مصطفي كواكبيان نماينده سمنان در مجلس پس از طرح سئوال خود كه در خصوص علت عدم حضور ايران در اجلاس قزاقستان مربوط به رژيم حقوقي درياي خزر بود، از توضيحات منوچهر متكي وزير امور خارجه قانع شد.
سئوال مصطفي كواكبيان نماينده مردم سمنان و عضو كميسيون امنيت ملي در مجلس شوراي اسلامي امروز چهارشنبه در صحن علني مجلس مبني بر اينكه علت عدم حضور ايران در اجلاس قرقزستان مربوط به رژيم حقوقي درياي خزر چيست، مطرح و بررسي شد.
مصطفي كواكبيان در بيان توضيحاتي در خصوص سئوال خود اظهار داشت: متاسفانه علي رغم معاهده‌هاي 1921 و 1940 ميلادي بين ايران و شوروي سابق كه ايران مي‌تواند حتي سهم 50 درصد از درياي خزر را داشته باشد، پس از فروپاشي شوروي در سال 1991 ميلادي وضعيت كشورهاي ساحلي درياي خزر به گونهاي در آمده است كه كشورهايي همچون روسيه مي‌خواهد با قزاقستان، آذربايجان و تركمنستان نشست برگزار كند و از حضور اصلي‌ترين صاحب بزرگترين درياچه جهان يعني ايران هيچ خبري نيست، به هر حال علت اين انفعال چيست؟
در ادامه منوچهر متكي وزير امور خارجه نيز كه به منظور پاسخ به سئوال كواكبيان در صحن علني مجلس حضور يافته بود، عنوان كرد: همانگونه كه بارها عنوان شده است، قرار دادهاي 1921 و 1940 ميلادي در خصوص چگونگي تحديد حدود درياي خزر بين كشورهاي مجاوز آن در ايران و شوروي سابق مسكوت هستند و هيچ مختصات، مرز يا شيوه تقسيمي در آن قرار دادها ذكر نشده است، همچنين به لحاظ رويه تاريخي و عملي نيز ايران هيچ گاه ادعايي در اين خصوص يعني حاكميت 50 درصدي نداشته است. از سوي ديگر ايران با تضييع حقوق حقه خود در اين دريا مخالفت كرده و هيچ گونه تحديد حدودي را كه متضمن سهم منصفانه براي ايران از اين دريا نباشد نپذيرفته و نخواهد پذيرفت.
وزير امور خارجه در بخش ديگري از سخنان خود تصريح كرد: بر اين اعتقاد هستيم كه در صورت بهره گيري از اصول پذيرفته شده در خصوص تحديد دريايي در جهان، از جمله اصل انصاف، سهم ايران از تحديد حدود بستر درياي خزر در حدود 20 درصد خواهد بود.
متكي در خصوص اجلاس قزاقستان كه عدم حضور ايران در اين اجلاس مورد سئوال كواكبيان بود نيز متذكر شد در خصوص اجلاس قزاقستان كه شامل چندين برنامه تشريفاتي و غر رسمي بود، وزارت خارجه اقدامات متعددي براي جلوگيري از وارد شدن هر گونه لطمه به منافع جمهوري اسلامي ايران انجام داد.
متكي در اين باره گفت: از جمله اقدامات وزارت امور خارجه براي جلوگيري از وارد شدن هر گونه لطمه به منافع ايران در اجلاس قزاقستان، احضار سفراي كشورهاي ساحلي خزر، ملاقات‌هاي متعدد سفراي ايران و كشورهاي ساحلي با مقامات محلي و اعلام مواضع صريح كشور و تماس تلفني با وزراي خارجه اين كشورها و ارسال نامه اعتراضيه بود.
وزير امور خارجه در بخش ديگري از سخنان خود توضيح داد در تمام اين اقدامات چند نكته از طرف وزارت امور خارجه مورد تاكيد بود.
اولا تداوم پيروي از اصل اتفاق آراء در اتخاذ هر گونه تصميم پيرامون رژيم حقوقي درياي خزر و ثانيا سازنده نبودن هر گونه جلسه اي در خصوص مسائل اين دريا بدون مشاركت جمهوري اسلامي ايران و همچنين لزوم پيگيري توافق پيشين روساي جمهور در اجلاس سران تهران مبني بر برگزاري اجلاس آتي در جمهوري آذربايجان بود.
متكي بر همين اساس يادآور شد: در نتيجه اين تلاش‌ها اجلاس قزاقستان به نشستي تشريفاتي تبديل و در خصوص درياي خزر تصميم گيري صورت نگرفت.
متكي در عين حال با بيان اينكه امروز ديگران به دليل صاحب نظر و صاحب نقش بودن ايران، به ما نياز دارند، تصريح كرد: ايران عضو ناظر شانگ‌هاي است كه به خاطر اين حضور فعال و صاحب نظر بودن ايران، در نشست شانگ‌هاي تصويب شد كه اعضاي ناظر در همه اجلاس‌ها دعوت شود تا شركت كنند.
وزير امور خارجه با بيان اينكه اين اجلاس منجر به صدور بيانيه نشده بود، گفت: وزارت امور خارجه با حساسيت و دقت و مستمرا نگاه ناظر خود را به هر گونه اظهار نظرات در مباحث مختلف مدني در حوزه‌اي سياست خارجي دارد و به طور فعال اين موارد را بررسي مي‌كند.
