۳۰ درصد بیماران کرونایی به محض آنکه به اورژانس می‌رسند جان خود را از دست می‌دهند.» این را دکتر محمد طالب‌پور رئیس بیمارستان سینا می‌گوید. زمانی که کار از کار گذشته و بیمار آنقدر دست روی دست گذاشته که ویروس کرونا همه بافت ریه را درگیر کرده است. این متوفیان معمولاً کسانی بوده‌اند که مدت‌ها در منزل خوددرمانی کرده‌اند. درصدی هم که جان سالم به در می‌برند کسانی هستند که با درگیری بالای ریه به آی‌سی‌یو‌ها منتقل می‌شوند.
ایران در ادامه نوشت: درمان این دسته از بیماران هزینه‌های وحشتناکی را به نظام سلامت کشور تحمیل می‌کند. اظهارنظر این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد؛ یکی از عوامل افزایش مرگ و میر به‌دلیل ابتلا به کرونا عدم مراجعه بموقع به پزشک و اتلاف وقت برای مراجعه به مراکز درمانی است؛ موضوعی که می‌تواند به‌خاطر بی‌توجهی به درمان به هنگام بیماری کرونا یا شایعه سازی‌های فضای مجازی باشد اینکه پای هر بیماری به بیمارستان برسد زنده از آنجا بیرون نمی‌آید. در این بین آمار خوددرمانی نیز با تشکیل قارچ‌گونه گروه‌های دوستانه و خانوادگی در شبکه‌های اجتماعی هم بالا و بالاتر می‌رود.
حالا نسخه‌های فامیلی درمان کرونا جایگزین دستورات پزشکی شده‌اند. مردم در گروه‌های واتس اپی برای هم نسخه‌های متعدد درمانی می‌پیچند و البته نسخه‌های خودساخته در این گروه و آن کانال دست به دست می‌شود و در نهایت زمانی که ویروس به بالاترین میزان تکثیر خود در بدن فرد بیمار رسید همین خوددرمانگران که در حالت انفجار روحی و عود شدید بیماری قرار می‌گیرند مجبور به مراجعه به بیمارستان می‌شوند.
«ناشتایی یک لیوان دمنوش پونه، دم ظهر دمنوش کاکوتی، عصر به بعد هم دمنوش سیاه‌دانه و زنجبیل. بخور جوش شیرین را هم فراموش نکنید. هر چقدرهم می‌تونید سرکه رو غرغره کنید تا ویروس تو گلو نمونه. کپسول آزیترومایسین هم هر ۸ ساعت یکی. این برنامه رو ۱۰ روز به کار بگیرین خوب خوب میشین.»
«لطفاً این مطلب را در جایی ذخیره کنید و تا می‌توانید نشر دهید تا بیمارستان‌ها خلوت شود. ان‌شاءالله. نکته اول اینکه به محض اینکه سرفه شروع شد سه ساعت به ساعت با یک لیوان آب گرم و کمی نمک دریا و یک قاشق چایخوری سرکه سیب گلوتون را شست‌و‌شو دهید و غرغره کنید. این خیلی مهمه، چون از ورود ویروس به ریه جلوگیری می‌کنه.
نکته دوم؛ هر دفعه یک دمنوش به‌صورت چرخشی بخورید بابونه، ختمی، زوفا، عناب و... برای تسکین سینه درد از قلیون عرق نعناع استفاده کنید و... سه یا چهار روز که تحمل کنید و این کار‌ها را مرتب انجام دهید مطمئن باشید کرونا را شکست می‌دهید فقط همت می‌خواهد که اونم می‌ارزه به گرفتار بیمارستان شدن. منبع: مجله پژوهشی انگلیسی.»
این روز‌ها بازار تجویز‌های «من در آوردی» حسابی گرم است. همه برای خودشان طبیب شده‌اند و البته در این میان برخی از افراد به غلط هر دارو یا روش درمانی را به‌نام طب سنتی یا به استناد ازمجله‌های پژوهشی برای مردم تجویز می‌کنند.
اپیدمی اطلاعات غلط در شبکه‌های اجتماعی گرفتاری‌های زیادی را برای مردم ایجاد کرده است. هفته گذشته ویدئویی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد خانم جوانی در قبرستان برای حضار همایش گذاشته و بالای سر جنازه‌های کرونایی نسخه درمان کرونا می‌پیچید.
«هیدروکسی کلروکین ۲۰۰ روزی دوتا یکی صبح یکی هم شب. فاموتیدین هم بخورین ضد ویروس است. دیگه زینک و ویتامین‌های دیگر را هم بخورین. اگرهم که درگیری ریه دارید اون دیگه داروی دیگری دارد باید اسپری تنفسی بگیرید. با کرونا تعارف نکنید. اگر دیدید حال تون بد میشه و سرفه هاتون شدید شد حتماً بخور جوش شیرین بدهید. این نکته را هم بگویم در افراد دیابتی تجویز دگزامتازون مجاز است. ترامپ را دیدید ملاتونین خورد. من خودمم هر شب یک عدد می‌خورم.
چیزی نیست همین‌ها را بخورید خوب می‌شوید. تا یادم نرفته بگویم یک مقاله‌ای را دیروز خواندم اگر علائم کرونا داشتید تا سه ماه هر روز آسپرین بخورین. شنیدین که می‌گویند طرف سکته مغزی کرد، چون خونش لخته شد. الان علی شوهر من کرونا گرفت مرد برایش داروی ضد انعقاد خون می‌دادم نمی‌مرد.»
نکته قابل توجه در این کلیپ پرسش‌های مردمی است که هاج و واج چشم‌شان را به دهان سخنران‌شان دوخته‌اند. افرادی که به‌نظر می‌رسد پاسخ بدیهی‌ترین سؤالات‌شان را نمی‌دانند و مجبورند برای نجات‌شان از بیماری کووید ۱۹ به این اطلاعات غلط اکتفا کنند.
به‌نظر می‌رسد با وجود گذشت ۹ ماه از این اپیدمی هنوز سؤالات زیادی در رابطه با علائم و درمان این بیماری مطرح می‌شود مثلاً اینکه کسانی که احساس می‌کنند به کرونا مبتلا شده‌اند باید چه زمانی به پزشک مراجعه کنند؟ یا چرا برخی از بیماران تمایل دارند در اوج بیماری دست به‌خود درمانی بزنند؟ و از همه مهمتر آیا نوشیدن دمنوش‌ها و برخی دارو‌های گیاهی به همه بیماران و با هر نوع علائمی توصیه می‌شود؟ فرد مبتلا چه زمانی نیاز به سی‌تی‌اسکن ریه دارد و در نهایت خوددرمانی چه تبعاتی برای بیمار و تشدید بیماری در پی دارد؟
ما در این گزارش با تعدادی از متخصصان عفونی، ریه، رؤسای بیمارستان‌ها و عضو ستاد علمی مقابله با کرونا درباره سؤالات مطرح شده گفتگو کرده‌ایم، همچنین سعی کرده‌ایم از تجربیات بیماران بدحالی بگوییم که به هر شکلی بعد از ابتلا به کرونا از مراجعه به پزشک امتناع کرده‌اند و با نسخه‌های واحد درمانی در شبکه‌های اجتماعی و توصیه دوست و آشنایان‌شان قربانی خوددرمانی شده‌اند.
