تبعات تازه «قیمت‌گذاری دستوری» در بازار انرژی مشخص شد. سخنگوی صنعت برق از مصرف غیرمجاز انرژی توسط گروهی از استخراج‌کنندگان رمزارز‌ها خبر داده است. روزانه بیش از ۳۰۰ مگاوات برق با «تعرفه خانگی» و تعرفه‌های مشابه خانگی توسط استخراج‌کنندگان ارزهای مجازی مصرف می‌شود؛ درحالی‌که تعرفه مخصوص برق برای این فعالیت تقریبا شش برابر تعرفه خانگی است. این دستبرد پنهان ریشه در عرضه انرژی با قیمت کمتر از هزینه تمام‌شده دارد. سیاست مخرب «قیمت دستوری» برای فروش انرژی در آلودگی هوا نیز نقش دارد.
شاهد دوم «تبعات قیمت‌گذاری دستوری در بازار انرژی» شناسایی شد. در حالی بحران آلودگی مازوتی- به‌دلیل کمبود گاز برای سوخت نیروگاه ها- نفس پایتخت و برخی کلان شهر‌ها را تنگ کرده است که در آن سو استخراج کنندگان رمز ارز روزانه ۳۰۰ مگاوات برق غیرمجاز-غیررسمی ۵۰۰ مگاوات- برق غیرمجاز مصرف می‌کنند. رشد مصرف برق در فصول سرد امسال بی‌سابقه و حتی از رشد پیک تابستانه پیشی گرفته؛ در کنار رشد شتابان مصرف برق در بخش خانگی و صنایع، ردپای جدید مصرف کنندگان برق غیرمجاز که در رشد صعودی برق نقش دارند در مزارع بیت‌کوین دیده شده است.
شکاف نرخ تعرفه‌های ارزان برق در بخش خانگی، صنعتی و کشاورزی با تعرفه ۴۶۰ تومانی مصوب برای استخراج کنندگان مجاز رمز ارز، باعث شده استخراج کنندگان غیرمجاز عموما به تعرفه‌های ارزان خانگی دستبرد بزنند و در نهایت تنها ۲۰ درصد از هزینه برقی که استخراج کنندگان مجاز پرداخت می‌کنند رابپردازند. شاهد اول نظام ناکارآمد قیمت‌گذاری دستوری در بازار انرژی، آلودگی‌های سمی در آسمان تهران بود که به‌دلیل تعیین قیمت تکلیفی برای فروش برق نیروگاه‌ها و عدم حق انتخاب سوخت برای نیروگاه‌ها معرفی شد.
سخنگوی صنعت برق ایران روز گذشته از مصرف غیرمجاز برق توسط گروهی از استخراج کنندگان رمزارز خبر داد و اعلام کرد که مصرف غیرمجاز برق توسط استخراج کنندگان ارزهای مجازی از عوامل افزایش مصرف برق در کشور است. به گفته مصطفی رجبی مشهدی بیش از ۳۰۰ مگاوات برق غیرمجاز توسط استخراج کنندگان ارزهای مجازی مصرف می‌شود.
به اعتقاد او بالا رفتن نرخ بیت‌کوین که زمانی هشت هزار دلار بود، اما اکنون به بیش از ۳۰ هزار دلار رسیده سبب افزایش تعداد استخراج کنندگان رمزارز‌ها شده است. اما معاون برنامه‌ریزی اقتصادی شرکت توانیر عامل دیگری را مسبب افزایش استخراج‌کنندگان غیرمجاز رمز ارز می‌داند. به اعتقاد او ارزانی نرخ برق در کشورمان نیز عامل دیگری در افزایش علاقه‌مندان به استخراج رمزارز‌ها بوده است.
از سوی دیگر بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد ریشه تولید آلودگی‌های سمی و مخرب در کلانشهرها، «اقتصاد یارانه‌ای و البته دستوری» است. اعمال قیمت دستوری بر فروش گاز و سوخت‌های پرگوگرد به نیروگاه‌ها از یکسو و تعیین قیمت تکلیفی برای فروش محصول نیروگاه‌ها یعنی برق به مشترکان خانگی سبب شده در عمل، حق انتخاب سوخت برای تولید‌کنندگان برق به نوعی سلب شود و از آن بدتر، «میزان و شدت مصرف برق در کشور» از غالب کشور‌ها حتی کشور‌های سردسیر فراتر برود.
۶۰۰ مگاوات برای استخراج رمز ارز
برخی ادعا می‌کنند حدود ۵۰۰ مگاوات برق توسط استخراج‌کنندگان ارزهای مجازی به‌صورت غیرمجاز مصرف می‌شود؛ اما رجبی مشهدی معتقد است میزان صحیح‌تر رقم بیش از ۳۰۰ مگاوات است. از سوی دیگر طبق ارزیابی‌ها تاکنون ۲۴ مرکز استخراج رمز ارز با ظرفیت بیش از ۳۱۰ مگاوات مجوز فعالیت گرفته‌اند و در مجموع می‌توان گفت ۶۰۰ مگاوات از برق تولیدی کشور برای مجاز‌ها و غیرمجاز‌های رمز ارز اختصاص می‌یابد. البته سخنگوی صنعت برق آمار استخراج کنندگانی که تاکنون شناسایی شده‌اند را نیز به روز کرد. بنا بر اطلاعات ارائه شده تاکنون یک‌هزار و ۶۲۰ مرکز غیرمجاز با ظرفیت نزدیک به ۲۵۰ مگاوات شناسایی شده‌اند که از این میان بیش از ۵۰۰ مرکز (۳۰ درصد) به کمک گزارش عاملان شناسایی کشف شده است.
