هزینه بودن و داشتن عوارض جانبی و مخرب برخی از دارو‌های شیمیایی لزوم استفاده از دارو‌های گیاهی روز به روز بیشتر احساس می‌شود. در این مطلب به خواص بهار نارنج، طرز تهیه مربا، دمنوش و چای این گیاه دارویی اشاره خواهیم کرد.
درخت نارنج از خانواده مرکبات است و درخت کوچکی است که در مناطق گرم، مرطوب یا معتدل می‌روید. زیستگاه اصلی درخت نارنج کشور چین است. باغداران، درختان نارنج را معمولاً به صورت ردیفی در اطراف باغات پرتغال می‌کارند. نارنج علاوه‌بر برداشت میوه و گل آن به عنوان پایه پیوند نیز بسیار مورد توجه است. این درخت دمای ۱۵ درجه سانتی‌گراد زیر صفر تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد بالای صفر را به‌راحتی تحمل می‌کند؛ در نتیجه از شمال تا مرکز و جنوب کشور قابلیت کشت را دارد. نارنج از طریق بذر تکثیر می‌شود.
بذر‌های میوه رسیده نارنج به‌سرعت رشد می‌کند و معمولاً پس از ۵ تا ۷ سال به بار می‌نشینند. میوه درخت نارنج با ظاهری شبیه به میوه پرتغال، اما با پوست ناهموار بسیار ترش و اسیدی است. آب نارنج بسیار خوش‌طعم و خوش‌عطر است. از آب نارنج معمولاً برای تهیه سالاد یا طعم دهنده خورش‌ها استفاده می‌کنند. به گزارش فرارو، میوه نارنج به‌تن‌هایی سرشار از ویتامین A، ویتامین C، آهن، کلسیم، فسفات، نیاسین، کربوهیدرات و ریبوفلاوین است. میوه نارنج، خواصی چون: آرامش بخش و کاهنده اضطراب، مفید برای کلیه، کاهنده وزن، کمک به دستگاه گوارش، مفید برای درمان سرماخوردگی، کاهنده قند خون، ضد انگل، ضد التهاب و... دارد. اما بهار‌های نارنج، شکوفه‌های معطر این درخت با رایحه‌ای شیرین از اواخر اسفند ماه تا اردیبهشت بر روی درختان نارنج ظاهر می‌شوند.
طعم گل‌های تازه نارنج کمی تلخ است؛ اما اگر به میزان کم در دمنوش یا چای استفاده شود، جز عطر و طعم شیرین آن هیچ مزه تلخی را احساس نخواهید کرد. مواد مغذی موجود در بهار نارنج شامل منیزیم، منگنز، بور، کلسیم، سدیم، پتاسیم، مس، ویتامین گروه B، ویتامین C و D، ترکیباتی از جمله فلانوئید‌ها و فورانوکومارین‌هاست.
طبع میوه و بهار نارنج: میوه نارنج طبعی سرد و خشک دارد. جالب است بدانید که بهار نارنج دارای طبیعت گرم و خشک است.
جدا از خواص بی‌نظیر میوه نارنج گل‌های آن معجزه‌ای برای درمان برخی از بیماری‌هاست. در ادامه به خواص گل‌های نارنج یا بهار نارنج خواهیم پرداخت.
خواص بهار نارنج
• آرامش اعصاب و رفع میگرن و سردرد: مهم‌ترین خاصیت بهار نارنج تاثیر آن روی سیستم عصبی بدن است. بهار نارنج به صورت دمنوش یا عرق بسیار آرامش بخش است و در درمان هیستری، اضطراب و تسکین اعصاب مفید است. بهار نارنج سردرد‌های عصبی و میگرنی را کاهش می‌دهد و دارویی نشاط‌آور است. عرق بهار نارنج برای رفع غم و افسردگی نیز موثر است.
• خواب راحت با بهار نارنج: برای داشتن خواب آرام و راحت شبانه، مصرف دمنوش بهار نارنج راه‌حل خوبی است؛ البته نباید در مصرف آن زیاده‌روی شود. افرادی که دچار اختلال خواب هستند، با نوشیدن نیم استکان عرق بهار نارنج ۲ ساعت قبل از خواب، خواب بسیار آرامی خواهند داشت. همچنین بو کردن گل‌های تازه نارنج یا نوشیدن دمنوش بهار نارنج ۲ ساعت قبل از خواب به خواب عمیق و بدون استرس شما کمک خواهد کرد.