اما لازم است در ابتدا گفته‌های برخی از کسانی که به‌خاطر بی‌توجهی به مراجعه به پزشک یا ترس از مراجعه مراکز درمانی دست به خود درمانی زده‌اند، بشنوید. در این میان برخی از کسانی که از مهلکه کرونا جان سالم به در برده‌اند، عنوان کرده‌اند به‌خاطر ترس از مرگ تن به هر توصیه‌ای داده‌اند حتی مصرف مواد مخدر!
خوددرمانی‌های مرگ‌آور
عالیه رحمانی ۵۲ ساله کرونا را از دخترش گرفت. بیماری ابتدا با علائم خفیف شروع شد و بعد با سرفه و تنگی نفس. او برای بهبودی دست به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک و توصیه و تجویز‌های دیگران زد و در نهایت کارش به بیمارستان و بخش مراقبت‌های ویژه کشید.
این خانم ۵۲ ساله درباره روز‌های بیماری و اقداماتی که برای بهبودی اش کارگر نیفتاده است، چنین می‌گوید: «وقتی کرونا گرفتم اولش خفیف بود برای همین به پزشک مراجعه نکردم. با جوشانده و مایعات خوددرمانی کردم، باوجود این هر روز حالم بدتر می‌شد. در نهایت شروع به مصرف آنتی بیوتیک و استامینوفن کردم. چند روز بعد که سرفه‌هایم شدید شد به توصیه دختر خاله‌ام که قبلاً کرونا گرفته بود هیدروکسی کلروکین هم خوردم. هر کسی توصیه‌ای می‌کرد برای اینکه خوب شوم انجامش می‌دادم مثلاً گفتند که بخور جوش شیرین بدهم، این کار را کردم. روز نهم به بعد سرفه هایم قطاری شد تا جایی که نمی‌توانستم نفس بکشم.
فامیل‌هایم مدام زنگ می‌زدند و می‌گفتند این دارو را بخورم یا فلان چیز را نخورم. هر روز نفس تنگی و سرفه‌هایم شدیدترمی شد و بی‌حالی شدید هم داشتم؛ با این حال حاضر نبودم دکتر یا بیمارستان بروم چند روز پیش در اینترنت خوانده بودم در یکی از بیمارستان‌های کشور اعضای بدن بیماران را برمی‌دارند. می‌ترسیدم بلایی سرم بیاورند. در نهایت کار به‌جایی رسید که دخترم نصف شب اورژانس را خبر کرد. با تشخیص وخامت حال به بیمارستان منتقل شدم و نتیجه اسکن ریه‌هام نشان داد که ۶۰ درصد از آن‌ها درگیر شده‌اند.»
به گفته این شهروند تهرانی، پزشکان بیمارستان برای وی داروی «رمدسیور» تجویز کردند که موجب بهبودی وی و در نهایت ترخیص او از بیمارستان می‌شود.
فریبرز جعفری ۳۴ ساله هم تجربه خوددرمانی دارد. او هم به‌دلیل بی‌توجهی به بیماری و در نهایت مراجعه نکردن به پزشک و مراکز درمانی وضعیت جسمانی‌اش وخیم و چند روزی را در بیمارستان بستری شد.
او درباره بروز علائم بیماری‌اش این گونه می‌گوید: «وقتی علائم مریضی آشکار شد، راستش پیش خودم گفتم اگر بخواهم بیمارستان هم بروم می‌گویند برو خانه و دو هفته توی قرنطینه باش. همه هم که همین دارو‌های معمول را می‌خورند. رفتم داروخانه یک نایلون دارو خریدم و بعدش خودم را در خانه قرنطینه کردم. از همان روز‌های ابتدایی توصیه و تجویز‌های دوستان و آشنایان شروع شد. سرفه می‌کردم، برخی گفتند سفکسیم و تعدادی هم هیدروکسی کلروکین را برایم تجویز کردند. یک هفته از شروع علائمم نگذشته بود که وضعیت ام هر روز بدتر از روز گذشته شد.»
رضا که ۷۰ درصد از ریه‌هایش درگیر شده بود و با گذشت سه ماه از دوران نقاهتش هنوز هم سرفه دست از سرش برنداشته است در ادامه می‌گوید: «کرونا، مریضی نیست که خودت ر ا پزشک و عالم دهر بدانی و سرماخوردگی نیست که با دوتا قرص و دارو درمانش کنی. تصور من این بود که مثل سرماخوردگی است و با استراحت و مصرف دارو از بین می‌رود. اگر آن ابتدا به محض شروع سرفه به پزشک مراجعه می‌کردم و دست به خود درمانی نمی‌زدم کارم به اینجا نمی‌کشید.»
رضا عباسی ۴۱ ساله و ساکن یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است. او زمانی که کارش به اورژانس کشید ۷۰ درصد ریه‌هایش درگیر شده بودند. به او توصیه کرده بودند برای بهبودی تریاک مصرف کند!
«من تنها زندگی می‌کردم و شرایطم با بقیه خیلی فرق داشت. اسم دارو‌ها را از اینور و آنور یاد گرفته بودم و مصرف دارو را شروع کردم. کرونا بار روانی زیادی دارد برای همین مردم می‌ترسند به پزشک مراجعه کنند. بعد از ۱۰ روز حالم بدتر شد حتی توان رفتن به دستشویی را نداشتم.
برای اینکه سرفه‌هایم نرم‌تر شود دمنوش می‌خوردم و بعد از مدتی که حالم بد شد یکی از دوستانم توصیه کرد تریاک مصرف کنم. سرتان را درد نیاورم آنقدر این توصیه و آن تجویز را انجام دادم که یک هفته در آی‌سی‌یو بستری شدم. دکتر وقتی معاینه‌ام کرد یک سؤال بیشتر نپرسید که چرا این همه دیر آمده‌ام!»
دکتر محمد طالب‌پور رئیس بیمارستان سینای تهران با انتقاد به مراجعه دیرهنگام مبتلایان بدحال به مراکز درمانی می‌گوید: «متأسفانه در موج اخیر برخی از بیماران کرونایی که به بیمارستان مراجعه می‌کنند در همان ۲۴ ساعت اول فوت می‌کنند که بررسی‌های ما نشان می‌دهد هنگام مراجعه بسیار بدحال بوده‌اند و به‌خاطر مراجعه دیرهنگام و درگیری ریه‌هایشان از دنیا رفته‌اند.
