پابلو اسکوبار نامی است که کلمبیا سی سال است سعی کرده به فراموشی بسپارد. او یکی از مشهورترین مجرمان دوران و بنیانگذار کارتل بدنام مواد مخدر مدلین در دهه ۱۹۸۰ بود و گفته می‌شد یکی از پولدارترین مردان دنیا است. اسکوبار همچنین در کلمبیا به دلیل مقابله‌جویی‌های خشن با نیرو‌های انتظامی و قضایی، از جمله آدم‌ربایی، بمب‌گذاری و ترور‌های بی‌تمایز معروف بود. پادشاهی کوکائینِ او مسئول چیز دیگری هم هست که دانشمندان آن را بمب ساعتی اکولوژیک می‌نامند.
به گزارش بی‌بی‌سی، چند دهه قبل اسکوبار تعدادی اسب آبی را برای باغ‌وحش شخصیش وارد کلمبیا کرد. این اسب‌های آبی‌زاد و ولد کردند و به گفته دانشمندان در امتداد یکی از آبراه‌های اصلی کشور به نام رودخانه مگدالنا پراکنده شدند.
بر اساس تحقیقی که نتایجش منتشر شد، تنها راه کاهش زیان‌های زیست محیطی این حیوانات، از بین بردنشان است.
ناتالی کاستلبلنکو زیست‌شناس کلمبیایی و یکی از نویسندگان این تحقیق می‌گوید: «معلوم است که ما هم دلمان برای این حیوانات می‌سوزد، ولی به عنوان دانشمند باید صادق باشیم. اسب آبی یک گونه مهاجم در کلمبیا است و اگر ما در حال حاضر بخشی از جمعیت آن‌ها را از بین نبریم، کنترل شرایط در ۱۰ تا ۲۰ سال آینده از دستمان در خواهد رفت».
افزایش تعداد حیوانات که به «اسب آبی کوکائین» معروف هستند، مستقیما به کشته شدن پابلو اسکوبار در سال ۱۹۹۳ به دست نیرو‌های امنیتی کلمبیا مربوط است. بعد از مرگ اسکوبار، هاسیندا ناپولس، ملک مجللش در حدود ۲۵۰ کیلومتری شمال غربی بوگوتا، پایتخت کلمبیا، تصرف شد. باغ وحش خصوصی اسکوبار را از بین بردند، ولی تبدیل به بخشی از یک پارک موضوعی محبوب شد. حیوانات باغ وحش هاسیندا ناپولس بین باغ وحش‌های دیگر توزیع شدند، ولی اسب‌های آبی نه.
خانم کاستلبلنکو می‌گوید: «تدارک جابجایی آن‌ها سخت بود به همین دلیل تصمیم گرفتند آن‌ها را همانجا به حال خود رها کنند و احتمالا فکر می‌کردند این حیوانات خواهند مرد».
ولی برعکس این اسب‌های آبی شکوفا شدند. دانشمندان سال‌ها سعی کرده‌اند تعداد این اسب‌های آبی را که در آبراه‌های کلمبیا زندگی می‌کنند محاسبه کنند. برآورد آن‌ها حدود ۸۰ تا ۱۲۰ اسب آبی است.
کارلوس والدراما دامپزشک و کارشناس حفظ محیط زیست توضیح می‌دهد: «این بزرگترین گله اسب آبی در خارج از آفریقا است که منطقه بومی آن‌هاست». پیش‌بینی می‌شود که تعداد این اسب‌های آبی زیادتر شود. خانم کاستلبلنکو و همکارانش می‌گویند اگر این اسب‌های آبی کشته نشوند، تا سال ۲۰۳۴ تعداد این پستانداران به بیش از ۱۴۰۰ می‌رسد که همه آن‌ها از نسل یک اسب آبی نر و سه اسب آبی ماده هستند. بر اساس این مطالعه باید سالانه ۳۰ حیوان کشته یا عقیم شوند تا جمعیت آن‌ها به این حد نرسد.
