بحث کیفیت اینترنت برای سال‌ها یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کاربران ایرانی بوده است. پیچیدگی ساختار شبکه و تعدد بازیگران آن عملا میزان مولفه‌های مرتبط با کیفیت اینترنت را به اندازه‌ای بالا برده که شناخت دقیق نقاط ضعف و قوت شبکه ساده نباشد.
دنیای‌اقتصاد در ادامه نوشت: شبکه اینترنت ایران یک شبکه چند لایه است که بخشی از آن (درگاه‌های اتصال به مسیر‌های جهانی و شبکه انتقال) در دست دولت و بخش دیگری از آن (درگاه‌های دسترسی و خدمات) در اختیار اپراتور‌ها و بخش خصوصی است. این ساختار به شکلی توسط رگولاتوری مورد نظارت فنی قرار دارد، ولی حالا برای نخستین بار این نهاد اقدام به انتشار جزئیات شاخص‌های مختلف مربوط به سنجش کیفیت کرده که تصویر دقیق‌تری از این شبکه را پیش روی کاربران قرار می‌دهد.
در حوزه نخست یعنی درگاه‌های اتصال به مسیر‌های جهانی این وظیفه برعهده شرکت زیرساخت گذاشته شده است. طی سال‌های اخیر بسیاری از کارشناسان معتقد بوده‌اند انحصار زیرساخت در اتصال به مسیر‌های بین‌المللی بخشی از مشکلات کیفی اینترنت را شامل می‌شود با این حال با توجه به قوانین موجود تا به حال در طی چند دولت گذشته تغییری در این وضعیت انحصاری صورت نگرفته است.
در حوزه اپراتور‌های دسترسی حال حاضر اینترنت در ایران از دو مسیر اپراتور‌های ثابت (شامل آسیاتک، پارس‌آنلاین، پیشگامان، حلماگستر، رهام داتک، شاتل، صبانت، فناوا، لایزر، مبین‌نت، مخابرات و های‌وب) و اپراتور‌های سیار (ایرانسل، رایتل و همراه اول) به کاربران ارائه می‌شود. گزارش سازمان تنظیم مقررات، اما تنها روی کیفیت سرویس در حوزه اپراتور‌های خصوصی تمرکز دارد و روی عملکرد شرکت زیرساخت و تاثیر آن بر کیفیت شبکه داده‌ای ارائه نداده است.
آمار‌هایی از وضعیت اینترنت ایران
براساس اعلام سازمان تنظیم مقررات تعداد اشتراک‌های پهن‌باند سیار (کاربران متصل به اینترنت موبایل) بالغ بر ۷۶ میلیون و ۵۰۰ هزار است که نسبت به سال قبل یعنی ۱۳۹۸ بالغ بر ۱۰ درصد رشد نشان می‌دهد. در همین حال تعداد اشتراک‌های پهن‌باند ثابت (که عمدتا شامل خطوط ADSL می‌شود) بالغ بر ۹ میلیون و ۴۷۹ هزار پورت است که نسبت به سال قبل حدود ۴ درصد رشد داشته، اما نسبت به سال قبل از آن یعنی سال ۹۷ با افت ۵/ ۹ درصدی مواجه بوده است.
براساس گزارش رگولاتوری تعداد کاربران مخابرات بالغ بر ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار است که بیشترین تعداد مشترکان اینترنت ثابت را دارد. بعد از این شرکت های‌وب، شاتل و آسیاتک بیشترین تعداد کاربران را دارند. همچنین درحال‌حاضر براساس تفکیک تکنولوژی بیشترین کاربران اینترنت ایران مربوط به کاربران ۴ G هستند که حدود ۵۵ میلیون کاربر را تشکیل می‌دهند.
بعد از آن تکنولوژی ۳ G با داشتن ۲۰ میلیون کاربر در رده دوم و تعداد کاربران XDSL بالغ بر ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار، تعداد کاربران TD-LTE یک میلیون و ۲۰۰ هزار اشتراک و تعداد کاربران FTTX در حدود ۱۱۸ هزار اشتراک است. در حوزه اپراتور‌ها در زمینه اپراتور‌های سیار سهم همراه اول ۵۰، ایرانسل ۴۶ و رایتل ۴ درصد بازار است. در این میان بیشترین سهم بازار اپراتور‌های ثابت با ۴۷ درصد به مخابرات ایران، ۱۰ درصد به TD-LTE ایرانسل، ۹ درصد شاتل و ۸ درصد آسیاتک اختصاص دارد.