باید بگویم دیر مراجعه کردن بیماران کرونایی به بیمارستان باعث می‌شود نتوانیم خیلی در روند معالجه دخالت کنیم. بیمارانی که در بخش ICU بستری می‌شوند کسانی هستند که درگیری ریه در آن‌ها بسیار شدید است و اکسیژن خون این بیماران به کمتر از ۸۶ درصد می‌رسد و با اکسیژن معمولی سطح اکسیژن بدن آن‌ها بالا نمی‌رود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «بیماری کرونا در بالای ۸۵ تا ۹۰ درصد بدون علامت است. از لحاظ بهداشتی باید این ناقلان را شناسایی کنیم تا از ابتلای دیگران پیشگیری کنیم. البته این اقدامات هزینه زیادی دارد و همکاری مردم را می‌طلبد. اما ناقلانی که علامت دارند اگر در فاز اول بیماری شناسایی و درمان آن‌ها شروع شود کار ما راحت‌تر می‌شود. برخی از ناقلان، استراحت و تغذیه مناسب را پشت گوش می‌اندازند و فعالیت عادی انجام می‌دهند و سمت درمان‌های تخصصی نمی‌روند و سمت مصرف خودسرانه دارو‌های شیمیایی و گیاهی می‌روند.
وقتی دارو بدون تجویز و کمک و راهنمایی پزشک مصرف شود و بعد از آنکه بیمار وضعیت عمومی‌اش رو به وخامت می‌رود کم کم خانواده بیمار می‌ترسند چراکه مریض دچار نفس تنگی شدید می‌شود و تازه آن موقع است که او را به بیمارستان می‌آورند.»
به‌گفته این متخصص، ۳۰ درصد فوتی‌های کرونایی در بخش اورژانس جان خود را از دست می‌دهند. یعنی اگر روزی ۱۵ نفر در بیمارستان ما فوت کنند ۵ نفرشان نرسیده به اورژانس فوت می‌کنند. این‌ها کسانی‌اند که مدت‌ها در منزل با حالت ناجور خوددرمانی می‌کرده‌اند. حتی اگر هم فوت نکنند مریض‌هایی که به این فاز می‌رسند میزان فشاری که به سیستم پزشکی وارد می‌کنند از جمله مدت زمان بستری، هزینه‌های آی سی یو خیلی هنگفت است.
دکتر طالب‌پور در ادامه می‌افزاید: «اگر کسی که علائمی دارد به مطب پزشک مراجعه کند و مشاوره تخصصی بگیرد و دارو‌های احتمالی را با تجویز دکتر مصرف کند و برای اطمینان از روند بهبودی نزد پزشک داخلی و عفونی برود و نکات بهداشتی را رعایت کند حتماً بهبود می‌یابد چراکه بموقع اقدامات درمانی را انجام داده است. این بیماران حتی با مراجعه به بیمارستان نهایتاً چند روزی بیشتر بستری نمی‌شوند، زیرا تحت نظر پزشک اقدامات درمانی را انجام داده‌اند.
همه این آموزش‌ها باید فرهنگ‌سازی شوند اگر بیماری به تشخیص همکاران و پروتکل وزارت بهداشت به نقطه‌ای برسد که تب دار شود، تنگی نفس داشته باشد و اکسیژن خونش از ۹۳ درصد پایین بیاید باید توسط پزشک ویزیت شود اینکه حتماً بستری شوند الزامی نیست، اما باید تحت نظر پزشک متخصص عفونی، داخلی و ریه باشند ویزیت تلفنی و مشاوره بگیرند و با کوچک‌ترین علامت درمان را جلو ببرند. به‌نظر می‌رسد دو گروه از افراد بیشتر خوددرمانی می‌کنند یکی سالمندان که امکان مراجعه به مراکز درمانی ندارند دوم افراد جوان که بازار کار را رها نمی‌کنند و با وجود تب و سرفه همچنان کسب درآمد می‌کنند.»
رئیس بیمارستان سینا در همین زمینه مثالی می‌زند: «جوان ۳۰ ساله‌ای که در مجاورت بیمارستان ما فعالیت خرید و فروش سکه و ارز انجام می‌داد با آنکه جوان و تنومند بود، اما ظرف ۴۸ ساعت در بیمارستان فوت کرد، چون هیچ اقدام درمانی خاصی انجام نداد و با آنکه مواجهه طولانی با بیماری داشت تنها با توصیه‌های رایج تبش را کنترل کرده بود در حالی که بیماری روز‌به‌روز پیشرونده‌تر می‌شد.»
رشید شعاعی ۶۸ ساله و خانواده‌اش یکی از صد‌ها خانواده‌ای هستند که در میهمانی همه اعضای خانواده و بستگانش در یک ماه اخیر به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند. جوان تر‌ها با علائم خفیف و آن‌هایی هم که سن و سال‌شان بالای ۵۰ بود با علائم متوسط بیماری را تجربه کرده‌اند، اما رشید که دیابت هم دارد وضعیتش به گونه دیگری است.
شنیدن روایت این بیماری از زبان یکی از بستگانش در هادیشهر آذربایجان شرقی جالب توجه است: «دختر خواهر شوهرم با اتوبوس از ترکیه آمده بود. به‌خاطر کرونا تصمیم گرفتیم هر خانواده‌ای ماسک بزند و به دیدن سحر و پسرش برویم. آن شب حدود ۱۸ نفر خانه خواهر شوهرم جمع شده بودند. فقط موقع چای و میوه ماسک‌های‌شان را بر می‌داشتند. بعد از چند روز فامیل شوهرم علامت دار شدند، اما می‌گفتند ما آن زهر ماری را نگرفتیم برای ما حرف در نیاورید ما سرماخوردیم و فقط سردرد و بدن درد داریم.
فقط یکی از خواهر شوهرهایم تب و بدن درد شدید داشت، اما همچنان اصرار داشتند سرماخوردگی است و با دمنوش و قرص و ویتامین خوب شدند. چند روز بعد خبر رسید که آقا رشید برادر شوهرم هم مبتلا شده است، اما علائمش شدید‌تر است و سرفه هم دارد. اعضای فامیل که همگی تجربه ابتلا به کرونا را داشتند این بار در گروه واتساپ هزاران مدل دمنوش و دارو و... برای وی تجویز کردند و پشت بند تجویزهایشان هم می‌گفتند اون زهر ماری رو نگرفتی نگران نباش ما همین کار‌ها را انجام دادیم و خوب شدیم. دکتر هم بروی همین‌ها را تجویز می‌کند. نرو. استراحت کن خوب می‌شوی.»