وزارت نیرو برای شناسایی استخراج کنندگان غیرمجاز بیت‌کوین و سوت‌زنی مبلغ ۱۰ میلیون تومان در نظر گرفته است. پیش‌تر نیز سعید زرندی، معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده بود که فرصت یک ماهه برای خوداظهاری دستگاه‌های استخراج رمزارز که از پنجم دی‌ماه داده شده‌اند قابل‌تمدید نیست.
اما رجبی مشهدی به ابعاد تازه‌ای از استخراج کنندگان غیرمجاز رمز ارز اشاره کرد. در این گفتگو از او پرسیده شد که چرا پیک زمستانه پدید آمده در حالی که شایع‌ترین پیک مصرف برق در ایران تاکنون فصول گرم سال بوده است؟ سخنگوی صنعت برق ابتدا به رشد مصرف برق اشاره کرد و گفت: رشد مصرف برق در ایران تا مهرماه حدود ۵/ ۴ درصد بود، اما در آبان و آذر ماه و چند روزی که از دی‌ماه گذشته است با ثبت رشد بیش از ۷ درصدی رکورد زده است، چراکه این میزان بیش از رشد مصرف در تابستان و ابتدای سال بوده است. بدین ترتیب می‌توان گفت در ۶ ماه اول امسال مصرف کمتری نسبت به شرایط فعلی داشته‌ایم. رجبی مشهدی عمده‌ترین دلیل رشد مصرف را به بخش صنعت مرتبط می‌داند که نسبت به دوره‌های مشابه افزایش قابل‌ملاحظه‌ای را به ثبت رسانده است. طبق ارزیابی‌ها صنایع رشد ۱۵ درصدی را در مصرف برق ثبت و بخش خانگی نیز در کارنامه خود رشد حدود ۵ درصدی را نگاشته است.
او معتقد است افزایش مصرف اصلی در گاز رخ داده که در بخش خانگی و تجاری به رقم بی‌سابقه‌ای رسیده است. پمپاژ بیشتر گاز به این دو بخش، تامین سوخت نیروگاه‌های برق را با چالش روبه‌رو کرده است. به گفته سخنگو، این محدودیت‌ها به ناچار نیروگاه‌ها را به سمت استفاده از سوخت مازوت می‌کند که درنهایت به بحران آلودگی‌ها ابعاد بیشتری می‌بخشد.
سهم رمزارز‌ها از برق ارزان
سوال اینجاست این ۳۰۰ مگاوات چقدر در افزایش مصرف برق کشور تاثیرگذار بوده است؟ رجبی مشهدی می‌گوید اگر در پیک شبانه حدود ۴۰ هزار مگاوات مصرف برق داشته باشیم می‌توان گفت کمتر از یک درصد از پیک شبانه ما به رمزارز‌ها اختصاص می‌یابد و این عدد، قاعدتا عدد بسیار بزرگی نیست. اما در شرایط حاضر که محدودیت‌هایی برای تامین برق در کلانشهرها وجود دارد این عدد می‌تواند بسیار بزرگ و البته قابل‌تامل باشد. به اضافه اینکه ما می‌گوییم اگر علاقه‌مندان به استخراج رمز ارز مجوز‌های لازم را از وزارت صمت و نیرو اخذ کنند و قرارداد‌های انشعاب برق منعقد شود می‌توانند به‌صورت مجاز برق استفاده کنند، در غیر این صورت، چون شناسایی نشده‌اند می‌توانند هر خسارتی را به شبکه بزنند و همچنین حق سایر مشترکان را سلب کنند. به همین منظور معادل ۱۰ میلیون برای پاداش کسانی که در شناسایی و معرفی این مزارع غیرمجاز همکاری دارند در نظر گرفته‌ایم.
اما سخنگوی صنعت برق ارزانی نرخ برق را عامل دیگری برای افزایش استخراج‌کنندگان غیرمجاز می‌داند. به اعتقاد او یکی از دلایلی که رمز ارز‌ها در کشور رواج یافته و استفاده قابل‌ملاحظه نیز می‌شود ارزانی برق است. چراکه اگر بخواهند رمز ارز را با هر تعرفه‌ای از خانگی گرفته تا کشاورزی استخراج کنند، هزینه برق برای‌شان بسیار ارزان تمام می‌شود و همین امر مشوقی برای توزیع رانت به این افراد خواهد شد.
سخنگوی صنعت برق به تعرفه مصوب مصرف برق برای استخراج کنندگان رمز ارز اشاره کرد و گفت: استخراج کنندگان مجاز به ازای هر کیلووات ساعت برق باید ۴۶۰ تومان پرداخت کنند در حالی که سایر تعرفه‌های تعیین شده در بخش‌های دیگر، به‌طور متوسط ۸۰ تومان است؛ یعنی یک پنجم هزینه واقعی و به زبان دیگر فقط ۲۰ درصد از این هزینه را پرداخت می‌کنند. به گفته رجبی مشهدی قیمت برق در ایران بسیار ارزان است و یکی از ارزان‌ترین قیمت‌های برق در جهان به کشورمان تعلق دارد که به ازای هر کیلووات ساعت قیمتی کمتر از ۳دهم سنت دارد.