پوشش‌دهی اپراتور‌ها در دو تکنولوژی ۳ G و ۴ G
درحالی‌که همراه اول سهم بیشتر بازار را دارد، اما داده‌ها و آمار‌های گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور حاکی از آن است که ایرانسل در سرویس‌های ۳ G و ۴ G در دو محور جاده‌ای و ریلی بهتر عمل کرده است.
در پوشش دهی جاده‌ای سرویس ۳ G، سهم ایرانسل ۶۷ درصد و همراه اول ۵۷ درصد و رایتل ۲۸ درصد بوده است. همراه اول در پوشش جاده‌ای در سرویس‌های ۲ G و ۴ G به ترتیب پوشش ۸۶درصدی و ۳۲ درصدی داشته است. رایتل در بخش ۳ G بهتر عمل کرده و ۲۸ درصد محور‌های اصلی جاده‌ای را پشتیبانی کرده، اما در ۲ G پوشش صفر درصدی و در ۴ G هم ۵۸/ ۰ درصد بوده است.
در پوشش‌دهی ریلی نیز ایرانسل موفق‌تر عمل کرده و ۷۲درصد سرویس ۳ G را پشتیبانی کرده است. طبق گزارش‌های ارائه شده همراه اول در سرویس‌های نسل دوم و سوم و چهارم به ترتیب ۸۲ درصد، ۶۲ درصد و ۳۶ درصد پوشش ریلی داشته است، ایرانسل در وضعیت مشابه در بخش پوشش‌دهی سرویس ۳ G ضعیف‌تر عمل کرده و ۶۹درصد پوشش داشته، اما در دو بخش دیگر نسل سوم و چهارم از دو اپراتور دیگر پوشش ریلی قوی‌تری داشته است و ۷۲ درصد و ۴۵درصد محور‌های ریلی را پوشش داده است.
در گزارش و آمار ارائه شده از سوی سازمان شاهد پوشش قوی ایرانسل در دو محور جاده‌ای و ریلی در سرویس‌های نسل سوم و چهارم هستیم درحالی‌که همراه اول در پوشش نسل دوم نسبت به دو اپراتور دیگر قوی‌تر عمل کرده است. رایتل هم در هر دو محور سرویس نسل دوم را پوشش نمی‌دهد و تمرکز خود را روی پوشش نسل سوم گذاشته است.
ضریب نفوذ پهن باند سیار
درحال‌حاضر تعداد مشترکان پهن‌باند سیار اینترنت به ۷۶ میلیون اشتراک رسیده که این عدد در هشت سال پیش صفر بوده است. همچنین تعداد مشترکان پهن باند ثابت کشور از ۵۸ هزار و ۳۱۰ اشتراک فعال در سال ۹۲ به بیش از ۹ اشتراک در سال‌جاری رسیده است.
در این گزارش آمده است این افزایش ضریب اینترنت در کشور در حوزه پهن باند سیار بیش از بقیه حوزه‌ها بوده، به شکلی که از اشتراک صفر در سال ۹۲ به بیش از ۷۶ میلیون اشتراک در سال ۹۹ رسیده است. افزایش مشترکین، ضریب نفوذ اینترنت در کشور را نیز طی این هشت سال بالا برده است. بر همین اساس پهن باند ثابت از ۶۳/ ۷ درصد در سال ۹۲ به ۲۸/ ۱۱ درصد در سال‌جاری و ضریب نفوذ پهن باند سیار از صفر درصد در سال ۹۲ به ۰۷/ ۹۱ درصد در سال ۹۹ رسیده است.
در بخش ضریب‌نفوذ براساس تکنوژی ۴ G استان‌های البرز با ۸۴/ ۸۳ درصد، تهران با ۸۴/ ۸۲ درصد و قم با ۷۲ و ۴۳ درصد در سطح اول قرار داشته و در این بخش کمترین ضریب‌نفوذ در استان‌های سیستان و بلوچستان با ۷۸/ ۴۳ درصد، کرمان با ۲۷/ ۴۹ درصد و اردبیل با ۰۹/ ۵۳ درصد دیده می‌شود و در بخش تکنولوژی نسل سوم استان‌های البرز با ۴۹/ ۲۸ درصد، گیلان با ۱۶/ ۲۸ درصد، سمنان با ۰۷/ ۲۸ درصد، فارس با ۷۰/ ۲۷ درصد و همدان با ۰۴/ ۲۷ درصد از اولین‌ها بوده و جالب است بدانید تهران با داشتن ضریب‌نفوذ ۷۱/ ۲۵ درصدی در جایگاه چهاردهم قرار دارد. کمترین ضریب‌نفوذ در زمینه تکنولوژی ۳ G باز هم به استان‌های سیستان و بلوچستان با ۱۱/ ۱۷ درصد و کردستان با ۰۴/ ۲۱ درصد اختصاص یافته است.
