در پس موفقیت حیرت‌آور ایلان ماسک در کسب و کار چه راز‌هایی نهفته است؟
به گزارش بی بی سی، ایلان ماسک، مدیر شرکت خودروسازی تسلا و برنامه فضایی اسپیس‌ایکس به تازگی با پشت سرگذاشتن جف بزوس، موسس آمازون به عنوان ثروتمندترین فرد جهان معرفی شد.
به دنبال رشد سهام شرکت تسلا، ارزش دارایی‌های این کارآفرین آمریکایی از مرز ۱۸۵ میلیارد دلار گذشت.
اما راز موفقیت او چیست؟ چند سال پیش نزدیک به یک ساعت با ایلان ماسک در این باره حرف زدم و حالا که او به موفقیتی تازه رسیده، تصمیم گرفتم دستی به سر و روی مصاحبه‌ام بکشم و آن را با شما به اشتراک بگذارم. پس این شما و این هم توصیه‌های ایلان ماسک برای موفقیت در کسب و کار:
این نکته‌ای کلیدی در نگرش ایلان ماسک به تجارت محسوب می‌شود. سال ۲۰۱۴ که با او مصاحبه کردم، او گفت نمی‌داند چقدر ثروتمند است: «این طور نیست که انبوهی از پول نقد در جایی وجود داشته باشد. واقعیت فقط این است که من تعدادی رای مشخص در تسلا، اسپیس‌ایکس و سولارسیتی دارم و بازار روی آن آرا ارزش می‌گذارد.»
آقای ماسک با ثروت‌اندوزی «از راه درست و اخلاقی» مخالفتی ندارد، اما می‌گوید انگیزه اصلی برای او پول نیست. رویکردی که ظاهرا نتیجه هم داده است.
ارزش داریی‌های آقای ماسک که شخصیت تونی استارک، کاراکتر اصلی مجموعه فیلم‌های مرد آهنین با بازی رابرت داونی جونیور از او الهام گرفته شده، در ۲۰۱۴ و موقع انجام این مصاحبه شاید به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسید.
شرکت تولید خودرو‌های برقی او، تسلا به ویژه بسیار خوب عمل کرده است. سهام این شرکت طی سال‌های گذشته رشدی چشمگیر داشته و ارزش کنونی آن به بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. با این پول می‌شود فورد، جنرال موتورز، بی‌ام‌و، فولگس‌واگن و فیات‌کرایسلر را خرید و باز هم پول کافی برای خرید فراری داشت.
اما آقای ماسک که امسال ۵۰ ساله می‌شود انتظار ندارد ثروتمند بمیرد. او گفت فکر می‌کند بیشتر پولش را صرف ساخت پایگاهی در مریخ کند و تعجب نخواهد کرد اگر همه ثروتش هم خرج این پروژه شود.
احتمالا او هم مثل بیل گیتس داشتن میلیارد‌ها دلار پول در حساب بانکی خود موقع مرگ را نشانه شکست می‌داند، چون معنایش این است که از ثروتش به خوبی استفاده نکرده است.
ساخت پایگاه در مریخ، کلید فهم آن چیزی است که از نظر ایلان ماسک نقشی اساسی در موفقیت دارد.
او به من گفت: «می‌خواهی همه چیز در آینده بهتر شود. می‌خواهی این چیز‌های هیجان‌انگیز تازه، زندگی را بهتر کنند.»
برای نمونه اسپیس‌ایکس را در نظر بگیرید. او به من گفت این شرکت را راه‌انداخته، چون انتظار داشت برنامه فضایی آمریکایی جاه‌طلبانه‌تر باشد.
او گفت: «انتظار داشتم از زمین فراتر برویم، آدم به مریخ ببریم و در ماه پایگاه بسازیم، می‌دانی، فکرم این بود که پرواز‌های مرتب به مدار زمین داشته باشیم.»
وقتی این اتفاق نیفتاد، ایده ماموریت «مارس اوسیس» به ذهنش رسید؛ پروژه‌ای که هدفش فرستادن یک گلخانه مینیاتوری به سیاره سرخ بود. ایلان ماسک با این کار می‌خواست مردم را دوباره به فضا علاقه‌مند کند و دولت آمریکا را به افزایش بودجه ناسا وا دارد.
اما در حالی که برای راه‌اندازی این پروژه تلاش می‌کرد، متوجه شد مسأله «نبود خواست و اراده نیست» و فناوری فضایی بیش از آنچه باید، هزینه به همراه دارد؛ و به این ترتیب کم‌هزینه‌ترین شرکت پرتاب موشک جهان پا به عرصه وجود گذاشت.
