فرارو- سفره هفت‌سین از جلوه‌های اصیل نوروز باستانی در میان فارسی زبانان است. ایرانیان پیش از آغاز بهار هر ساله در تکاپوی چیدن این سفره رنگارنگ به خرید می‌روند و ملزوماتش را فراهم می‌آورند. بر سر این سفره هفت "سین" قرار می‌گیرد. سماق، سکه، سیر، سنجد، سمنو، سیب و سبزه.
به گزارش فرارو، سبزه سومین سین سفره هفت‌سین نوروز است که نمادی از طبیعت، سرسبزی و شادابی و نشانگر زنده بودن و پیوند انسان با طبیعت است. گذاشتن سبزه سر سفره به این دلیل است که سال آینده سالی شاد، خرم، و سرسبز باشد. در این مطلب به روش‌ها و زمان کاشت انواع دانه‌های غلات برای سبزه عید می‌پردازیم.
چه نوع بذری برای سبزه مناسب است؟
تقریباً با هر بذری از جمله انواع غلات و سبزیجات مثل: عدس، نخود، ماش، لوبیا، ذرت، گندم، جو، ارزن، شاهی، ریحان و گشنیز همچنین بذر انواع مرکبات مانند: بذر نارنج یا پرتغال می‌توان سبزه درست کرد. از این میان سبزه عدس دانه ریز، شاهی دور کوزه، ارزن و گندم و جو بسیار پرطرفدار هستند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید در مورد جوانه‌زدن و تازه ماندن سبزه در نظر داشته باشید، محل نگهداری سبزه است که به نور کافی و دمای مناسب آن بستگی دارد. برای تهیه سبزه در اشکال متنوع، ظرف مناسبی را انتخاب و تهیه کنید و یا به وسیله فوم طرح مورد نظرتان را شکل بدهید و سپس اقدام به کاشت سبزه کنید. همچنین باید بدانید که سبزه عید را چه زمانی باید کاشت.
زمان کاشت هر بذر
به گزارش فرارو، زمان مناسب برای کاشت سبزه گندم از روز ۲۰ اسفند است؛ یعنی ده روز مانده به عید نوروز. ماش برای سبزه شدن به ۱۲ روز آبیاری و مراقبت نیاز دارد. در نتیجه ۱۸ یا ۱۹ اسفند زمان مناسبی برای کاشت است. دانه‌های عدس برای سبز شدن به ۱۲ تا ۱۵ روز آبیاری نیاز دارند، از ۱۵ تا ۱۸ اسفند باید برای کاشت عدس اقدام کنید. شاهی و ریحان جز بذر‌هایی هستند که بسیار سریع رشد کرده و سبز می‌شوند. بهترین زمان برای کاشت شاهی و ریحان ۲۲ اسفند است. برای جوانه‌زنی بذر ماش، شنبلیله، ارزن، خرفه، خاکشیر، کنجد، سویا و آفتاب‌گردان بهتر است به ترتیب در روز‌های ۱۸، ۱۶، ۱۶، ۲۲، ۲۴، ۲۲، ۲۲ و ۲۲ اسفند ماه کاشته شوند.
خیساندن بذر قبل از کاشت
قبل از کشت نیاز است بذر‌ها را باتوجه به نوع کاشت سبزه، در آب برای مدتی بخیسانیم. اکثر غلات معمولاً قبل از کشت باید حدود ۱۰ الی ۲۰ ساعت در آب ولرم خیسانده شوند. برای کاشت سبزه شاهی دور کوزه خیساندن بذر‌ها باید بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه باشد. بذر مرکبات را معمولاً ۲۴ ساعت در آب نگه داشته و از ۱۰ اسفند شروع به کاشت می‌کنند.
کاشت سبزه در ظرف
برای کاشت انواع بذر‌ها برای تهیه سبزه سفره عید به ظرف مخصوص نیاز دارید. ظرف‌های کاشت معمولاً بشقاب‌های گودی است که پس از رشد بذر‌ها قسمت ریشه و دانه‌ها را می‌پوشاند و به سبزه شکل می‌دهد. کاشت سبزه درزیر گلدانی‌های پلاستیکی بسیار مرسوم و توصیه می‌شود. کاشت بذر‌ها هم به صورت ترکیب با خاک و هم به‌تن‌هایی ممکن است.
کاشت سبزه در ظرف با خاک
یکی از ترفند‌ها برای ماندگاری بیشتر سبزه عید، کاشت بذر‌ها در خاک است. به این صورت که پس از خیساندن بذر مورد نظر (گندم، جو، ماش، عدس، ارزن و ...) در آب، ظرف (زیرگلدانی) را به اندازه ۱ سانتی‌متر با خاک سبک (پیت ماس) پر کنید. خاک را کاملاً در کف ظرف بپوشانید تا قطر آن در تمام قسمت‌های کف ظرف یکسان شود. به گزارش فرارو سپس بذر‌های خیسانده را به اندازه یک ردیف بر روی بستر خاک پخش کنید. بذر‌ها را بر روی هم سوار نکنید؛ چراکه موجب گندیدگی، به هم ریختن شکل و ساختار سبزه می‌شود. در آخر با لایه نازکی از خاک روی بذر‌ها را بپوشانید، سپس با اسپری آب سطح بستر کشت را کمی مرطوب نمایید. آبیاری بیش از اندازه موجب گندیدگی و له شدگی بذر‌ها خواهد شد. هر زمان که کمی سطح خاک خشک شد، شروع به رطوبت‌رسانی کنید. در این روش سبزه به آبیاری کمتر نیاز دارد و میزان گندیدن و زرد شدن آن کاهش می‌یابد.
