براساس تازه‌ترین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ۲۲.۳ درصد از بیکاران و ۸.۹ درصد از جمعیت شاغلان تابستان سال ۹۸ به جمعیت غیرفعال تابستان سال جاری اضافه شدند که اگر به جمعیت جویای کار افزوده شوند، نرخ بیکاری در تابستان سال جاری و حدود ۷ ماه پس از شیوع کرونا در کشور به ۱۸.۵ درصد افزایش خواهد یافت. پیش‌تر این مرکز در گزارشی که فاصله زیادی با داده‌های مرکز آمار داشت، نرخ بیکاری بهار سال جاری را ۲۴ درصد تخمین زده بود در حالی که گزارش مرکز آمار حاکی از نرخ بیکاری ۹.۸ درصدی بود.
اعتماد در ادامه نوشت: گزارش «تحلیل شاخص‌های بازار کار در تابستان ۹۹» نشان می‌دهد که بیش از یک میلیون و ۶۲۶ هزار نفر از جمعیت فعال در تابستان سال جاری نسبت به تابستان ۹۸ از بازار کار کم شدند که سهم زنان از این کاهش حدود یک میلیون و ۱۰ هزار نفر و سهم مردان نیز ۶۱۵ هزار و ۶۵۱ نفر بوده است.
با وجود اینکه در فصل مورد بررسی نرخ مشارکت زنان نیز کاهش ۳.۵ درصدی داشته و به ۱۴.۱ درصد رسیده، بنابراین دور از ذهن نیست که میزان مشارکت اقتصادی این گروه در فصل پاییز که تعطیلی سه هفته‌ای داشت، کاهش یابد. در فصل مورد بررسی نرخ مشارکت مردان با کاهش ۲.۷ درصدی به ۶۹.۵ درصد رسید. نکته دیگری که در این گزارش وجود دارد، سهم بیشتر بخش خدمات از بیکارشدگان است. بر این اساس از کل یک میلیون و ۲۰۹ هزار نفری که از جمعیت فعالان شاغل کم شدند، ۸۱۷ هزار نفر شاغلان این بخش بودند.
کاهش نرخ مشارکت و نگرانی برای معیشت خانوار‌ها
بر اساس آنچه مرکز پژوهش‌ها از داده‌های بازار کار در تابستان محاسبه کرده، در این فصل نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به فصل مشابه سال گذشته کاهش ۳.۱ درصدی داشته و به ۴۱.۸ درصد رسید. هر چند نرخ بیکاری کاهش یک درصدی را ثبت کرده و به ۹.۵ درصد رسیده، اما این مرکز بر این باور است که این عدد، اطلاعات نادرستی از حقیقت کف بازار کار می‌دهد، چراکه در این فصل بخشی از جمعیت بیکاران و البته شاغالان به جمعیت غیرفعال اضافه شدند. بدین معنا که دیگر جویای کار نیستند که البته این نیز دلایل خودش را دارد. ممکن است از راه‌های دیگری کسب درآمد کنند به عنوان مثال سوداگری و دلالی در بازاری را انتخاب کنند یا به کلی از یافتن کار ناامید شده باشند.
بر این اساس کاهش جمعیت فعال به میزان یک میلیون و ۶۲۶ هزار و ۲۶۸ نفر بوده است. این آمار از بعد معیشت خانوار‌ها دارای اهمیت است؛ به گونه‌ای که ممکن است در بین افرادی که از جمعیت فعال حذف شده‌اند، سرپرست خانوار وجود داشته باشد که در این صورت می‌تواند بر تبارشناسی دهک‌ها نیز تاثیر بگذارد. در سوی دیگر تغییر جمعیت غیرفعال نیز همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، مثبت بوده و حدود دو میلیون و ۳۱۱ هزار و ۵۲۱ نفر به آن اضافه شدند. افزایش جمعیت غیرفعال می‌تواند نشان‌دهنده شکنندگی بازار کار کشور و رو به وخامت رفتن شرایط پس از وقوع یک شوک ناگهانی باشد.