در ادامه مصطفي كواكبيان نماينده سمنان نيز با اشاره به گزارش آقاي حسين سبحاني نيا در خصوص جلسه‌اي كه كميسيون با وزير امور خارجه براي بررسي سئوال آقاي كواكبيان ارائه و در آن گفته بود كميسيون امنيت ملي از توضيحات وزير قانع شد، اظهار داشت: بنده خود را منظم ترين عضو كميسيون امنيت ملي قلمداد مي‌كنم چرا كه در هيچ جلسه‌اي نه تاخير داشتم و نه غيبت؛ اينكه آقاي حسين سبحاني‌نيا مي‌گويد با راي گيري استمزاجي كميسيون از توضيحات وزير قانع شد بايد بگويم كه به اين پختگي نبود چرا كه اصلا راي گيري رسمي در كميسيون انجام نشد.
كواكبيان با بيان اينكه سئوال بنده بسيار مهم است چرا كه با منافع ملي ايران مرتبط است؛ بنده نمي‌خواهم از عدم تحويل S300 از سوي روسيه به كشورمان سخن بگويم، از سركوبي مسلمانان، در اين كشور سخن بگويم و از تاخير در راه اندازي نيروگاه اتمي بوشهر حرفي بزنم.
بنده مي‌خواهم بدانم چرا ايران به عنوان اصلي ترين صاحب بزرگترين درياچه جهان در اين اجلاس شركت نكرده است. آقاي متكي مي‌گويند اين اجلاس تشريفاتي بوده و ما در اين خصوص سفرا را احضار كرده‌ايم. بنده مي‌خواهم بدانم چرا اين اجلاس بدون حضور ايران برگزار شده است.
در ادامه متكي در پاسخ به وي در حضور در پشت تريبون مجلس با بيان اينكه همواره چند كشور دور هم جمع مي‌شوند و جلسه تشكيل مي‌دهند، تصريح كرد: ما كه نمي‌توانيم به اين كشورها بگوييم چرا بدون حضور ايران جلسه تشكيل مي‌دهيم. اما اگر تصميمي اتخاذ كنند كه منافع كشور ما را تحت الشعاع قرار دهد، طبيعي است كه معتقديم. اما بنده به شما گزارش دادم مبني بر اينكه در اجلاسل قزاقستان كه با حضور 4 كشور جمهوري آذربايجان، روسيه، قزاقستان و تركمنستان برگزار شد موضوعي به نام خزر طرح نشده و هيچ تصميمي نيز اتخاذ نشده است.
متكي در خصوص رژيم حقوقي درياي خزر گفت: همانطوري كه مي‌دانيد هم در دولت‌هاي گذشته و هم در دولت نهم و دهم بحث رژيم حقوقي درياي خزر از موضوعات مهمي است كه در شوراي عالي امنيت ملي در حال بررسي است.
وي افزود: پيگيري بحث رژيم حقوقي درياي خزر از جمله موضوع محدوده‌هاي بهره برداري از زير بستر‌ها بين 5 كشور است.
وزير امور خارجه در بخش ديگري از سخنان خود تصريح كرد: اين موضوع آنقدر براي ايران مهم است كه نماينده‌اي براي اين كار منصوب شده و وزارت امور خارجه بر اساس تصميماتي كه در شوراي عالي امنيت ملي نهايي مي‌شود در حوزه بهره برداري از زير بستر درياي خزر توسط وزارت امور خارجه عملياتي و اجرايي مي‌شود كه ما بعد از نهايي شدن و تصويب سازي بر اساس قوانين، نتيجه تصميم گيري‌ها را به اطلاع مردم مي‌رسانيم.
در ادامه كواكبيان گفت: بنده نمي‌گويم چرا كشورهاي دنيا با يكديگر جلسه دارند سئوال من اين است كه چرا اجلاس درياي خزر برگزار مي‌شود و ايران حضور ندارد. اين اجلاس برگزار شده كه دستور آن بحث حقوقي درياي خزر بوده است. اما مهمترين موضوع اين است كه چرا ايران در اين اجلاس حضور نداشته است؟
وي افزود: چگونه بايد از منافع ايران در بحث حقوقي درياي خزر حمايت شود. كواكبيان ادامه داد: روس‌ها مي‌دانند كه ما شرايط خاصي در منطقه داريم از اين رو آنها در حال سوء استفاده از اين موضوع هستند، همه ما بايد به گونهاي عمل كنيم و برنامه ريزي داشته باشيم كه نتوانند سوء استفاده كنند. اين پيچيدگي روابط بين الملل اقتضا مي‌كند كه اين اجلاس‌ها برگزار نشود.
كواكبيان در خاتمه گفت: بنده به دليل مشكل آئين نامه داخلي مجلس و همچنين خستگي وزير امور خارجه از اجلاس خلع سلاح هسته‌اي و عدم اشاعه كه اوايل اين هفته در تهران برگزار شد، از توضيحات وزير قانع مي‌شوم.
همچنين محمد رضا باهنر نايب رئيس دوم مجلس كه رياست بخشي از صحن علني را بر عهده داشت، گفت: آقاي كواكبيان شما در توضيح سئوال خود خارج از موضوع نيز صحبت كرديد.