خانم کاستلبلنکو توضیح می‌دهد که «اسب‌های آبی کوکائین» از یک فرصت تکاملی استفاده کرده‌اند. آن‌ها در آمریکای جنوبی شکارچی طبیعی ندارند. در آفریقا شیر‌ها و تمساح‌ها از جمله شکارچیان طبیعی آن‌ها هستند و بچه‌هایشان را می‌خورند، اما در کلمبیا اسب‌های آبی می‌توانند براحتی تولید مثل کنند. هوا هم به افزایش جمعیت‌شان کمک می‌کند. در آفریقا خشکسالی جمعیت آن‌ها را کنترل می‌کند، اما در کلمبیا خشکسالی نمی‌شود. در واقع شرایط آن‌ها در جنوب آمریکا بسیار ایده‌آل است و زودتر هم بالغ می‌شوند. خانم کاستلبلنکو می‌گوید: «مطالعات نشان می‌دهند این اسب‌های آبی در مقایسه با همتایان آفریقایی‌شان در سنین پایین‌تری شروع به‌زاد و ولد می‌کنند».
دانشمندانی که درباره آثار زیست محیطی اسب‌های آبی در کلمبیا تحقیق می‌کنند، معتقدند آن‌ها از چند طرف به زیست‌بوم آسیب می‌زنند، از جابجا شدن گونه‌های بومی مانند گاو دریایی که در خطر انقراضند تا تغییر ترکیب شیمیایی آبراه‌ها که می‌تواند شیلات را به خطر بیندازد. خانم کاستلبلنکو می‌گوید: «تعداد اسب‌های آبی در امتداد بزرگترین حوزه آبگیر رودخانه کلمبیا رو به افزایش است. هزاران نفر زندگی خود را از این رودخانه می‌گذرانند. این اسب‌های آبی تا ۳۷۰ کیلومتری هاسیندا ناپولس هم دیده شده‌اند. مثل این است که در پارک ژوراسیک باشید».
خانم کاستلبلنکو و همکارانش اولین دانشمندانی نیستند که پیشنهاد از بین بردن این حیوانات را داده‌اند، ولی متخصصانی هم مخالف این کار هستند. انریک اوردونیز زیست‌شناس دانشگاه ملی کلمبیا می‌گوید: «اسب‌های آبی کوکائین باعث امید به حفظ این حیوانات در دنیا هستند.» سازمان‌های غیردولتی مانند اتحادیه بین‌المللی حفاظت از حیوانات آن‌ها را یک گونه آسیب‌پذیر می‌داند. انریک اوردونیز به سی‌ان‌ان گفت عقیم‌سازی روشی بهتر برای کنترل جمعیت آن‌هاست، ولی چنین روش‌هایی آسان و ارزان نیستند و کارلوس والدراما هم تجربه آن را دارد.
در سال ۲۰۰۹ او برای مطالعه درباره گزینه‌های کنترل جمعیت اسب‌های آبی، یک «اسب آبی کوکائین» را اخته کرد. او می‌گوید: «ما درباره حیوانی حرف می‌زنیم که وزنش ممکن است به ۵ تن برسد و بسیار مهاجم باشد. با اینکه این حیوان را کمی بیهوش کرده بودیم، تقربیا سر جرتقیلی را که با کمک آن این عمل را انجام می‌دادیم، کج کرد. مثل این بود که با یک دایناسور در فیلم پارک ژوراسیک باشید».
دامپزشکان می‌گویند مهم‌ترین نتیجه این آزمایش این بود که اخته کردن به تنهایی راه حل این کار نیست، مخصوصا وقتی به هزینه ۵۰ هزار دلاری آن نگاه می‌کنید. آقای والدراما می‌گوید: «بسیاری از این اسب‌های آبی در طبیعت زندگی می‌کنند. این غیرممکن است که به تمام آن‌ها براحتی دست پیدا کنیم. در همین حین، آن‌ها به‌زاد و ولد خود ادامه می‌دهند و یک اسب آبی نر با اسب‌های آبی ماده متعدد جفت‌گیری و آن‌ها را باردار می‌کند».