• موثر در بهبود مشکلات گوارشی: دمنوش بهار نارنج در بهبود درد و گرفتگی شکم و سو هاضمه موثر است. نوشیدن عرق و دمنوش بهار نارنج باعث تقویت معده و درمان نفخ می‌شود. از قدیم در طب سنتی عرق بهار نارنج برای درمان بی‌اشت‌هایی تجویز می‌شده است.
• رفع اسهال با بهار نارنج: تهیه دمنوش بهار نارنج و نوشیدن آن سه مرتبه در روز به درمان اسهال کمک خواهد کرد.
• موثر در درمان یبوست: گاهی طبع سرد موجب یبوست می‌شود. برای رفع این مشکل عرق یا دمنوش بهار نارنج را به همراه عسل میل کنید. در ضمن "عسلِ بهار نارنج" نیز قابل تهیه است.
• مفید برای قلب: این گیاه دارویی از بی‌نظمی ضربان قلب پیشگیری می‌کند و به دلیل تنظیم فشار خون می‌تواند از بروز سکته یا حمله قلبی جلوگیری کند. دمنوش بهار نارنج به رفع تپش نامنظم قلب کمک کرده و با تنظیم فشار خون از طریق افزایش گردش خون در رگ‌ها از بروز سکته ناگهانی پیشگیری می‌کند.
• تقویت سیستم ایمنی بدن: بهار نارنج غنی از آنتی‌اکسیدان است که از بدن در مقابل رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند و موجب کاهش خطر ابتلا فرد به بیماری می‌شود. مواد مغذی موجود در بهار نارنج از جمله ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز بسیار موثر عمل می‌کنند.
• کاهش وزن با بهار نارنج: بهار نارنج یکی از بهترین دمنوش‌ها برای لاغری است که در کنار رژیم غذایی و ورزش استفاده می‌شود. بهار نارنج شامل عناصری از آلکالویید‌ها مانند سینفرین و اوکتوپامین است. این گونه عناصر در بهار نارنج به کاهش وزن کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است که ترکیبات آلکالوئید سینافین موجود در بهار نارنج باعث افزایش متابولیسم بدن و کاهش اشتها می‌شود.
• رفع بزرگی طحال: طبق نظر برخی از متخصصان طب سنتی بهار نارنج در رفع بزرگی طحال موثر عمل می‌کند. مصرف منظم و مداوم این گیاه دارویی تا دوره درمان همواره مورد تاکید پزشکان طب سنتی بوده است.
• رفع سنگ کلیه: بهار نارنج مانند گزنه، سرکه سیب، هندوانه، آب کرفس، عرق خارشتر، گیاه زبان گنجشک و... در درمان و دفع سنگ کلیه بسیار موثر است. برای این منظور بهتر است عرق بهار نارنج را قبل از صبحانه هر روز میل کنید.
• روشن شدن پوست با بهار نارنج: عرق بهار نارنج به دلیل اثرات شگفت‌انگیزی که روی پوست دارد، شناخته شده است. این عرق یک تونر عالی برای پوست‌های چرب است. درعین حال عرق بهار نارنج بسیار ملایم است و به عنوان یک ماده تشکیل دهنده در محصولات تهیه شده برای نوزادان به کار می‌رود. بخور بهار نارنج یا تهیه ماسک با عرق بهار نارنج می‌تواند در روشن شدن و شفافیت پوست شما موثر باشد. برای تاثیر بیشتر ترکیب بهار نارنج به همراه سیب‌زمینی رنده شده و کمی نشاسته گندم به طوری که ماسک حالت خمیری پیدا کند، توصیه می‌شود.
• خوشبو کننده هوا: یکی از بهترین توصیفات که در مورد عرق بهار نارنج می‌توانیم بگوییم، عطر خوش آن است. عطر بهار نارنج آرامش‌بخش است. با اسپری عرق بهار نارنج علاوه‌بر معطر کردن هوای محیط می‌توانید از خواص بی‌نظیر آن بهره‌مند شوید.