موشک ستاره‌پیمای اسپیس‌ایکس برای پرتاب آزمایشی در تاسیسات این شرکت واقع در دهکده بوکا چیکای ایالت تگزاس آماده می‌شود
اما نکته مهم این است که هدف او از این کار پول در آوردن نبود بلکه می‌خواست انسان را به مریخ ببرد.
ماسک به من گفت خودش را بیشتر یک مهندس می‌داند تا یک سرمایه‌گذار و علاقه‌اش به پیدا کردن راه‌حل برای مشکلات تاکتیکی چیزی است که هر روز صبح برای بیدار شدن از خواب به او انگیزه می‌دهد؛ و معیار او برای سنجش پیشرفت هم همین است، نه پر کردن حساب بانکی اش. او خوب می‌داند هر مانعی که در کسب و کار خود پشت سرمی‌گذارد، به همه کسانی که به دنبال راه‌حل برای مشکلی مشابه هستند، کمک خواهد کرد و اثرش همیشگی خواهد بود.
به همین دلیل هم بود که چند سال پیش کمی قبل از همین مصاحبه، اعلام کرد برای سرعت بخشیدن به روند ساخت خودرو‌های برقی در سراسر جهان، حقوق انحصاری ثبت اختراع تسلا را همگانی می‌کند.
یکی از نکات قابل توجه در رابطه با ایلان ماسک، جسارت و بی‌پروایی او در کسب و کار است.
او می‌خواهد انقلابی در صنعت خودروسازی ایجاد کند. به دنبال تبدیل کردن مریخ به سکونت‌گاهی برای انسان‌هاست و قصد دارد قطار‌های فوق‌سریعی راه بیندازد که در تونل‌های زیرزمینی خالی از هوا حرکت می‌کنند. پیوند زدن هوش مصنوعی به مغز انسان و ایجاد تحولی عظیم در صنایع انرژی خورشیدی و باتری‌سازی از جمله دیگر اهداف اوست.
اما پروژه‌های او یک وجه اشتراک دارند: همگی یاد‌آور خیال‌پردازی‌های آینده گرایانه‌ای هستند که اوایل دهه ۸۰ میلادی در مجله‌های کودکان زیاد دیده می‌شد.
خود ماسک هم همیشه آشکارا گفته کتاب‌ها و فیلم‌های دوران کودکی‌اش در آفریقای جنوبی، الهام بخش او بوده‌اند و این مساله ما را به سومین توصیه ایلان برای موفقیت در کسب و کار می‌رساند، این که هیچوقت پا پس نکشیم.
او معتقد است سیاست‌های تشویقی بیشتر شرکت‌ها روی بلند‌پروازی‌های کوچک تمرکز دارند: «بسیاری از شرکت‌ها به دنبال تغییرات کوچک تدریجی هستند. اگر به عنوان مدیرعامل یک شرکت بزرگ، به دنبال پیشرفتی در مقیاس کوچک باشید و این روند بیشتر از حد انتظار طول بکشد و نتیجه چندانی هم به دنبال نداشته باشد، هیچ‌کس شما را سرزنش نخواهد کرد.» می‌توانید بگویید تقصیر شما نبوده و آن را به گردن شرکت‌های تامین‌کننده کالا و مواد اولیه بیندازید.
ایلان ماسک معتقد است اگر مدیرعامل جسوری باشید و هدف‌تان دستیابی به پیشرفتی واقعا قابل توجه باشد، در صورتی که به نتیجه نرسید قطعا اخراج خواهید شد. او می‌گوید به همین دلیل است که بیشتر شرکت‌ها حتی جرات تصور تولیدات جدید را ندارند و روی پیشرفت‌های کوچک در تولیدات کنونی خود تمرکز کرده‌اند.
بنابراین، توصیه آقای ماسک این است که مطمئن شوید روی اهداف به تعبیر او «مهم» تمرکز دارید.
در میان اهداف خود او دو مورد بسیار تاثیرگذار به چشم می‌خورند.
اول این که او به دنبال سرعت بخشیدن به روند گذار از سوخت‌های فسیلی است. خودش در این باره می‌گوید: «نفت و گاز را از میادین بسیار عمیقی بهره‌برداری می‌کنیم که از دوره کامبرین (۵۴۲ میلیون سال پیش) نور به آن‌ها نتابیده است. اگر آخرین مواجهه یک ماده با نور به زمانی بازمی‌گردد که اسفنج پیچیده‌ترین جاندار محسوب می‌شده، واقعا باید به عاقلانه بودن اقدام‌مان شک کنیم.»
