در دورانی که سریال‌سازان ایرانی با تنگناهای مختلف برای ادامه کار مواجهند و هنوز درگیر این موضوع هستند که مجوز ساخت اثرشان را برای شبکه‌های خانگی باید از کدام نهاد مسوول دریافت کنند، سریال‌سازان کشور همسایه در یک پیچ تاریخی از کشورهای بسیاری جلو زده و توانسته‌اند جایگاه خود را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان مجموعه‌های تلویزیونی در جهان تثبیت کنند.
به گزارش دنیای اقتصاد، ترکیه در این سال‌ها توانسته با سریال‌هایش از آمریکای جنوبی تا شرق آسیا هواداران بسیاری پیدا کند و اکنون به بزرگ‌ترین توزیع‌کننده سریالهای تلویزیونی در جهان پس از آمریکا تبدیل شده است و قصد دارد تا سال ۲۰۲۳ بیش از یک میلیارد دلار از این بازار درآمد کسب کند. بزرگی این رقم را وقتی می‌توان درک کرد که بدانیم کل درآمد نفتی ایران در سال گذشته حدود ۸ میلیارد دلار بوده است. علاوه بر جنبه‌های مالی این صنعت که به‌صورت مستقیم سود سرشاری عاید کشور ترکیه می‌کند، از جنبه‌های فرهنگی این صادرات نیز نباید غافل شد؛ اقدامی که سرانجام به اقتصاد این کشور به‌صورت غیرمستقیم نیز کمک خواهد کرد.
سریال‌سازی و گردشگری
ترکیه از جمله کشورهای موفق در امر گردشگری است و سالانه میلیاردها دلار از این بخش درآمد کسب می‌کند. در سال‌های اخیر سریالهای ترکیه‌ای نقش مهمی در جلب گردشگران به این کشور ایفا کرده‌اند. به گزارش خبرآنلاین براساس اطلاعات وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، اکنون بیش از ۱۵۰ سریال ترکیه‌ای به بیش از ۱۰۰ کشور جهان صادر و پخش شده است. هر کدام از این سریال‌ها نقش نماینده‌ای را دارند که می‌تواند عده‌ای را برای سفر به ترکیه، حتی مکان‌های کمتر شناخته‌شده ترغیب کند. برای مثال معمولا با آمدن نام ترکیه یاد استانبول، سواحل آنتالیا یا دیگر مقاصد گردشگری معروف آن می‌افتیم؛ اما سوگوت را کمتر کسی به‌عنوان مقصد گردشگری انتخاب می‌کرد تا اینکه سریال «قیام ارطغرل» به میدان آمد. براساس اطلاعات تریپ‌ادوایزر حالا دیگر می‌توان مردمی را پیدا کرد که تورهای موضوعی این سریال را به شهر سوگوت که آرامگاه ارطغرل در آن است، تدارک می‌بینند. هنگامی که سریال «سده باشکوه» یا همان «حریم سلطان» در دنیای عرب زبان پخش شد و هوادار بسیار پیدا کرد، همزمان سیل گردشگران عرب به ترکیه سرازیر شد. این ماجرا به حدی برای ترکیه سودآور بود که پخش سریال در برخی کشورهای عربی را رایگان کرد.
