دیتاسنتر‌ها به اندازه صنعت حملونقل هوایی هوا را آلوده می‌کنند. با این اوصاف است که مدیران شرکت‌های تکنولوژی به‌دنبال راه‌های نوآورانه برای پاکسازی این تصویر تاریک و سیاه دیتاسنتر‌ها هستند.
به گزارش دنیای‌اقتصاد، در ماه سپتامبر گذشته عده‌ای یک سیلندر فلزی ۴۰ فوتی را از آب‌های جزایر اورکنی در شمال‌شرقی اسکاتلند، بیرون کشیدند. آن‌ها مهندسان فعال در صنعت نفت و گاز نبودند که به دریای شمال آمده باشند؛ آن‌ها کارمندان شرکت مایکروسافت بودند. این تیم با کمک متخصصان علوم دریایی، این سیلندر را که در واقع دیتاسنتری با لوگوی بزرگ غول نرم‌افزاری جهان بود، از بستر دریا بیرون آوردند.
مایکروسافت در راستای پروژه‌ای به نام «ناتیک»، می‌خواست این موضوع را ارزیابی کند که آیا دیتاسنتر‌ها در زیر آب و با وجود رطوبت، نسبت به روی زمین عملکرد بهتری دارند یا خیر. این کار چیزی بیش از یک مانور برای ارزیابی بازدهی و بهره‌وری بود.
مایکروسافت یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان است که می‌خواست به مشکل آلودگی ایجاد شده توسط صنعت تکنولوژی یا همان ردپای کربن بپردازد. یکی از اهداف مایکروسافت از قرار دادن دیتاسنتر در زیر آب، کاهش مصرف انرژی آن‌ها در مقایسه با زمانی بود که روی زمین قرار داشتند.
سرور‌ها در هنگام کار گرمای زیادی تولید می‌کنند و به همین دلیل در دمای پایین عملکرد بهتری دارند، به این ترتیب سیستم‌های خنک‌کننده دیتاسنتر‌هایی که روی زمین هستند، انرژی بیشتری برای خنک‌کردن آن‌ها مصرف می‌کنند. این در حالی است که آب سردی که در عمق ۱۲۰ فوتی از سطح دریاست، این امکان را به مایکروسافت داد تا با عملکردی شبیه به زیردریایی‌ها، یک سیستم تبادل گرمای کم‌مصرف را انتخاب کند.
از آنجا که تمام برق مصرفی جزایر اورکنی از باد و خورشید تامین می‌شود، این جزایر به مکانی ایده‌آل و مناسب برای چنین آزمایشی تبدیل شده‌اند. این دیتاسنتر دو سال زیر آب بود. «سیندی رز» مدیراجرایی مایکروسافت در انگلستان در این مورد گفت: «یافتن راه‌حل‌های پایدار و مناسب همیشه برای مایکروسافت اهمیت داشته است و پروژه ناتیک گامی به سمت دیدگاه ما درباره دیتاسنتر‌هایی است که بتوانند منبع انرژی پایدار داشته باشند.»
نگرانی‌ها و دغدغه‌های مربوط به تاثیر زیست‌محیطی خدمات دیجیتالی از ابزار‌های مورد استفاده در دفاتر کاری گرفته تا نتفلیکس و حتی ایمیل‌ها، همچنان رو به افزایش است؛ تا جایی‌که حتی در مقیاسی کوچک تخمین زده می‌شود که اگر هر فرد در انگلستان در طول یک روز یک ایمیل کمتر بفرستد، میزان تولید کربن در این کشور تا ۱۶ هزار تن در سال کاهش پیدا خواهد کرد و این میزان برابر با سفر هوایی ۸۰ هزار نفر از لندن به مادرید است.
هرچند اعداد و ارقام دقیق محل اختلاف هستند، اما برآورد‌ها نشان می‌دهند که دیتاسنتر‌ها به اندازه کل صنعت حملونقل هوایی که همیشه بزرگ‌ترین متهم انتشار کربن بوده است، کربن منتشر می‌کنند. هزاران سروری که در دیتاسنتر‌های عظیم شرکت‌هایی مانند آمازون و فیس‌بوک قرار دارند، به انرژی بسیار زیادی نیاز دارند تا بتوانند سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته‌شان را به‌کار بیندازند.
صرف‌نظر از تلاش برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، بسیاری از دیتاسنتر‌ها همچنان با نیروی برق تولیدشده توسط سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود تا از خاموشی‌های ناشی از مصرف بالای برق جلوگیری شود. گروه بزرگی از دیتاسنتر‌های واقع در ویرجینیای‌شمالی –که به‌خاطر میزبانی ۷۰ درصد از بار ترافیک اینترنت جهان، به‌عنوان دره دیتاسنتر‌ها شناخته می‌شود- تا حد زیادی انرژی خودشان را از برق تولید شده توسط سوخت‌های فسیلی تامین می‌کنند و این به‌دلیل کمبود منابع انرژی‌های تجدیدپذیر در این منطقه است. پیش‌بینی شده که حدود یک‌سوم این انرژی از زغال‌سنگ تامین می‌شود.
