سال ۲۰۲۰ میلادی در حالی رو به پایان است که به‌نظر می‌رسد بازار دیجیتال تا اندازه‌ای از روز‌های سخت فاصله گرفته و رونق نسبی به بازار بازگشته است. تخصیص ارز واردات موبایل در ماه اخیر از سوی بانک مرکزی، خبری بود که امید‌ها برای کاهش قیمت‌ها و افزایش موجودی کالایی فروشندگان را زنده کرد. پس از آن پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ و احتمال افزایش ارزش ریال در برابر دلار و کاهش تحریم‌های سختگیرانه، عامل دیگری است که به‌نظر می‌رسید بتواند تاثیرات مثبتی بر وضعیت بازار داشته باشد؛ چیزی که تا اندازه‌ای توسط ناظران بازار در این روز‌ها تایید می‌شود.
فعالان بازار موبایل در گفتگو با دنیای‌اقتصاد می‌گویند در روز‌های اخیر شاهد افزایش تقاضا و حضور پررنگ‌تر مردم در بازار برای خرید گوشی موبایل هستند؛ این درحالی است که با افزایش تقاضا قیمت‌ها نه‌تن‌ها افزایش نداشته بلکه در بسیاری از موارد کاهش قابل‌ملاحظه‌ای را نیز تجربه کرده‌اند.
تقاضای پاییزی بازار موبایل
پاییز امسال در حالی سپری شد که به دلیل افزایش تقاضای خرید گوشی برای مصارف آموزشی و درعین حال کمبود کالا در بازار، قیمت‌ها به یکباره افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشتند. بسیاری از خانواده‌ها در تهیه گوشی و تبلت برای دانش‌آموزانشان متحمل دشواری زیادی شدند و برای خرید معمولی‌ترین گوشی‌های هوشمند مبالغی در حدود ۶میلیون تومان هزینه کردند. اما اکنون با تخصیص ارز واردات موبایل در دو هفته پیش، واردکنندگان سفارش‌های خرید جدید را ثبت کرده و محموله‌های کالایی جدید در حال ورود به بازار است و به همین دلیل حتی از زمان انتشار خبر تخصیص ارز، کاهش قیمت‌ها شروع شده و همچنان نیز ادامه دارد.
یکی از معضلات مهم بازار موبایل کشور، الزام انجام رجیستری گوشی‌های مسافری به‌صورت حضوری و در مبادی ورودی کشور بود. در پی اعتراضات مکرر مسافران از شلوغی سالن‌ها برای انجام امور اداری و ایستادن چند ساعته در صف‌های طولانی آن‌هم در اوج بحران کرونا، معاونت گمرک در نامه‌ای به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ضمن اعتراض به این روند و ابراز ابتلای تعداد زیادی از کارمندان به کرونا و نبود توان لازم برای پاسخگویی به تقاضای افراد و شکل‌گیری باند‌های سوءاستفاده از اطلاعات هویتی افراد، خواستار غیرحضوری شدن مجدد انجام رجیستری گوشی مسافری شد؛ این تقاضا در ابتدا از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رد شد، ولی مجددا اخباری از تایید غیرحضوری شدن فرآیند رجیستری گوشی‌های مسافری از ابتدای دی ماه منتشر شد.
صحبت‌هایی که با تعدادی از مسافران پرواز‌های خارجی که متقاضی رجیستر گوشی خریداری‌شده از دیگر کشور‌ها بودند، داشتیم که حاکی از آن است عموما حدود ۵ ساعت برای طی مراحل اداری رجیستر گوشی در فرودگاه معطل شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از این مسافران پرواز‌هایی بیش از ۱۰ ساعته داشته‌اند و با وجود خستگی سفر مجبور به انجام فوری مراحل اداری رجیستری شده‌اند. با آنکه همچنان بخشی از مراحل رجیستری به‌صورت حضوری انجام خواهد شد، اما گویا این خبر چندان برقیمت‌ها بی‌تاثیر نبوده و در مشاهدات میدانی از بازار موبایل، شاهد کاهش چشمگیر قیمت‌ها در گوشی‌های رجیستر شده بودیم به‌طوری که گوشی موبایلی که هفته پیش به قیمت ۵۷ میلیون تومان فروخته می‌شد، اکنون با وجود افزایش اندک قیمت دلار، به قیمت ۵۱ میلیون تومان رسیده است.
شنیده‌ها حاکی از آن است که بسیاری از شرکت‌های فروشنده گوشی موبایل، طبق اطلاعیه‌هایی در این هفته اقدام به پیش‌فروش گوشی‌های موبایل با قیمت‌های پایین‌تر از نرخ فعلی بازار کرده‌اند و قرار است کالا‌ها را در هفته آتی تحویل خریداران دهند. با وجود آنکه درباره صحت ادعای آن‌ها برای تحویل به‌موقع کالا‌ها در موعد مقرر تردید است، اما به احتمال زیاد چنین طرح‌هایی حاکی از شوق بازار برای دیدن قیمت‌هایی به‌مراتب کمتر از قیمت‌های حال‌حاضر است.
محسن بهنامی، از فعالان بازار موبایل می‌گوید: به‌طور معمول در سه ماهه ابتدایی هر سال میلادی محصولات و مدل‌های جدید وارد بازار می‌شوند، در نتیجه واردکنندگان هم باید نقدینگی لازم برای تامین این کالا‌های جدید را در اختیار داشته باشند و هم با خالی‌کردن انبار‌ها از کالا‌های قدیمی‌تر، شرایط را برای ورود محموله‌های جدید آماده کنند؛ به همین دلیل در اواخر هر سال میلادی این امر موجب افزایش عرضه از سوی فروشندگان شده و قیمت‌ها اندکی کاهش می‌یابند. وی می‌افزاید: در این مقطع سال، بخشی از تقاضا نیز ناشی از شب یلداست که افراد اقدام به تهیه گوشی به‌عنوان هدیه می‌کنند و بازار‌ها اندکی شلوغ‌تر می‌شود.