برادر زن رشید که راوی این ماجرا است در ادامه می‌گوید: «چند روز است آقا رشید بی‌اشت‌ها شده. زیاد هم نمی‌تواند حرف بزند به خس خس می‌افتد. آزیترومایسین و ناپروکسن و قرص معده می‌خورد با دمنوش. قند خونش هم دیروز ۵۰۰ بود. سرفه‌هایش هم خیلی زیاد شده. تقصیر فلانی است بهش گفته من با یکی از دوستای پزشکم صحبت کردم گفته نمی‌خواد دکتر بروی با همین‌ها خوب می‌شوی استراحت کافی درمان کرونا است.»
دکتر مینو محرز، عضو ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به اینکه کسی که علائمی شبیه به علائم کرونا دارد باید برای پیشگیری از گسترش احتمالی ویروس ارتباطش را با دیگران قطع کند، می‌گوید: «کسی که به کرونا مبتلا می‌شود دوره نهفتگی دو هفته تا یک ماه را باید مدنظر داشته باشد. علائم اولیه زمانی است که ویروس در بدن تکثیر می‌شود. فاز بعد از دوره نهفتگی زمانی است که کم کم علائم بارز می‌شود. تب و لرز، تهوع و استفراغ و سرگیجه، تغییر حس چشایی و بویایی یا علائم ریوی و... در کل باید بگویم علائم بسیار متنوع‌اند.
تعداد و شدت و ضعف علائم در افراد مختلف بستگی به دوز ویروس دارد. مقدار ویروسی که وارد بدن می‌شود پاسخ‌های مختلفی از سیستم ایمنی را به‌دنبال دارد. اگر فرد مبتلا حال عمومی بدی ندارد توصیه نمی‌کنیم به پزشک مراجعه کند بخصوص فردی که بیماری زمینه‌ای نداشته باشد. افراد بالای ۶۵ سال که بیماری زمینه‌ای بویژه دیابت و فشار خون و مشکل قلبی و کلیوی دارند و کسانی که دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در مجموع اگر مبتلایی حال عمومی بدی ندارد باید قرنطینه شود، در صورت بروز تب، از مسکن تب‌بر استفاده کند، رژیم غذایی و نکات قرنطینه را هم بخوبی رعایت کند.»
دکتر محرز در ادامه می‌افزاید: «خود درمانی عادت ما ایرانی‌ها است. یک نفر پیش دکتر می‌رود و به محض اینکه یکی از دوستان و اقوامش علامت دار شد همان نسخه را برای دیگران هم می‌پیچد. این شیوه در مورد کووید ۱۹ خیلی خیلی خطرناک است، زمان مفید را از دست دادن است. حتی برخی پزشکان می‌آیند توصیه می‌کنند درمان را در خانه انجام دهید و مریض می‌رود دستگاه اکسیژن ساز را می‌خرد در حالی که کار بسیار خطرناکی است، میزان اکسیژن دریافتی هر فرد برحسب گرفتاری ریه‌اش فرق دارد.
اکنون بیماران با حال بد به بیمارستان می‌آیند، چون در خانه درمان شده‌اند. در بیمارستان به تعداد زیادی مریض برخورد کردم که صاف رفتند زیر دستگاه مکانیکی. خوددرمانی را به هیچ وجه توصیه نمی‌کنیم وقت مریض‌ها را تلف نکنید در خانه بیخودی نمانید و دستورات را از فضای مجازی نگیرید. برحسب معیار‌هایی که وجود دارد مریض باید ویزیت و بستری شود. فضای مجازی مردم را بیچاره کرده است. اینفودمی بدتر از اپیدمی شده است. نظر من را در مورد جوشانده و داروی گیاهی بخواهید بپرسید این است معلوم نیست کدام‌شان مؤثر است یا نیست.»
شیوع سرطان‌ها نتیجه سی‌تی‌اسکن‌های بی‌رویه خوددرمانگران
با طولانی شدن اپیدمی کرونا اقدام خودسرانه در درمان این بیماری هم بیشتر در بین اطرافیان‌مان دیده می‌شود. افرادی که با کوچک‌ترین علامت از ترس اینکه مبادا ریه‌شان درگیرشود روز اول با مراجعه به کلینیک‌های خصوصی سی‌تی‌اسکن ریه انجام می‌دهند.
دکتر مرضیه پازوکی فوق تخصص بیماری‌های ریه و مراقبت‌های ویژه در بیمارستان سینا در پاسخ به اینکه آیا سی‌تی‌اسکن ریه برای همه مبتلایان به کرونا ضروری است؟ می‌گوید: «اولاً که از روز اول شروع علائم، سی‌تی ریه را توصیه نمی‌کنیم. در بیشتر موارد از روز ۵ به بعد درگیری ریه شروع می‌شود اگر بیمار علامت تنفسی ندارد و اکسیژن خونش پایین نیست نیاز به سی‌تی ندارد. انجام سی‌تی‌های اضافه در آینده به‌دلیل ایجاد عوارض بحران جدی را در پی خواهد داشت.
اشعه ایکس خطر بیماری‌های سرطان ریه و سینه را در زنان افزایش می‌دهد بنابراین اگر ضرورت ندارد بخصوص در روز اول نباید سی‌تی ریه انجام داد. گاهی پزشک مجبور است روز چهارم سی‌تی ریه از بیمار بگیرد آنوقت می‌بینیم بیمار در سیر بیماری به‌دلیل سی‌تی‌های خودسرانه ۵ مرتبه سی‌تی ریه انجام داده که بسیار خطرناک است. متأسفانه ۹۰ درصد بیماران به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند و روز اول سی‌تی ریه انجام می‌دهند.
افرادی که علائم‌شان تنفسی و سرفه و تنگی نفس و درد قفسه سینه شروع شده مسلماً بررسی رادیولوژی انجام می‌شود، ولی آیا لزوماً نیاز به سی‌تی است؟ نه. اغلب با سطح اکسیژن خون درباره وضعیت بیمارتصمیم می‌گیریم کما اینکه عکس ریه اشعه‌اش خیلی کمتر از سی‌تی اسکن است.
ما به بیمارانی که علائم تنفسی دارند توصیه می‌کنیم دستگاه پالس اکسی متر بخرند و مرتب سطح اکسیژن خون‌شان را کنترل کنند. زنگ خطر زمانی است که اکسیژن خون پایین بیاید وقتی این عدد سمت ۹۴ رفت علامت خطر است و اگر علائم ریوی، درد قفسه سینه و سرفه زیاد یا احساس تنگی نفس داشتند باید به پزشک و مراکز درمانی مراجعه کنند.»
این فوق تخصص ریه درباره مصرف خودسرانه دارو‌های هیدروکلروکین یا رمدسیور بدون تجویز پزشک می‌گوید: «مقالات مرتبط به دارو‌های کووید ۱۹ روز‌به‌روز تغییر می‌کنند و هنوز هیچ دارویی برای درمان کرونا وجود ندارد. فاویپرایور و رمدسیور صددرصد موارد تأثیر ندارند و باید بر اساس تجویز پزشک مصرف شوند.