هر چند به نظر می‌رسد کرونا تیر خلاصی بر بازار کار بود، چراکه این بازار به دلیل تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز همچنین افزایش تورم، آسیب‌های جدی دید. از کاهش بیش از یک میلیون و ۶۲۶ هزار نفری جمعیت فعال، یک میلیون و ۲۰۹ هزار و ۳۲۰ نفر آن از جمعیت شاغلان کم شدند و مابقی نیز از جمعیت بیکاران. بیشترین کاهش شاغلان در زنان بود که سهم ۷۴۹ هزار و ۷۳۳ نفری داشتند که تقریبا ۴۶ درصد کل شاغلان بیکار شده در فصل تابستان را شامل می‌شود.
نرخ بیکاری زنان در تابستان ۱۶.۵ و مردان ۸.۶ درصد گزارش شده که نسبت به فصل مشابه سال گذشته افزایش ۱.۷ و ۰.۵ درصدی داشته است. مجموع زنانی که از جمعیت فعال کاسته شده یک میلیون و ۱۰ هزار و ۶۱۸ نفر و مجموع مردان نیز ۶۱۵ هزار و ۶۵۱ نفر محاسبه شده است.
ثبت بدترین رکورد از سال ۹۵
با استناد به گزارش مرکز پژوهش‌ها، تغییرات نیروی کار در تابستان سال جاری نسبت به سال ۹۵، بدترین عملکرد را داشته است. بهترین عملکرد بازار کار در تابستان سال ۹۵ به ثبت رسید که جمعیتی بالغ بر یک میلیون و ۲۰۱ هزار نفر وارد بازار کار شدند که ۷۴۷ هزار نفر زن و مابقی مرد بودند. اما با بازگشت تحریم‌های نفتی در سال ۹۷، بازار کار نیز از عملکرد خوب خود در سال ۹۵ فاصله گرفت تا اینکه در سال جاری گسترده‌ترین خروج از بازار کار رقم خورد.
با توجه به گزارش مرکز پژوهش‌ها در ۴ سال اخیر، با وجود کاهش دو هزار نفری جمعیت فعال در سال ۹۷، اما در هیچ گروه جمعیتی کاهش ناگهانی و شدیدی رخ نداده بود. از این حیث سال جاری، تک است. به خصوص اینکه دولت فعلی و آینده باید برای جبران کاهش جمعیت فعال علاوه بر اشتغالزایی گسترده، بسته‌های محرک مالی با مبالغ هنگفتی را نیز در نظر بگیرند. چیزی که با وجود تراز عملیاتی بودجه منفی ۳۲۰ هزار میلیارد تومانی در بودجه سال آینده، بسیار بعید به نظر می‌رسد.
در بخش دیگری از این گزارش، کل بیکارشدگان شاغل یک میلیون و ۲۰۹ هزار نفر بود که ۷۵۰ هزار نفر آن زنان بودند. این کاهش ناگهانی در حالی است که در چهار سال منتهی به سال ۹۸ به‌طور متوسط حدود ۶۱۰ هزار نفر به جعمیت شاغلان افزوده می‌شد.
اشتغال ناقص کم شد
در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، اشتغال ناقص در تابستان سال جاری نسبت به تابستان ۹۸ افزایش نیم درصدی داشته و به ۹.۳ درصد رسیده است. شاغلان ناقص به افرادی گفته می‌شود که کمتر از ۲۴ ساعت در هفته کار می‌کنند و در واقع کارشان تابع سطح تولید و اقتضائات فصلی است. از آنجایی که تابستان فصل ساخت و ساز نیز به حساب می‌آید، در این فصل معمولا سهم اشتغال ناقص به خصوص برای کارگران فصلی بالاست.
اما تاثیر تحریم، تورم و کرونا بر بازار باعث شده که بسسیاری از بنگاه‌ها و واحد‌های تولیدی کمتر از ظرفیت خود مشغول به کار باشند. از این‌رو این شاخص در آمار‌های فصلی تابستان افزایش داشته است. اشتغال ناقص برای خانواده‌های شهری و روستایی با افزایش ۰.۳ و ۱.۱ درصدی به ۸.۲ و ۱۲.۳ درصد رسید. حقیقت دیگری که در این آمار نمایان است، تاثیر مضاعف کرونا بر روستاهاست. به صورتی که ساکنان این مناطق بیشتر از مناطق شهری به اشتغال ناقص روی آوردند.