ازجمله فواید دیگرعصاره، عرق، دمنوش یا چای بهار نارنج می‌توان به مرطوب کننده پوست، نرم کننده مو، درمان آفتاب‌سوختگی، رفع قرمزی پوست، رفع سردی طبع بدن، ضد تهوع، ادرارآور، خاصیت ضد سرطانی، ضد التهاب و... اشاره کرد.
عوارض مصرف بیش از اندازه بهار نارنج
• عصاره، دمنوش و یا عرق بهار نارنج ممکن است موجب بالارفتن فشار خون شود. استفاده بیش از حد آن می‌تواند برای افراد دارای مشکل قلبی خطرناک باشد.
• زیاده‌روی در مصرف بهار نارنج ممکن است موجب بی‌خوابی شود.
• برخی از دارو‌های ضد افسردگی با فرآورده‌های بهار نارنج تداخل دارند؛ بنابراین بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
• تاکنون عوارض خاصی از مصرفِ به اندازه بهار نارنج در هر گروه سنی گزارش نشده است.
نکاتی برای نگهداری از بهار نارنج
• برای خشک کردن بهار نارنج بهتر است بهار‌های چیده شده و تازه را در محیط سایه، معتدل و دور از رطوبت خشک کنید.
• پس از خشک شدن بهار‌ها آن‌ها را در بطری درب‌دار بریزید و از قرار دادن بطری در کنار دیگر ادویه‌ها خودداری کنید.
• بهار نارنج فوری عطر دیگر ادویه‌ها را به خود می‌گیرد. در صورت نگهداری در فضای خنک مانند یخچال، اما به دور از یخ‌زدگی می‌توانید عطر تازه بهار را در بهار خشک شده احساس کنید.
• بهار نارنج هر ساله را با بهار تازه امسال یک جا نکنید.
• معمولاً بهار نارنج پس از یک سال خاصیت و عطر و بوی خود را از دست می‌دهد.
طرز تهیه مربای بهار نارنج
یکی از مصارف اصلی بهار نارنج تازه یا تَر تهیه مربای خوشمزه و پرخاصیت آن است. مواد لازم برای مربای بهار نارنج ۱ کیلوگرم بهار تازه نارنج، آب لیموترش ۲ قاشق سوپ خوری، شکر یک کیلوگرم و سه پیمانه آب است.
• ابتدا باید تلخی بهار نارنج را گرفت. بهار نارنج داری مزه و طعم تلخی است که باید آن را ۲۴ ساعت قبل از استفاده کردن آماده کنید و تلخی آن را بگیرید. برای این کار بهار نارنج را ابتدا چند مرتبه در آب بجوشانید و بعد از نیم ساعت آب را خالی کرده و دوباره این کار را تکرار کنید. سپس آن‌ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب سرد نگه دارید. یک یا دو مرتبه آب آن را عوض کنید تا تلخی بهار نارنج کاملاً گرفته شود.
• ترکیب بهار نارنج و شکر و آماده شدن مربای بهار نارنج: سپس شکر را با ۳ پیمانه آب مخلوط کنید و روی حرارت قرار دهید تا شکر حل شود. بعد از اینکه آب به جوش آمد، بهار نارنج را داخل آن بریزید تا به آرامی بجوشند و کم‌کم مربا قوام بیاید.
• نکته: بهار نارنج را می‌توانید قبل از تهیه مربا چند ساعت در آب و آهک خیس کنید و سپس آن را آب‌کشی نمایید. این روش موجب شکنندگی و حالت‌دار ماندن گلبرگ‌های بهار نارنج می‌شود.
طرز تهیه دمنوش و چای بهار نارنج
• دمنوش: یک قاشق غذاخوری بهار نارنج را در قوری ریخته و آب جوشیده و گرم را به آن اضافه می‌کنیم. سپس اجازه می‌دهیم که به مدت ۲۰ دقیقه با حرارت بسیار کم دم بکشد. درصورت تمایل به شیرین کردن دمنوش می‌توانید از نبات یا عسل استفاده کنید. دمنوش بهار نارنج تلخ است. این دمنوش علاوه‌بر معطر بودن، بیشتر به دلیل خواص آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• چای: برای معطر کردن چای معمولی می‌توانید چهار پَر بهار نارنج را به چای اضافه کنید. سپس اجازه بدهید چای دم بکشد. اضافه کردن مقدار زیاد بهار نارنج در ترکیب چای خشک چای را تلخ خواهد کرد.