وام کرونا، افزایش مبلغ تسهیلات ازدواج و مسکن و بالا گرفتن تب خرید اقساطی، می‌تواند دلایل رشد ۲۶درصدی صدور سفته در هفت ماه ابتدایی امسال نسبت به پارسال باشد. هرچه باشد قرارداد‌های مختلف با سفته ضمانت می‌شوند. این قرارداد می‌تواند مربوط به وام بانکی باشد یا حتی می‌توان مربوط به قرارداد کار.
به گزارش روزنامه هفت صبح، سفته شاید مثل چک سندی برای پرداخت یک مبلغ مشخص در تاریخ سررسید باشد، اما کارکرد اصلی آن ضمانت است. در این گزارش همه آنچه باید درباره سفته، تفاوت آن با چک، نحوه خرید سفته، نحوه صدور، شرایط مربوط به واخواست سفته برای مواقعی که صادرکننده آن تعهداتش را اجرا نمی‌کند و شیوه نقد کردن سفته بدانید را آورده‌ایم. رشد سفته در سال ۹۹ علاوه بر مواردی که گفتیم، می‌تواند دلایل دیگری هم داشته باشد که به هر صورت نشان دهنده افزایش تعداد قرارداد‌ها است.
رشد ۲۶درصدی ارزش سفته‌ها نسبت به سال گذشته
ارزش سفته‌های صادر شده در هفت ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۶درصد افزایش پیدا کرده است. آخرین آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در این مدت ۴۵میلیارد تومان سفته در تهران فروخته شده. پارسال در این مدت ۳۶میلیارد تومان سفته به فروش رسید.
در کنار افزایش ارزش سفته‌های صادر شده، گزارش بانک مرکزی حاکی از کاهش پنج درصدی سفته‌های واخواست شده است. سفته واخواست شده چیزی شبیه چک برگشت خورده است و کاهش آن نشان می‌دهد امسال صادرکنندگان سفته نسبت به سال گذشته بیشتر به تعهداتشان عمل کرده‌اند یا دارندگان سفته کمتر از پارسال سراغ واخواست آن رفته‌اند.
سه تفاوت اصلی سفته و چک
سفته و چک هم برای ضمانت و هم برای تعهد پرداخت یک مبلغ مشخص در آینده مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این تفاوت که خرید سفته از دریافت چک راحت‌تر است. طوری که سفته را حتی می‌توان از دکه‌های روزنامه‌فروشی تهیه کرد. هرچند بهتر است سفته را از بانک بخریم تا نگرانی بابت جعلی بودن آن نداشته باشیم. بهترین محل برای خرید سفته، شعبه‌های بانک ملی است. در طرف مقابل برای دریافت چک حساب جاری با گردش مالی مناسب، نداشتن چک برگشتی و همچنین نداشتن بدهی بانکی و … لازم است.
اگر شما از کسی چک گرفته باشید و طرف معامله مبلغ مورد نظر را در حسابش نداشته باشد و چک برگشت بخورد، بلافاصله صاحب چک برگشتی حسابش مسدود می‌شود، اما درباره سفته واخواست شده که صادرکننده آن مبلغ مورد نظر را پرداخت نکرده، نیاز به طی مراحل قانونی از طریق دادگستری دارد. برای همین آمار مربوط به چک‌های برگشتی مستقیما توسط بانک مرکزی و آمار مربوط به سفته‌های واخواست شده توسط شعبه دادگستری اعلام می‌شود.
توجه داشته باشید که برگشت خوردن چک جرم محسوب می‌شود، اما سفته بی‌محل مجازات کیفری ندارد. برگشت زدن چک هزینه چندانی ندارد، اما اگر دریافت‌کننده سفته بخواهد آن را واخواست کند، باید به اندازه دو درصد مبلغ سفته را پرداخت کند. این تفاوت‌ها باعث شده از چک مثل پول نقد استفاده شود، اما سفته عموما حکم ضمانت را داشته باشد.
قیمت سفته؛ پنج صدم درصد مبلغ ضمانت
قیمت هر برگ سفته یک میلیون تومانی، ۵۰۰تومان است. بعضا به این رقم مالیات سفته می‌گویند که معادل پنج صدم درصد مبلغ ضمانت شده است. به همین ترتیب خرید برگه سفته ۱۰میلیون تومانی، پنج هزار تومان هزینه دارد. رقمی که روی برگه‌های سفته درج شده، سقف ضمانت یک سفته را نشان می‌دهد.
برای مثال روی برگه سفته یک میلیون تومانی نمی‌توان مبلغی بالاتر از یک میلیون تومان نوشت. روی برگه سفته مشخصات صادرکننده، گیرنده، مبلغ ضمانت، تاریخ صدور و تاریخ سررسید درج می‌شود. سفته می‌تواند بدون تاریخ سررسید و عندالمطالبه باشد. سفته ضمانت شرایط اینچنینی دارد. همچنین گیرنده می‌تواند مثل چک، سفته را پشت نویسی یا اصطلاحا ظهرنویسی کند و به شخص دیگری انتقال دهد.