کاشت سبزه روی کوزه سفالی
برای کاشت سبزه روی کوزه به کوزه سفالی بی‌لعاب و بدون رنگ نیاز دارید. ابتدا باید کوزه را به مدت یک شبانه روز از آب پر کنید تا جدار کوزه کاملاً مرطوب شود. مرحله بعد ایجاد سطح اتکا برای چسبیدن بذر و رشد ریشه‌هاست. اگر چه بذر‌های شاهی یا خاکشیر دارای چسبندگی هستند، این چسبندگی پس از چند روز از بین خواهد رفت. بدین منظور به یک جوراب زنانه نازک (شیشه‌ای یا پارازین) نیاز دارید. جوراب ترجیحاً بی‌رنگ یا کرم رنگ باشد تا ظاهر کوزه و سبزه را زشت نکند. جوراب را از پایین و آهسته به تن کوزه می‌کنیم و قسمت انتهایی را با طناب یا نخ می‌بندیم. البته اضافه جوراب را می‌توان در دهانه کوزه قرار داد.
برخی از افراد به جای جوراب از پارچه‌های نازک و نخی استفاده می‌کنند. بعد از این مراحل بذر‌هایی مانند شاهی یا خاکشیر را که از قبل این ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در آب خیساندید، به دور کوزه بچسبانید. اگر جوراب خیس یا مرطوب باشد، بذر‌ها بر روی آن لیز خورده و قرار نمی‌گیرند. پس از چسباندن بذر‌ها بر روی جوراب دور کوزه، کوزه را از آب پر کرده و تا سبز بودن سبزه میزان آب کوزه را بررسی کنید. وجود آب درون کوزه رطوبت مورد نیاز برای رشد بذر‌ها را فراهم می‌کند. البته گاه لازم است با اسپری آب سطح کوزه را آبپاشی کنید. برای جلوگیری از ریختن آب از کوزه همواره زیر کوزه ظرفی قرار بدهید.
کاشت سبزه در خاک ژله‌ای
برای کاشت بذر در خاک ژله‌ای به خاک ژله، آب و بذر دلخواه نیاز دارید. ابتدا باید خاک ژله‌ای را به مدت ۱۲ ساعت در آب قرار بدهید تا آماده شود. پس از آن خاک ژله‌ای را آبکشی کنید و در ظرف شیشه‌ای مثل جام یا گلدان بلوری بریزید. سپس بذر دلخواه خود را روی سطح خاک ژله‌ای پخش کنید. کمی خاک ژله باقی مانده را بر روی بذر‌ها قرار دبهید. سطح را کمی آبپاشی کرده و ظرف را با نایلون شفاف بپوشانید. با قرار دادن پوشش بر روی ظرف، بستر کشت رطوبت کمتری را از دست خواهد داد. پس از جوانه‌زنی بذر‌ها می‌توانید نایلون را از روی ظرف بردارید. برای جوانه‌زنی بذر‌های کوچک‌تر مثل شاهی، ارزن، ریحان و خرفه بر روی خاک ژله‌ای نیاز است که بستر کشت را کاملاً مسطح نمایید. چراکه ممکن است بذر‌ها در بین خاک ژله‌ای نفوذ کند و سبزه یک دست نشود.
به این منظور که باید مقداری از خاک ژله‌ای را کوبیده و له کنید و سپس بر روی خاک ژله‌های‌های سالم درون ظرف قرار دهید. فاصله بستر کشت تا لبه ظرف باید کمتر از ۴ سانتی‌متر باشد، به این دلیل که بذر شاهی یا خرفه پس از رویش مانند گندم کشیده و بلند نیستند. بذر‌ها را در تمام سطح خاک ژله له شده پخش کنید. کمی آب روی بذر اسپری کرده و تا دوره جوانه زنی بستر را مرطوب نگه دارید. بهتر است تا زمان جوانه‌زنی بذر‌ها بر روی بستر کشت با یک نایلون شفاف بپوشانید.
کاشت سبزه به شکل گاو
نماد حیوان هر ساله تغییر می‌کند. نماد سال ۱۴۰۰ حیوان گاو است. اگر علاقمند هستید، می‌توانید به راحتی سبزه‌ای به شکل گاو درست کنید. ابتدا باید یک عروسک سفالی به شکل گاو تهیه کنید. البته عروسک‌های پارچه‌ای یا کاموایی نیز برای این روش مناسب هستند؛ اما باید به طور مداوم با اسپری آب مرطوب شوند. عروسک‌های سفالی معمولاً توخالی بوده و می‌توان درون آن را از آب پر کرد. در مرحله اول مقداری بذر شاهی یا ریحان را در آب به مدت یک روز بخیسانید. سپس روی عروسک سفالی را تا جایی که قرار است سبزه بروید، با جوراب زنانه بپوشانید.
بذر‌های شاهی را پس از آبکشی با دست بر روی جوراب پخش کنید. تمامی سطح جوراب روی عروسک به جز قسمت زیرین آن باید پوشیده از بذر شود. درون عروسک را پر از آب کرده و آن را در محیط سایه قرار دهید. برای جوانه زنی بهتر بذر‌ها روزی سه مرتبه بر روی عروسک آبپاشی کنید. برای تهیه سبزه عید با عروسک‌های پارچه‌ای یا کاموایی دیگر نیازی به کشیدن جوراب روی عروسک نیست. در این مورد پس از چسباندن بذر‌های شاهی روی عروسک باید روزانه ۲ تا ۴ مرتبه سطح بستر کشت را با آبپاش کمی مرطوب نمایید. برای جلوگیری از گندیدگی و بد بو شدن پنبه عروسک می‌توانید پنبه عروسک را خارج کرده و به جای آن از پودر چوب یا خزه استفاده کنید.