گسترش امپراتوری
ترکیه در سال ۲۰۰۴ تنها ۱۰ میلیون دلار از سریال‌سازی و صادرات آن به کشورهای دیگر سود برد، این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۰۰ میلیون دلار رسید. ترکیه در سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۳۰۰ میلیون دلار از صادرات سریال درآمد کسب کرد و بالاتر از کره جنوبی، انگلیس، تایلند و... در ردیف دوم کشورهای صادرکننده سریال، پس از آمریکا قرار گرفت و در سال ۲۰۱۷ درآمد حاصل از صادرات سریالهای تلویزیونی ترکیه به بیش از ۳۷۰ میلیون دلار رسید. محمد بایوک اکشی، رئیس اسبق مجمع صادرکنندگان ترکیه در سال ۲۰۱۷ در گفت‌وگویی بیان کرد: ترکیه به بیش از ۷۵ کشور مجموعه‌های تلویزیونی می‌فروشد. حجم صادرات سریالهای ترکیه‌ای در سال ۲۰۱۵ در حدود ۳۰۰ میلیون دلار بود؛ این رقم در سال بعد به ۳۵۰ میلیون دلار هم نزدیک شد، اما امسال این رکورد شکسته شده است و براساس پیش‌بینی‌هایی که انجام شده است، فراتر هم خواهد رفت. پرطرفدار شدن سریالهای ترکیه در خاورمیانه چندان موضوع دور از انتظار و عجیبی نبود. اشتراکات فرهنگی و تاریخی درونمایه سریال‌ها برای مردمان این بخش از جهان را آشنا می‌نمود. اما آن سوی اقیانوس اطلس در آمریکای جنوبی هم بازار سریالهای ترکیه‌ای داغ شد. براساس گزارشی که در گاردین منتشر شد، بیشتر تعداد سریال ترکیه‌ای را در جهان کشور شیلی خریداری کرده است. در همین آمریکای جنوبی آرژانتین و مکزیک هم از بزرگ‌ترین مشتریان سریالهای ترکیه‌ای هستند. از دیگر مشتریان پر و پا قرص سریالهای ترکیه‌ای می‌توان به چین، روسیه، کره و ژاپن اشاره کرد.
این محبوبیت به حدی رسیده است که ورایتی درباره‌اش نوشت: «به نظر تنها راهی که برای متوقف کردن سریالهای ترکیه‌ای باقی مانده است، قطع پخش آنها در شبکه‌هاست؛ هرچند که این کار هم احتمالا دیگر جواب نمی‌دهد.»
واکنش‌ها
تا پیش از اینکه سریالهای ترکیه‌ای این طور بازار خاورمیانه را در دست بگیرند، مصر و به ویژه سوریه یکه‌تاز سریالهای تلویزیونی در این بخش جهان بودند. محبوبیت سریالهای سوریه‌ای به حدی بود که حتی پس از ورود سریالهای ترکیه‌ای به جهان عرب، دوبله با لهجه سوریه‌ای یکی از ترفندهای شبکه‌ها برای محبوب کردن این سریال‌ها بود.
این سریال‌ها در کنار سود مالی بالا همان‌طور که در ماجرای گردشگری مشخص شد، قدرت نرم زیادی هم برای ترکیه به ارمغان آوردند. همین موضوع باعث هراس دولت‌هایی شد که خود را مقابل ترکیه می‌دیدند. برای نمونه از سال ۲۰۱۵ محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی تمام تلاش خود را به کار بست تا جلوی پخش سریالهای ترکیه‌ای را در شبکه‌های عربستانی بگیرد. بن سلمان ترکیه را متهم می‌کند که دنبال احیای خلافت عثمانی در منطقه است. البته نمی‌توان سیاست را از این بازی به‌طور کامل کنار گذاشت. برای نمونه رجب طیب اردوغان نگاه مثبتی به سریال «سده باشکوه» نداشت و بر این عقیده بود که این سریال در نمایش دوران حکومت عثمانی درست عمل نکرده است. این سیاستمدار در نقطه مقابل از حامیان اصلی سریال «قیام ارطغرل» است که داستان شروع امپراتوری عثمانی را روایت می‌کند. داستان مخالفت عربستان با پخش سریالهای ترکیه‌ای در این روزگار مثل سابق اثرگذار نخواهد بود. اکنون پلت‌فرم‌های اینترنتی بسیاری برای پخش محصولاتی از این دست وجود دارد. شرکت‌های بزرگی مثل نتفلیکس، آمازون، یوتیوب و... صدها مدعی ریز و درشت دیگر هستند که دنبال محتوای جذاب برای مشتریانشان می‌گردند. نتفلیکس به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت پخش آنلاین هنگام درخواست، سریالهای ترکیه‌ای زیادی را در دسترس قرار داده است. این شرکت ثروتمند علاوه بر این پروژه‌های متعددی برای تولید محتوای مخصوص به خود در ترکیه تعریف کرده است. حالا با وجود نتفلیکس سریالهای ترکیه‌ای در ۱۹۰ کشور پخش خواهند شد!