کلروکین هنوز هم روی آن بحث است، برخی پزشکان تجویز می‌کنند، بیماران باید اجازه دهند پزشک معالج تصمیم بگیرد. آسپرین برای همه بیماران توصیه نمی‌شود باعث خونریزی داخلی در برخی افراد می‌شود. در مورد آزیترومایسین هم مقالات قبلاً به نفعش بود، ولی مقالات بعدی نشان داد تأثیری ندارد اصراری به این که بیمار استفاده کند، نداریم. البته همکاران پزشک بر اساس تجربه‌شان تصمیم به تجویز آزیترومایسین هم می‌گیرند.»
چه زمانی باید شاخک‌های‌مان تیز باشد و با دیدن چه علائمی بلافاصله به پزشک مراجعه کنیم؟ دکتر پازوکی در این بخش به نکات مهمی اشاره می‌کند: «کسی که بیماری زمینه‌ای ندارد و حال عمومی‌اش بد نیست باید استراحت کند. ویتامین د ۳، ث و قرص زینک را استفاده کند. بخور توصیه نمی‌کنم. غرغره با جوش شیرین و آب نمک را به‌هیچ وجه توصیه نمی‌کنم.
این احتمال وجود دارد که ویروس در بینی و ناحیه حلق جایگزین شود و با غرغره کردن ویروس از آنجا وارد سیستم تنفسی شود، استراحت و رژیم غذایی خوب و متعادل تنها راه درمان خانگی است. دو تا نکته را باید مد نظر داشت یکی اینکه افراد منتظر نمانند شرایط‌شان بد شود و بعد به بیمارستان بروند نکته دوم هم آنکه نباید با یک سردرد ساده هم بیمارستان رفت. بیمارانی که تنگی نفس دارند یا حال عمومی‌شان خوب نیست، سن بالا یا چاق هستند باید به مراکز درمانی مراجعه کنند.»
اگر پای حرف‌های بیماران بدحال بنشینید یک جمله مشترک بین‌شان رایج است: «شنیدیم که خیلی‌ها رفتند بیمارستان مردند» از طرفی گفت‌و‌گوی ما با بیماران بدحال بستری در بیمارستان‌ها نیز بیانگر این واقعیت است که این بیماران مرز بین وضعیت خطر و وضعیت عادی بیماری را نمی‌دانستند و با این توجیه که در بیمارستان اقدام درمانی خاصی روی مریض انجام نمی‌دهند در منزل با نسخه‌های خوددرمانگران وقت را تلف کرده‌اند.
دکتر پازوکی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در همین زمینه عنوان می‌کند: «اگر بیمار دارای علائم تنفسی، اکسیژن مناسب دریافت کند و داروی رمدسیور بموقع تجویز شود احتمال اینکه به سمت مرگ برود کمتر می‌شود. بیشتر کسانی که حال‌شان وخیم می‌شود و روز‌های اول در بیمارستان فوت می‌کنند از همان ابتدا شرایط خوبی در منزل نداشتند. این‌ها افرادی‌اند که می‌گویند در بیمارستان بدتر آلوده می‌شویم.
خیلی وقت‌ها همراه بیماران می‌گویند مریض ما با پای خودش بیمارستان آمد و فوت شد. در حالی که مسأله این است درمان‌ها تأثیر نداشته است. مردم باید ترس را کنار بگذارند اگر علائم تنفسی پیدا کردند و اکسیژن خون‌شان پایین آمد باید بستری شوند. در اینجا دقایق هم مهم است، درمان‌هایی که برای بیماری کووید نیاز است اگر هر چه زودتر شروع شوند تأثیرشان به مراتب بهتر و بیشتر است.»
مشاهدات ما نشان می‌دهد خوددرمانگران دو دسته‌اند: گروهی که از روز اول سی‌تی ریه انجام می‌دهند و بعد که خیال‌شان راحت شد خوددرمانی را شروع می‌کنند گروه دوم هم کسانی‌اند که باوجود تنگی نفس از ترس‌شان به بیمارستان مراجعه نمی‌کنند و دارو‌های شیمیایی را خودسرانه مصرف می‌کنند. مختصری از پرونده یکی از بیماران بیمارستان سینا را بازگو می‌کنیم.
بیمار خانمی ۵۸ ساله چاق، ولی بدون بیماری زمینه‌ای بعد از ۱۲ روز به‌دلیل تنگی نفس بالا و با اکسیژن خون ۶۰ به بیمارستان مراجعه کرده بود. وی بلافاصله به آی‌سی‌یو منتقل و درمان شروع می‌شود و در نهایت دو روز بعد فوت می‌کند. پزشک این بیمار می‌گوید: «آنقدر دیر مراجعه کرده بود که کل ریه درگیر شده بود و ما از بیماری عقب بودیم و درمان مؤثر واقع نشد. همراهش می‌گفت مادرم می‌ترسید بیمارستان بیاید هزاران دمنوش و داروی گیاهی از عطاری سر کوچه‌شان گرفته بود، ولی افاقه نکرده بود.»
مصرف زیاد دارو‌های گیاهی به آنزیم‌های کبدی آسیب می‌زند
دکتر شبنم تهرانی متخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان لبافی‌نژاد معتقد است: «بیماران باید نسبت به مطالبی که در فضای مجازی منتشر می‌شود، آگاهی کافی داشته باشند. زمان مراجعه به پزشک، دارو‌های مصرفی، استفاده از دمنوش و دارو‌های گیاهی و مکمل‌ها بسته به شرایط هر بیماری متفاوت است. زمان مراجعه بیمار به پزشک بسته به نوع علائم بالینی اش متفاوت است. اگر بیماری در حد تب خفیف، سردرد و بدن درد است علائم نگران کننده نیست و این علائم در حد ۵ روز طبیعی است.
در این مدت هم بیماران با دارو‌های معمول و نوشیدن مایعات و استراحت کافی علامت درمانی کنند تا تب‌شان کنترل شود، کافی است. حتی مراجعه بیمار به‌دلیل ضعف شدید به اورژانس‌ها نیز نیاز نیست. البته کسانی که جزو گروه‌های پر خطر محسوب می‌شوند یعنی بالای ۶۰ سال سن دارند و دچار بیماری‌های ریوی و قلبی و کلیوی و... هستند باید با شروع تب و علائم دیگر کووید ۱۹ ویزیت شوند.
چنانچه تب بیش از ۵ روز طول کشید و علائم گوارشی هم اضافه شد باید به پزشک مراجعه کنند. دسته دوم بیمارانی هستند که علائم تنفسی دارند، سرفه‌های‌شان شدید است و یا بریده بریده صحبت می‌کنند این دسته باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنند و سطح اکسیژن خون‌شان اندازه‌گیری شود.»