دومین اقدام مهم او این است که می‌خواهد با تبدیل مریخ به سکونت‌گاهی انسانی و «ایجاد زندگی چند سیاره‌ای»، بقای طولانی مدت بشریت را تضمین کند.
پس همانطور که گفتم، افکار بزرگ داشته باشید.
این مساله‌ای کاملا بدیهی است.
برای رسیدن به هدف باید آماد‌گی رویارویی با ریسک مالی را داشته باشید و این طور که پیداست ایلان ماسک بیشتر از خیلی‌ها دست به خطر زده است.
او در سال ۲۰۰۲، دو شرکت اول خود (زیپ۲ که به روزنامه‌ها خدمات راهنمای شهری آنلاین ارایه می‌داد و پی‌پل که در زمینه تجارت الکترونیکی فعال است) را فروخته بود و در حالی به دهه ۳۰ زندگی خود پا‌می‌گذاشت که ۲۰۰ میلیون دلار پول در حساب بانکی‌اش داشت.
او می‌گوید برنامه‌اش این بوده که نیمی از ثروت خود را صرف کسب و کارهایش کند و بقیه آن را نگه دارد. اما اوضاع طبق برنامه پیش نرفت. وقتی با او ملاقات کردم، تازه تاریک‌ترین دوره زندگی حرفه‌ایش را پشت سر گذاشته بود.
شرکت‌های جدید او با انواع و اقسام مشکلات اولیه روبرو شده بودند. اسپیس‌ایکس در سه عملیات اول پرتاب موشک خود شکست خورده و شرکت تسلا هم با مشکلات مختلفی در زمینه تولید، زنجیره تأمین و همین‌طور طراحی روبرو شده بود.
بعد هم بحران مالی از راه رسید.
ماسک بر سر دوراهی سختی قرار گرفته بود: «یا باید پولم را حفظ می‌کردم که در آن صورت شرکت‌ها نابود می‌شدند، یا همه چیز را دست شانس می‌سپردم و هر چه برایم باقی‌مانده بود را سرمایه‌گذاری می‌کردم.»
او همه پولش را صرف سرمایه‌گذاری کرد و به گفته خودش به جایی رسید که آنقدر بدهکار بود که برای پرداخت هزینه‌های زندگی از دوستانش پول قرض می‌گرفت.
اما آیا تصور ورشکستگی او را به وحشت می‌انداخت؟
آن طور که خودش به من گفت از این بایت هیچ ترسی نداشت: «شاید مجبور شوم بچه‌هایم را به مدرسه دولتی بفرستم. چه اهمیتی دارد، خود من هم در مدرسه دولتی درس خوانده‌ام.»
آنچه او را به شدت شوکه کرد، خوشحالی برخی کارشناسان و مفسران از مشکلات او بود. اثرات این دلخوری حتی در ۲۰۱۴ و موقع انجام این مصاحبه هم کاملا حس می‌شد.
آقای ماسک گفت: «این همه شادمانی از بدحالی دیگران واقعا حیرت‌انگیز بود. برخی وبلاگ‌ها برای مرگ تسلا ساعت‌شماری می‌کردند.»
به ایلان گفتم به نظر من مردم دوست دارند شکست‌اش را ببینند، چون نوعی از تکبر در بلند‌پروازی او وجود دارد.
اما خودش موافق نبود: «من فکر می‌کنم این که بگویی قطعا یک کاری را انجام خواهی داد، متکبرانه است، اما فرق می‌کند اگر بگویی رویای چیزی را در سر داری و همه تلاشت را برایش می‌کنی.»
این نکته‌ای است که ما را به درس بعدی ایلان ماسک برای موفقیت در کسب و کار می‌رساند: به حرف آن‌هایی که انتقاد می‌کنند، گوش ندهید.
ایلان به من گفت موقع راه‌اندازی شرکت اسپیس‌ایکس یا تسلا حتی فکرش را هم نمی‌کرده بتواند از آن‌ها پول دربیاورد. واقعیت این است که خیلی‌های دیگر هم چنین تصوری داشتند.
اما ایلان به آدم‌های بدبین اعتنایی نکرد و در هر شرایطی به کار خود ادامه داد.