«دکتر رابی باشروش» مدیر جهانی بخش زیرساخت‌های IT در موسسه مشاوره‌ای Uptime و استاد دانشگاه شرق لندن در این مورد می‌گوید: «این موضوع من را به یاد بطری‌های پلاستیکی در چند سال گذشته می‌اندازد. با خودمان فکر می‌کنیم که یک بطری پلاستیکی چه آسیبی می‌تواند به محیط‌زیست برساند؟ اما بعد بلافاصله متوجه می‌شویم که اگر هفت میلیارد نفر از مردم جهان این بطری‌ها را دور بیندازند، این اتفاق می‌تواند به یک بلای جدی برای محیط‌زیست تبدیل شود. این موضوع درباره استفاده روزافزون از موبایل‌ها و شبکه‌های اجتماعی هم درست است.»
باشروش تخمین می‌زند که انرژی مصرفی توسط یک موزیک‌ویدئو که شامل فرآیند ذخیره اطلاعات در دیتاسنتر، انتقال شبکه‌ای و تماشا روی تلویزیون یا موبایل هوشمند است، می‌تواند به اندازه انرژی مصرفی یک سال تمام کشور‌های چاد، گینه‌بیسائو، سومالی، سیرالئون و جمهوری آفریقای‌مرکزی باشد. این ویدئو چیزی در حدود هفت میلیارد بار در یوتیوب نمایش داده شده است.
«دکتر جسیکا مک‌لین» معاون سخنگوی دانشگاه مکوآری در استرالیا، می‌گوید: «بخشی از این مشکل آن است که ما اغلب تکنولوژی‌های دیجیتال را به‌عنوان راهکار زیست‌محیطی ساده‌ای می‌دانیم، درحالی‌که آن‌ها خودشان بخش مهمی از این بحران هستند.» مایکروسافت و دیگر غول‌های تکنولوژی مانند آمازون و گوگل در حال ساخت دیتاسنتر‌های عظیمی در سراسر جهان هستند تا بتوانند میلیارد‌ها گیگابایت داده‌ای را که سرویس‌ها و خدمات‌شان تولید می‌کنند، پردازش کنند.
بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که این دیتاسنتر‌های جدید کم‌مصرف‌تر خواهند بود. گوگل مدعی است که پانزده دیتاسنتر بسیار بزرگ این شرکت تا دو‌برابر کمتر از دیتاسنتر‌های قدیمی آن انرژی مصرف می‌کنند. این درحالی است که سازمان زیست‌محیطی Greenpeace افشا کرد این دیتاسنتر‌ها برق مصرفی‌شان را از سوخت‌های فسیلی تامین می‌کنند تا گوگل ناچار به انجام اقدامات بیشتر در جهت کاهش مصرف انرژی آن‌ها شود.
بسیاری از شرکت‌های بزرگ تکنولوژی در سال‌های اخیر از انگیزه‌ها و اهداف جدیدشان در راستای محافظت از محیط‌زیست خبر داده‌اند. در ماه سپتامبر گذشته شرکت گوگل که دیتاسنترهایش تمام خدمات محبوب و پرطرفدار جهان از موتور جست‌وجوی این شرکت گرفته تا جی‌میل و یوتیوب را پردازش می‌کنند، از برنامه‌های تازه‌اش برای مدیریت کسب‌وکارش به شکلی عاری از کربن تا سال ۲۰۳۰ خبر داده است. شرکت مایکروسافت هم تصمیم دارد تا سال ۲۰۳۰ میزان تولید کربن توسط دیتاسنترهایش را به صفر برساند و می‌خواهد تا سال ۲۰۵۰ تمام کربن‌های تولیدشده توسط دیتاسنترهایش در اتمسفر را پاک کند.
شرکت آمازون هم متعهد شده است تا میزان تولید و انتشار کربن توسط دیتاسنترهایش را تا سال ۲۰۴۰ به زیر صفر برساند. شرکت‌های بزرگ تکنولوژی حالا در حال انجام سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی روی انرژی‌های تجدیدپذیر و توافق‌های مربوط به آن‌ها هستند و با این اوصاف انتظار می‌رود در آینده‌ای نه‌چندان دور این شرکت‌ها با یکدیگر به توافقی واحد بر سر این موضوع برسند. با این حال، اما این اقدامات هنوز نتوانسته است همه را متقاعد کند.
«جان بوث» مدیر موسسه Carbon ۳ IT که به کمیسیون اروپا برای ایجاد راهکار‌های مصرف بهینه برای دیتاسنتر‌ها کمک می‌کند، در این مورد گفته است: «فکر می‌کنم هنوز اقدامات بیشتری در این زمینه لازم است. کاملا می‌فهمم که آن‌ها برای مصرف بهینه انرژی در تلاش هستند، اما این اقدامات کافی نیستند.»
مایکروسافت میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای توسط دیتاسنترهایش را اعلام نکرده است. گوگل، اما در گزارشی میزان انتشار گاز دی‌اکسید کربن توسط این شرکت در سال ۲۰۱۸ را که حدود ۹/ ۴ میلیون تن بوده و برابر گاز‌های گلخانه‌ای منتشر شده توسط یک میلیون خودرو در سال است، منتشر کرده است. اما نکته آنجاست که این آمار مربوط به کل شرکت گوگل است و نه دیتاسنترهایش.
با این اوصاف است که بعضی کارشناسان و منتقدان غول‌های تکنولوژی را به استفاده از سوخت‌های فسیلی و انتشار دی‌اکسید کربن بیشتر برای پاک‌کردن ردپای انتشار کربن خودشان متهم می‌کنند و معتقدند که با افزایش نیاز هر روزه مردم جهان به استفاده از خدمات دیجیتال، میزان تولید کربن و گاز‌های گلخانه‌ای توسط این شرکت‌ها به سرعت رو به افزایش خواهد بود.