پس چه چیزی مانع از اقدام‌های جدی‌تر می‌شود؟ پاسخ کوتاه «افکار عمومی» است. مردم به این «اسب‌های آبی کوکائین» بسیار حساس هستند و تجربه ناتالی هم همین را نشان می‌دهد. بعد از اینکه رسانه‌های کلمبیایی مطالعه او را گزارش کردند، این زیست‌شناس در شبکه‌های اجتماعی پیام‌های تهدید گرفت و تهدید به مرگ شد. او می‌گوید: «بجز چیز‌های دیگر، مرا قاتل هم خواندند. وقتی حرف از اسب‌های آبی می‌شود، بعضی‌ها در کلمبیا ممکن است خیلی عصبانی شوند. عکس‌العمل طبیعی انسان است. مردم درباره گیاهان و جانوران کوچک، مهاجم بودن یک گونه را بهتر درک می‌کنند در مقایسه با یک پستاندار عظیم‌الجثه که به نظر خیلی‌ها بانمک هم هست».
باغ وحش بازسازی شده در هاسیندا ناپولس از چند اسب آبی که دوباره گرفتار شده‌اند نگهداری می‌کند و سالانه هزاران گردشگر به آنجا می‌روند. نکته جالب اینکه وقتی اسکوبار زنده بود، برای روابط عمومی به عموم اجازه بازدید می‌داد و ناتالی کاستلبلنکو به یاد می‌آورد وقتی بچه بود با خانواده‌اش به آنجا رفته بود.
جدا از مشکلات زیست‌محیطی، اسب آبی اصلا حیوانی بغل کردنی نیست و معمولا جزء خطرناکترین حیوانات دنیا برای انسان هستند. در سال ۲۰۱۶ بی‌بی‌سی گزارش کرد آن‌ها هر سال باعث کشته شدن ۵۰۰ نفر در آفریقا می‌شوند. اما در کلمبیا هیچ موردی نبوده است هرچند ماه مه سال گذشته یک رسانه محلی گزارش کرد یک اسب آبی در پورتو تریونفو، در نزدیکی هاسیندا ناپولس، یک کارگر مزرعه را کشته است.
اما در سال ۲۰۰۹ زمانی که ارتش کلمبیا «په‌په» را با گلوله کشت با اعتراض گسترده مردم روبرو شد. په‌په یک «اسب آبی کوکائین» بود و گفته می‌شد تهدیدی برای ساکنان اطراف املاک اسکوبار به شمار می‌رفت. این اعتراض‌ها سبب شد محافظت از اسب‌های آبی قانون شود و این قانون مانعی برای هر برنامه‌ای برای از بین بردن آن‌هاست. خانم کاستلبلنکو می‌گوید: «ما قانونی برای حفاظت از گونه‌های مهاجم داریم».
ولی این مقامات کلمبیا نیستند که چشمشان را بر مشکل «اسب‌های آبی کوکائین» بسته‌اند. دیوید اچوری زیست‌شناسی سازمان دولتی محیط زیست کلمبیا گفت درباره از بین بردن این حیوانات بحث‌هایی شده و «لازم است برای آن تدابیری اتخاذ شود». او قبول دارد که افکار عمومی مانع راه حل‌های افراطی است و به احتمال زیاد از بین بردن این حیوانات در آینده نزدیک اتفاق نخواهد افتاد: «این موضوعی است که دودستگی ایجاد می‌کند و به همین دلیل باید به دنبال راه‌حل‌های دیگر باشیم».
خانم کاستلبلنکو و همکارانش به همان اندازه که ازافزایش تعداد این پستانداران می‌ترسند از رسیدن به بن‌بست هم وحشت دارند. طبق آمار دولتی بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۹، فقط ۴ حیوان عقیم شده‌اند. خانم کاستلبلنکو معتقد است: «تا به حال که اسب‌های آبی در کلمبیا در بهشت زندگی کرده‌اند، اما آن‌ها یک بمب ساعتی اکولوژیک هستند». تقریبا ۳۰ سال بعد از مرگ پابلو اسکوبار، این «اسب‌های آبی کوکائین» مدرک حضور طولانی این سلطان مواد مخدر کلمبیا هستند.