وی معتقد است با توجه به شرایط اجتماعی-سیاسی حاضر، بسیاری از تجار با پیش‌بینی آرام شدن تنش‌های سیاسی، دورنمای کاهش قیمت دلار را دارند و همین امر موجب می‌شود تا جای ممکن کالایی ذخیره نکنند و کالا‌های موجود را با قیمت‌های معقول روانه بازار کنند.
بازار داغ تجهیزات کامپیوتری برای قاچاقچیان
وضعیت در بازار کامپیوتر و تجهیزات کامپیوتری نیز در سال‌جاری چندان تفاوتی با بازار موبایل نداشت. از آنجا که عمده تجهیزات دیجیتال در رده کالا‌های اساسی دسته‌بندی نمی‌شدند، اقلام وارد شده عموما در گمرک انباشت شده و در عین حال بازار نیز از کمبود کالا تحت فشار بود. فعالان بازار تجهیزات کامپیوتری معتقدند در حال حاضر حدود ۹۰ درصد اقلام موجود در بازار از طریق قاچاق وارد می‌شوند و حسب شرایط ایجاد شده از سوی دولت، واردکنندگان رسمی تنها تامین ۱۰ درصد از کالا‌های بازار را به عهده دارند.
پژمان درستی، از فعالان بازار تجهیزات کامپیوتری و دیجیتال می‌گوید: با وجود فشار‌هایی که در ابتدای سال برای تامین کالا‌ها مواجه بودیم، در مدت اخیر موانع گمرکی رفع و کالا وارد بازار شد و همین امر تا حدی وضعیت بازار را آرام کرد و موجب کاهش قیمت‌ها شد.
وی می‌افزاید: انتخابات آمریکا و سخنان مسوولان دولتی نیز در کاهش قیمت‌ها بی تاثیر نبودند، به‌طوری‌که اکنون قیمت‌ها در بازار به سمتی رفته‌اند که بسیاری از کالا‌هایی که در زمان گرانی دلار تهیه کرده‌ایم، با ضرر و کمتر از قیمت‌های خرید به فروش می‌رسانیم. این فعال بازار کامپیوتر با اشاره به اینکه در برخی موارد مسوولان با ادعای تولید داخلی موجب رکود در بازار می‌شود، می‌گوید: تکنولوژی مورد نیاز برای برخی تجهیزات کامپیوتری به قدری پیچیده است یا گاه به تجهیزاتی نیاز دارد که ابدا به این زودی کشور ما توان تولید چنین قطعاتی را پیدا نخواهد کرد؛ اما برخی مسوولان با علم به اینکه تولید کالا‌های دیجیتال کشور ما چیزی جز مونتاژ یا واردات کامل از چین نیست، انتظارات بی‌جا ایجاد کرده و بازار را با اختلالاتی مواجه می‌کنند.
کمبود کالا معضل اصلی بازار لپ‌تاپ
برخلاف بازار موبایل که به نظر می‌رسد روز‌های خوب و کم چالشی را پیش رو داشته باشد، در بازار لپ‌تاپ کشور چندان نشانی از بهبود دیده نمی‌شود. صحبت‌های فعالان بازار لپ‌تاپ حاکی از آن است که کمبود کالا به شدت محسوس است و با توجه به نیاز به تامین تقاضای بازار، در بسیاری موارد و نزدیک به نیمی از کالا‌های بازار از طریق قاچاق وارد می‌شوند.
به گفته تعدادی از افراد مطلع از آنجا که واردات لپ‌تاپ در اختیار چند شرکت معدود و خاص است، در بسیاری مواقع اتفاقات سیاسی و تغییرات قیمت دلار و مقاطع زمانی خاص سال تاثیر چندانی بر قیمت‌ها ندارند و عموما قیمت‌ها طی توافق این چند شرکت وارد‌کننده تعیین می‌شود.
یکی از فعالان این بازار می‌گوید: طی مدت اخیر در پی اعلام نتایج انتخابات آمریکا و کاهش قیمت دلار، قیمت‌ها حدود ۲۵ درصد کاهش داشتند، اما در این بازار، میزان موجودی کالای انبار فروشندگان، بیش از هر عامل دیگر بر قیمت‌ها تاثیر دارد و از آنجا که فعلا کالای زیادی در بازار موجود نیست و فرآیند وارد کردن آن و انجام امور گمرکی نیز فرآیندی زمانبر و چند ماهه است، میزان واکنش این بازار به اتفاقات برای کاهش یافتن قیمت‌ها، نسبت به بازار دیگر کالا‌های دیجیتال بسیار کمتر است.
وی می‌افزاید: با وجود افزایش و کاهش‌هایی که در سال اخیر در قیمت دلار اتفاق افتاد، لپ‌تاپ‌های بازار امسال حدود ۴۰ درصد گران‌تر از سال گذشته به فروش می‌رسند. مشاهدات میدانی از این بازار حاکی از آن است که با وجود آنکه در هفته جاری قیمت دلار افزایش چندانی نداشته، اما مثلا یک لپ‌تاپ ۲۰ میلیون تومانی، حدود ۴ میلیون افزایش قیمت را تجربه کرده است.