دکتر تهرانی دلیل خالی نبودن تخت‌های بیمارستانی را مراجعه دیرهنگام بیماران به پزشک و خود درمانی در منزل عنوان می‌کند و می‌افزاید: «بیماران وقتی به بیمارستان می‌آیند که از فعالیت‌های روزانه‌شان بازمانده‌اند یعنی زمانی که دیگر ویروس به بالاترین حد تکثیر خود رسیده مراجعه می‌کنند.
هیچ فردی اجازه ندارد برای خود و اطرافیانش خودتجویزی کند. استفاده از دارو‌های گیاهی در دسته اول که علائم سرشتی ضعف و بی‌حالی دارند مشکل ساز نیست، ولی دسته دوم که علائم تنفسی و گوارشی دارند نباید جسته و گریخته شربت و دارو مصرف کنند. بی‌شمار مراجعه‌کننده داریم که خودسرانه در هفته اول آغاز بیماری کورتون مصرف کرده‌اند. مهم‌ترین خوددرمانی که رایج هم شده کورتون تراپی است.
بیمارانی که روزانه از دگزامتازون استفاده می‌کنند کم نیستند در حالی‌که کورتواستروئید‌ها از جمله دگزامتازون و بتامتازون نباید هفته اول بیماری مصرف شوند. این‌ها جزو دارو‌های خاص‌اند که حتماً توسط پزشک باید تجویز شوند و در برخی افراد آن هم از هفته دوم بر اساس شرایط بالینی بیمار و آزمایش و رادیولوژی تصمیم به تجویز دارو‌های کورتونی با مقدار دوز مشخصی گرفته می‌شود.»
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران در ادامه به مصرف بیش از حد دارو‌های گیاهی برای درمان کووید ۱۹ اشاره می‌کند و می‌افزاید: «دارو‌های گیاهی باعث آسیب آنزیم‌های کبدی می‌شوند وقتی مریض مراجعه می‌کند می‌گوید سرفه‌هایم طول کشیده بود تنگی نفس داشتم از عطاری دارو گرفتم قبلاً سرفه‌هام خشک بود الان خلط دار شده است در حالی که تنگی نفس و سرفه علائم هشدار محسوب می‌شوند، اینکه مریض به داروخانه یا عطاری مراجعه کند و داروی گیاهی و شربت خلط آور بگیرد جزو موارد مشکل ساز است. بویژه افراد پر خطر که آنزیم‌های کبدی‌شان با مصرف دارو‌های شیمیایی و گیاهی دچار اختلال شده و زمان مناسب درمان را هم از دست می‌دهند.»
او در ادامه به یکی از بیمارانش اشاره می‌کند که قربانی نسخه‌های خانگی شده است. «یک مورد خانم ۶۵ ساله بدون هیچ بیماری زمینه‌ای خاص روز هفتم علائم بیماری به بیمارستان مراجعه کرد. روز‌های اول بیماری تب و سردرد و بدن درد داشته و همان روز اول عکس ساده ریه می‌گیرد که وضعیتش نرمال گزارش می‌شود سپس روزانه از دگزامتازون استفاده می‌کند؛ بدون نسخه پزشک. بیمار روز هفتم علائم بالینی با تنگی نفس بسیار شدید وسطح اکسیژن ۶۵ درصد و درگیری شدید هر دو ریه مراجعه کرد، اما چون هفته اول روزانه دگزامتازون مصرف کرده بود سیکل معیوب به‌وجود آمده بود و در نهایت بیمار به دستگاه ونتیلاتور وصل و اینتوبه شد.»
از توصیه‌های عجیب و غریب و پیام‌های واتساپی و بخور جوش شیرین و عفونت زدایی با دمنوش‌های گیاهی و سی‌تی اسکن‌های پی‌درپی برخی افراد که بگذریم به‌گروه دیگری از بیماران بر می‌خوریم که این‌ها اتفاقاً پا را فراتر گذاشته و دست به تجویز‌های تخصصی‌تر زده‌اند. این‌ها از همان اولش قال قضیه را سر و ته می‌آورند. یک دستگاه اکسیژن می‌خرند و به‌محض اینکه تنگی نفس پیدا کردند سریع پمپ هوای غنی از اکسیژن را به‌سمت ریه‌ها هدایت می‌کنند.
دکتر تهرانی می‌گوید: «ما بیمارانی داریم که روز چهارم بیماری که علائم تنفسی پیدا کردند دستگاه اکسیژن می‌گیرند و بدون نظر پزشک با هرمیزان تنگی نفس اکسیژن دریافت می‌کنند. مواردی داشتیم که بیمار روز ۱۷ علائمش مراجعه کرده و تکثیر ویروس به قدری زیاد شده بود که کاری از دست هیچ کسی ساخته نبود. این افراد اگر هم فوت نکنند همیشه وابسته به اکسیژن می‌شوند، چون بافت ریه‌شان تخریب شده است.»
افزایش هزینه‌های نظام سلامت با مراجعه دیر هنگام بیماران
دکتر نادر توکلی معاون درمان ستاد فرماندهی مقابله با کرونا در پایتخت در این باره گفت: شیوع اپیدمی کرونا هزینه‌های زیادی را به نظام سلامت و خانواده‌ها تحمیل کرده است. یک بخش از این هزینه‌ها در شرایط اپیدمی کووید ۱۹ مربوط به فرآیند‌های پیشگیری از این بیماری است.
هزینه‌های مستقیمی که افراد باید برای انجام آزمایش تشخیصی، مراقبت در منزل و تأمین اقلام حفاظتی و خود درمانی مثلاً استفاده بی‌رویه از ویتامین‌ها و مکمل‌ها و دارو‌های سنتی بپردازند. از طرفی اپیدمی کرونا هزینه‌های سنگینی بر نظام سلامت تحمیل کرده و خواهد کرد.
تأمین تخت روز برای بیماران در بخش‌های عادی و مراقبت‌های ویژه، تأمین وسایل حفاظت فردی تیم درمان، تأمین دارو‌های بیماران، خدمات آزمایشگاهی و رادیولوژی، هزینه بستری و مراقبت‌های ویژه و همچنین تأمین اقلام مورد نیاز بیمارستان‌ها از جمله این هزینه‌ها است که خوشبختانه حوزه حاکمیت وزارت بهداشت نگاه ویژه‌ای به این هزینه‌ها داشته است.
از سوی دیگر افزایش مصرف اکسیژن نیز به‌دلیل تأمین دستگاه‌های اکسیژن ساز، تانک اکسیژن و کپسول‌های اکسیژن در شرایط فعلی هزینه زیادی را به نظام سلامت وارد کرده است. به‌طوری که مصرف اکسیژن چند برابر شده است. به‌طور مثال در بیمارستان ۲۰۰ تختخوابی که قبلاً با یک دستگاه ۶۰۰ لیتری اکسیژن ساز مدیریت می‌شد در حال حاضر نیاز به سه دستگاه اکسیژن ساز دارد.