وضعیت کیفیت اینترنت اپراتور‌های کشور
در بخش پایانی گزارش سازمان تنظیم مقررات شاهد ارزیابی اپراتور‌ها در استان‌های مختلف از منظر دو شاخص فنی PLR (نرخ از دست رفتن بسته) و Jitter (تفاوت زمانی ارسال بسته‌ها) هستیم. این دو شاخص نقش مهمی در کیفیت اینترنت مورد استفاده کاربر دارند و تغییر در میزان باعث تفاوت در تجربه کاربری است.
در شاخص FTP Download که عموما به سرعت دانلود اینترنت براساس پروتکل FTP تعبیر می‌شود در تکنولوژی ۳ G اپراتور رایتل با داشتن سرعت ۲۶/ ۳ مگابیت بر ثانیه دارای وضعیت بهتری در مقاسه با همراه اول ۲۱/ ۳ مگابیت بر ثانیه و ایرانسل ۸۷/ ۲ مگابیت بر ثانیه است.
در تکنولوژی ۴ G، اما وضعیت متفاوت است در اینجا سرعت دانلود ایرانسل ۸۶/ ۵، همراه اول ۲۴/ ۵ و رایتل ۵۵/ ۳ مگابیت بر ثانیه است.
در زمینه سرعت دانلود تکنولوژی TD-LTE هم سرعت دانلود ایرانسل با ۵۳/ ۵ مگابیت به مراتب بهتر از مبین نت با ۱۲/ ۴ مگابیت است.
از جنبه شاخص DNS Response time بهترین اپراتور (در تکنولوژی ۳ G) همراه اول و سپس ایرانسل و بعد رایتل هستند. در تکنولوژی ۴ G هم ترتیب بهترین اپراتور‌ها به همین شکل است یعنی همراه اول و ایرانسل و بعد رایتل.
همچنین بهترین اپراتور ثابت از نظر DNS Response time شرکت‌های شاتل و پارس آنلاین و آسیاتک و ضعیف‌ترین خطوط مربوط به داتک، فناوا و حلماگستر است. همچنین از نظر FTP Download نیز شرکت‌های شاتل و پارس آنلاین و‌های وب دارای بالاترین سرعت و صبانت، مخابرات و فناوا کمترین سرعت دانلود پروتکل FTP را دارند.
در بخش پایانی این گزارش وضعیت کیفیت اینترنت اپراتور‌های مختلف در استان‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته که نشان‌دهنده تفاوت قابل توجه کیفیت سرویس اپراتور‌ها در استان‌های مختلف است. به‌عنوان مثال میزان نرخ گم شدن بسته PLR شرکت مخابرات در استان قم ۱۱ صدم درصد است درحالی که در استان قم انی میزان به ۶/ ۱ درصد می‌رسد. شرکت مخابرات همچنین در زمینه پارامتر jitter در استان‌های کرمانشاه، مرکزی، همدان، گیلان و قم به مراتب از استان‌های اردیبل، چهارمحال بختیاری و آذربایجان شرقی وضع بهتری دارد. شاتل دیگر اپراتور بزرگ ثابت نیز در زمینه نرخ گم شدن بسته در استان‌های مرکزی، کهگیلویه و بویراحمد اوضاع بهتری دارید درحالی‌که در خراسان‌جنوبی، یزد، کرمان و آذربایجان شرقی این شاخص در اندازه خوبی قرار ندارد.
شاتل همچنین در زمینه jitter نیز در استان‌های زنجان، اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه به مراتب از بوشهر، آذربایجان شرقی و گلستان وضعیت بهتری دارد. آسیاتک دیگر اپراتور ثابت در زمینه گم شدن بسته در استان‌های همدان، زنجان و کرمانشاه نسبت به کهگیلویه و بویراحمد، سمنان و فارس اوضاع بهتری دارد. در زمینه jitter شاتل در استان‌های زنجان، سمنان، ایلام و همدان اوضاع مناسب‌تری دارد و اوضاع این پارامتر در مازندران، گلستان، تهران و یزد از میانگین کشوری این اپراتور هم پایین‌تر است.
تعداد اشتراک‌های اینترنت پرسرعت ثابت و سیار بر حسب تفکیک تکنولوژی
به امید روزی که این انحصار طلبی مخابرات از بین بره