کاربرد‌های سفته برای ضمانت قرارداد‌ها
شرکت‌های خصوصی بیشترین استفاده را از سفته دارند. آن‌ها برای ضمانت قراردادهایشان از طرف مقابل سفته می‌گیرند تا در صورتی که موضوع قرارداد به درستی اجرا نشود، با واخواست سفته بتوانند از طرف قرارداد شکایت کنند. مورد دیگر استفاده از سفته برای ثبت نام بعضی دانشگاه‌ها است.
برای مثال بعضا دانشجویان علوم پزشکی موقع ثبت نام با ارائه سفته به دانشگاه متعهد می‌شوند که تا پایان دوره، به تحصیل خود ادامه دهند. چراکه اگر دانشجوی علوم پزشکی از تحصیل انصراف دهد، بار مالی برای دانشگاه خواهد داشت. دانشگاه آزاد هم شرایط مشابهی دارد. بعضا برای ثبت نام دانشجویان در دانشگاه آزاد، به اندازه کل شهریه ثابت در ترم‌های آینده از دانشجو سفته دریافت می‌شود. مورد دیگر استفاده از سفته در ضمانت وام بانکی است.
بانک‌ها راه‌های مختلفی برای ضمانت وام در نظر می‌گیرند. ضامن با فیش حقوقی و سند ملکی و… از جمله موارد ضمانت وام است. عموما بانک‌ها در ازای پرداخت وام علاوه بر ضمانت‌های دیگر، از وام گیرنده سفته دریافت می‌کنند. مورد دیگر کاربرد سفته، استخدام است. بعضی شرکت‌ها برای استخدام شخص از او سفته می‌گیرند.
این مورد هم می‌تواند برای حسن انجام کار و هم برای امنیت محل کار باشد. برای مثال در طلافروشی‌ها اغلب برای استخدام فروشنده از او سفته می‌گیرند. چراکه فروشنده در قبال طلایی که به او سپرده شده مسئولیت دارد و با گم شدن یا دزدیده شدن طلا، صاحب مغازه از سفته برای شکایت از فروشنده‌اش استفاده می‌کند.
نحوه صدور سفته ضمانت
سفته شاید مثل چک برگه‌ای برای پرداخت یک مبلغ در موعد مشخص باشد، اما کاربرد اصلی آن در حال حاضر، برای ضمانت قرارداد‌ها است. این قرارداد می‌تواند وام بانکی باشد، یا قرارداد کار. در چنین مواردی عبارت سفته برای تضمین روی آن درج می‌شود و هم گیرنده و هم صادرکننده می‌دانند این سفته تنها برای ضمانت است و لزوما قرار نیست به پول نقد تبدیل شود.
برای همین محدودیتی برای صدور سفته وجود ندارد. درحالی که مبلغ چک نباید بیشتر از موجودی حساب بانکی یا اعتبار بانکی صادر کننده باشد. همین موضوع باعث شده سفته به جای چک برای ضمانت استفاده شود. آنطور که کارشناسان و وکلا می‌گویند، موقع صدور سفته ضمانت، علاوه بر اینکه باید روی سفته عبارت جهت تضمین نوشته شود، باید رسیدی را از شخص دریافت کننده بخواهید که در آن اعلام کرده باشد سفته را تحویل گرفته. با این شرط موقع پایان کار یا پایان قرارداد وام می‌توانید سفته‌های صادرشده را از طرف مقابل پس بگیرید.
چطور می‌توان سفته را نقد کرد؟
اگر صادرکننده سفته تا پایان تاریخ سررسید مبلغ آن را به طرف مقابل پرداخت نکند، دارنده سفته می‌تواند نهایتا تا ۱۰روز بعد از تاریخ سررسید، سفته را واخواست کند. به این معنا که به مراجع قضایی اعلام کند شخص صادرکننده به تعهد خود برای پرداخت مبلغ سفته عمل نکرده است. این کار شرایط سخت‌تری نسبت به چک برگشتی دارد و برای همین دریافت چک مزایای بیشتری نسبت به دریافت سفته دارد.
بعد از واخواست سفته، دارنده آن باید با مراجعه به دادگستری از صادرکننده سفته شکایت کند و منتظر نتیجه برگزاری دادگاه بماند. در صورتی که صادرکننده سفته مبلغ را پرداخت نکند، به میزان مبلغ سفته اموال او توقیف می‌شود که اصطلاحا به آن تامین می‌گویند. مکان تادیه یا همان محلی که شخص صادرکننده متعهد می‌شود مبلغ مورد نظر را پرداخت کند، روی سفته درج می‌شود.
هرچند، پر کردن این قسمت الزامی نیست. در نتیجه، اینکه سفته کجا قرار است نقد شود، بر اساس توافق بین دو طرف خواهد بود و مثل چک نمی‌توان سفته را با مراجعه به بانک نقد کرد. هرچند در برخی موارد امکان تنزیل سفته وجود دارد. تنزیل سفته به این معناست که دارنده سفته، آن‌ها را با قیمت پایین تری به بانک می‌فروشد.