از سوی دیگر به‌علت باور‌های غلط جامعه، افکار عمومی و راهنمایی‌های غلطی که در محیط‌های مجازی وجود دارد مردم تحت تأثیر موارد فوق روی به تهیه دارو‌ها و ملزومات طب سنتی آورده که به‌طور غیر مستقیم باعث افزایش هزینه‌ها از جیب مردم می‌شود. این در حالی است که درآمد‌های اختصاصی بیمارستان‌ها به‌دلیل عدم پذیرش بیماران غیر کرونایی و اشغال بیش از نیمی از تخت‌ها توسط بیماران مبتلا به کرونا کاهش یافته است؛ بنابراین برای جلوگیری از هزینه‌های هنگفت درمان بیماران کووید ۱۹ یکی از نکات مهم مراجعه بموقع برخی بیماران به مرکز درمانی است.
با این حال این سؤال پیش می‌آید که آیا همه بیماران باید به مرکز درمانی مراجعه کنند؟ همه ما باید به این نکته مهم توجه کنیم که بیماری کووید ۱۹ درمان اختصاصی ندارد. اغلب درمان‌ها از جمله مصرف مکمل‌ها، دارو‌های کمک کننده سیستم ایمنی بدن و مصرف ویتامین‌ها تاکنون درفاز‌های مختلف پیشگیرانه و در فاز بروز علائم مختصر بیماری توصیه شده است، اما توصیه‌های مرتبط با بیمارانی که علائم واضح‌تر ویروس کرونا را نشان می‌دهند و همچنین بیمارانی که در بیمارستان‌ها و بخش‌های ویژه بستری می‌شوند متفاوت‌تر است. در نهایت تمام توصیه‌های مرتبط با بیماری کووید ۱۹ هیچ کدام شناخته شده نیست. همین امر بزرگ‌ترین مشکلی است که به نوعی جامعه پزشکی را سردرگم کرده است.
به‌دلیل اینکه به‌طور مثال پزشکان در بیماری‌های شناخته شده مثل دیابت یا فشار خون با وحدت رویه این بیماری‌های شناخته شده را طبابت کرده و در بالین بیمار تعیین تکلیف می‌کنند و طبیعتاً اختلاف نظر زیادی در مورد درمان بیماری‌های شناخته شده ندارند، اما در مورد کرونا به‌دلیل ماهیت بیماری و نبود مستندات علمی در کتب مرجع پزشکی هنوز نسخه واحد درمانی برای بیماران مبتلا به این ویروس نداریم که بتواند به‌طور قطعی به درمان بیماری کمک کند. قاعدتاً در مورد ویروس کرونا پزشکان یک سری دارو‌ها را تجویز می‌کنند و بر اساس اثرات نسبی روش‌های درمانی، در مورد بیماران کووید ۱۹ تصمیم به اقدام درمانی می‌گیرند.
در بحث خوددرمانی بیشتر تمرکز ما روی خودمراقبتی است. به این معنا که خودمراقبتی الگوی مشخص دارد و با خوددرمانی متفاوت است بنابراین تفاوت این دو واژه در زمینه کووید ۱۹ بسیار اهمیت دارد. بحث اساسی در مورد بیماری کرونا خودمراقبتی است به این مفهوم که ما در این بیماری باید آموزش بگیریم که چگونه بیمار و خودمان را مدیریت کنیم. قطعاً نمی‌توانیم صرفاً همه موارد را به تنهایی مدیریت کنیم.
در دوره اخیر به‌دلیل شدت و وسعت آلودگی، میزان بروز بیماری بسیار بالا رفته و بیماری بشدت گسترش پیدا کرده است. در موج اول و در دو ماه اول سال یعنی فروردین و اوایل اردیبهشت شدت بیماری خفیف‌تر و میزان و سطح آلودگی کمتر بود بنابراین تعداد بیماران خوش حال مراجعه کننده به بیمارستان بیشتر بود.
در مقابل تعداد بیماران بدحال مراجعه کننده به بیمارستان کمتر بود طبیعتاً مردم کمتر در بیمارستان‌ها بستری می‌شدند، اما در دوره اخیر به‌دلیل شدت و وسعت آلودگی ویروس کرونا در جامعه، اتفاقی که افتاده این است که مردم کماکان در همان ذهنیت هستند که در موقع بیماری در منزل باشند در حالی‌که منظور از مراقبت صرفاً یک ویزیت توسط پزشک است تا خودشان اطمینان خاطر داشته باشند که در دو هفته آینده هیچ اتفاقی نمی‌افتد، اما گاه به‌دلیل عدم مراجعه به پزشک بعد از چند روز با بیمارانی مواجه می‌شویم که به‌طور ناگهانی بدحال می‌شوند و مراقبت‌های لازم را دریافت نمی‌کنند و با حال بسیار وخیم به بیمارستان مراجعه می‌کنند که علاوه بر اینکه میزان مرگ و میر این بیماران هم بشدت بالا است بلکه هزینه‌های زیادی را در رابطه با اشغال تخت و تجویز برخی دارو‌های کاهنده علائم بیماری به بیمارستان‌ها تحمیل می‌کنند.
چند اصل اساسی که در رابطه با کاهش هزینه‌های بیماری کووید ۱۹ لازم است بدان‌ها توجه شود. یکی پیگیری‌ها با فواصل کوتاه مدت (یک روز در میان) از نظر پزشکی بسیار مهم است، اگر در منزل پیگیری درمان را انجام می‌دهید باید توجه کنید به‌دلیل اینکه ما سیستم پیگیری درمان در منزل را به شکل غیر رسمی در سطح جامعه داریم مردم به یک سری درمان‌های غیر اصولی روی می‌آورند.
این وسط حتی یک سری افراد سودجو دارو‌های بی‌پایه و اساس را با هزینه هنگفت به مردم تحمیل می‌کنند و تست‌هایی که از مردم می‌گیرند اغلب‌شان فاقد مجوز است و مردم نیز به‌دلیل نداشتن آگاهی درگیر این مسائل می‌شوند. خرید دارو‌های کرونا که به شکل وریدی تجویز می‌شوند خارج از سیستم رسمی هزینه سنگینی را به مردم تحمیل می‌کند.
توصیه ما در وهله اول مراجعه به مراکز ۱۶ ساعته بهداشت است که معمولاً تا ۱۲ شب در مناطق مختلف برای عموم مردم خدمات ارائه می‌دهند. در آنجا فرد مراجعه کننده اطلاعاتش ثبت می‌شود، توسط پزشک ویزیت می‌شود و چنانچه مشکوک باشد تست هم از بیماران گرفته می‌شود. طبیعتاً بیماران در این روال راهنمایی لازم را دریافت می‌کنند در وهله دوم مراجعه افراد به درمانگاه‌های سرپایی و مطب‌ها است.