اما چرا؟ یادتان باشد در مورد مردی حرف می‌زنیم که معیارش برای موفقیت نه میزان درآمد که موفقیت در حل مشکلات مهم است و می‌توانید تصور کنید این رویکرد چه حس رهایی‌بخشی دارد. او نگران این نیست که به خاطر نتیجه بخش نبودن ریسک بزرگ اقتصادی‌اش احمق به نظر برسد و تنها چیزی که برایش اهمیت دارد، دنبال کردن ایده‌های مهم است.
چنین رویکردی تصمیم‌گیری را هم بسیار ساده‌تر خواهد کرد، چون می‌توانی تنها روی چیز تمرکز داشته باشی که به اهمیت آن باور داری.
به نظر می‌رسد بازار هم کاری که او انجام می‌دهد را دوست دارد.
در ماه اکتبر، بانک سرمایه‌گذاری مورگان استنلی آمریکا روی شرکت اسپیس‌ایکس او ۱۰۰ میلیارد دلار ارزش گذاشت.
اسپیس‌ایکس تحولی در اقتصاد پرواز‌های فضایی ایجاد کرده، اما آنچه ماسک بیش از هر چیز به آن افتخار می‌کند، نقش شرکت او در تقویت برنامه فضایی آمریکاست.
فضا‌پیما‌های کرو دراگون ساخت شرکت او سال گذشته ۶ فضانورد را به پایگاه فضایی بین‌المللی بردند. از زمان بازنشستگی شاتل‌های فضایی در۲۰۱۱، این اولین بار بود که در خاک آمریکا چنین ماموریتی انجام می‌شد.
اگر از این راهنمایی‌ها پیروی کنید و کمی هم شانس بیاورید، به ثروت و شهرتی باورنکردنی خواهید رسید. بعد از آن می‌توانید کم کم از لاک خود بیرون بیاید.
ایلان ماسک به اعتیاد به کار شهرت دارد و می‌گوید ۱۲۰ ساعت در هفته کار می‌کند تا تولید خودروی تمام برقی مدل ۳ تسلا طبق برنامه پیش برود، اما به نظر می‌رسد دارد از زندگی‌اش لذت هم می‌برد.
شکایت‌هایی که به اتهام توهین‌های اخلاقی ایلان ماسک علیه او مطرح شد، همین‌طور استفاده از مواد مخدر در یک مصاحبه زنده و واکنش‌های جنجالی‌اش در شبکه‌های اجتماعی، او را به موضوع داغ بحث‌ها تبدیل کرد.
در ۲۰۱۸ وقتی از برنامه خود برای تبدیل تسلا به یک شرکت خصوصی خبر داد، با نهاد ناظر بر مقررات اقتصادی آمریکا به مشکل خورد. سال گذشته هم وقتی شیوع کووید-۱۹ تسلا را مجبور کرد کارخانه خود در سان‌فرانسیسکو را تعطیل کند، او به یکی از مخالفان محدودیت‌های مربوط به مهار ویروس کرونا تبدیل شد.
او در توییتر خود نوشت ترس از ویروس "احمقانه "است. او دستور ماندن در خانه را اقدامی «فاشیستی» و ناقض حقوق اساسی خواند و آن را با «به اجبار زندانی کردن مردم» مقایسه کرد.
ایلان ماسک در تابستان اعلام کرد قصد دارد تمامی دارایی‌های مادی‌اش را بفروشد، چون «روی شانه‌اش سنگینی می‌کنند.»
چند روز بعد هم در توییتر نوشت می‌خواهد اسم «x æ a-۱۲» را روی پسر تازه متولد شده‌اش بگذارد.
اما این رفتار‌های غیرقابل پیش‌بینی ظاهرا بر کسب و کار ایلان ماسک تاثیری نگذاشته و این کارآفرین آمریکایی هنوز هم مثل گذشته بلند‌پرواز است.
او در ماه سپتامبر از عرضه خودروی «مسحور کننده» ۲۵ هزار دلاری خود ظرف سه سال خبر داد و گفت در آینده نزدیک ماشین‌های همه شرکت‌های خودروسازی به طور کامل خود‌ران خواهند بود.
اما سال گذشته میلادی برای او با یک انفجار واقعی در ماه دسامبر به پایان رسید. نمونه اولیه موشک ستاره‌پیمای اسپیس ایکس که انتظار می‌رود حامل اولین انسان‌ها به مریخ باشد، ۶ دقیقه پس از پرتاب آزمایشی مجبور به بازگشت و در لحظه فرود منفجر شد. آزمایشی که خود ایلان ماست آن را موفقیتی «شگفت‌انگیز» توصیف کرد.