اشکال کار اینجاست به‌دلیل اینکه درمان استاندارد برای کرونا وجود ندارد و با وجود اینکه پروتکل‌های درمان کرونا از سوی ستاد ملی کرونا مرتب ویرایش می‌شود ممکن است پزشکان بنا به تجربه‌شان و بهبودی نسبی دارو‌های مختلفی را تجویز کنند. اینجا سردرگمی‌هایی برای مردم ایجاد می‌شود.
آنچه مسلم است باید بدانیم چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم. یک باورغلط انجام تست‌های کرونا بدون توجه به علائم بالینی بیماری و سی تی اسکن‌های بی‌رویه ریه در همان روز نخست شروع علائم خفیف بیماری است که هزینه‌های نظام سلامت و خانوار‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین مراجعه دیرهنگام باعث افزایش شدت عوارض بیماری می‌شود. یکی از راه حل‌های کوتاه مدت کاهش هزینه‌های بیماری کووید ۱۹ توسعه کلینیک‌های مجازی و تله مدیسن است که دسترسی پزشک را افزایش داده و دغدغه مردم را کمتر می‌کند.
تجویز خودسرانه ممنوع
دکتر علیرضا سلیمی معاون آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی نیز گفت: کاهش مرگ و میر ناشی از کووید ۱۹ یکی از اولویت‌های اصلی نظام سلامت است؛ بنابراین شناسایی زودهنگام بیماران، درمان در اوایل بیماری و ایزوله کردن بیماران بدون علامت برای کاهش مبتلایان و مرگ و میر بسیار اهمیت دارد.
بحث مهمی که در مورد درمان بیماری کووید ۱۹ مطرح می‌شود استفاده از تجربیات درمان بیماری‌های مشابه با ویروس کرونا است چرا که کووید ۱۹ یک بیماری جدید و ناشناخته‌ای است و اطلاعات و علم پزشکی در این باره کم است هر چند که گروه‌های پژوهشی مرتب یافته‌های بالینی را کارآزمایی می‌کنند و سیر درمان بتدریج پیشرفت می‌کند، اما ایرادی که وجود دارد بعضاً داروی درمان کننده و مراقبت کننده‌ای برای کووید ۱۹ وجود ندارد و لذا کار سخت‌تر می‌شود.
علی رغم تلاش مراکز تحقیقاتی و تلاش محققان بالینی متأسفانه هنوز داروی مؤثر یا صددرصد درمان کننده‌ای برای این بیماری نوظهور وجود ندارد بنابراین آنچه که مردم دنیا را اذیت می‌کند این است که بعضاً می‌بینیم هر چند مدت یک بار رژیم‌های درمانی این بیماری هم عوض می‌شود، ولی باید بدانیم این‌ها نشانه بدی نیستند بلکه نشانه پویایی و پیشرفت علم است و چاره‌ای جز این نیست که کارآزمایی‌های بالینی باید برای نتایج بهتر و پر ثمر ادامه پیدا کنند.
در کنار این روند همگی باید بپذیریم که مردم عادی نیز بر حسب تجربه‌شان تجربیات خانواده‌ها را به‌عنوان نسخه برای یکدیگر تجویز می‌کنند که می‌تواند خطرناک باشد. اما مرز خطر کجاست؟ بعضاً استفاده از دمنوش یا دارو‌های گیاهی هیچ ایرادی ندارد، اما این به شرطی است که سیر اصلی درمان فراموش نشود اینکه درمان‌های خانگی یا سنتی را جایگزین درمان اصلی بیماری کنیم عوارض خطرناکی را در پی دارد.
یکی از عارضه‌های درمان‌های خانگی این خواهد بود که بیماران کووید ۱۹ دیر به مرکز درمانی مراجعه کنند در نتیجه یکی از عواملی که باعث می‌شود میزان مرگ و میر در بعضی از کشور‌ها بالاتر گزارش شود مراجعه بیماران بد حال به بیمارستان‌ها است. وقتی بیمار با وضعیت وخیم به مرکز درمانی مراجعه می‌کند طبیعتاً کار برای سیستم درمان سخت و پیچیده می‌شود. باید تأکید کنم که تجویز خودسرانه دارو‌ها در هیچ بیماری روش درستی نیست. با وجود آنکه ممکن است استفاده از دارو‌های کمکی و سنتی در کنار سایر دارو‌ها بی‌ضرر باشد، اما جایگزین کردن درمان و مراقبت اصلی در هر بیماری لطمات جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.
مراجعه دیر هنگام به پزشک در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ باعث به تأخیر افتادن درمان‌های مهم در زمان مناسب می‌شود و اینجاست که تیم درمان با وضعیت سختی مواجه می‌شوند. ما توصیه می‌کنیم مردم روند علمی درمان کووید ۱۹ را هر چند که کامل نیست، اما دنبال کنند. البته همه پزشکان درباره این موضوع اتفاق نظر دارند که چنانچه افراد بیماری کووید ۱۹ را با علائم سبک و خفیف می‌گیرند در خانه ایزوله شوند، اما اگر کووید ۱۹ با عوارض جدی تنفسی بویژه در افراد پر خطر بروز پیدا کرد تعلل در مراجعه به پزشک به هیچ عنوان جایز نیست.
مردم باید نسبت به این مرز‌ها آگاه باشند و رعایت کنند. وقتی بیمار مشکل تنفسی پیدا کرد شاخص‌های درمانی مخصوص به خودش را دارد و جایز نیست فرد در منزل درمان‌های خانگی سبک را انجام دهد بعضی اوقات لازم است این افراد حتماً در مراکز درمان بستری شوند و تحت مراقبت تیم پزشکی قرار بگیرند.
توصیه می‌کنم افرادی که به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند یا اطرافیان‌شان دچار بیماری کووید ۱۹ شده است از تجربیات درمانی یکدیگر استفاده نکنند، چون تجربیات درمان بیماری منحصر به یک فرد است. برای همین هم واکنش‌های مختلف افراد به ویروس کرونا و فاکتور‌های متعدد دیگر موجب شده این ویروس هزار چهره باشد در نتیجه نمی‌توانیم تجربیات درمانی‌مان را برای دیگران هم تجویز کنیم. استفاده از تجربیات درمانی بیماران کووید ۱۹ موجب شده اطرافیان این بیماران به محض آنکه مبتلا به ویروس کرونا می‌شوند از درمان واقعی جا بمانند و در کمتر از یک هفته با وضعیت وخیم بیماری در آی‌سی‌یو‌ها بستری شوند.