سعيد هاشمی*؛ شارلی اِبدو (به فرانسوی: Charlie Hebdo) "هفته‌نامه شارلی"، مجله فُکاهی چپ‌گرای فرانسوی است که هر چهارشنبه منتشر می‌شود. سیاست اصلی و مشی راهبردی این هفته نامه، انتقادگونه و هدف اصلی اعلام شده از فعالیت‌های آن، ضد نژادپرستی و ضد مذهبی است.
نگارش‌های این مجله شامل: نقد و تمسخر کاتولیک فرانسه، یهودیت در فرانسه، اسلام در فرانسه، سیاست و حتی فرهنگ عامه فرانسه می‌شود. این مجله انتشار نسخه آلمانی خود را نیز از یکم دسامبر ۲۰۱۶م، با شمارگان ۲۰۰ هزار نسخه آغار کرد.
پیشینه
«شارلی اِبدو» جایگزین مجله «هاراگیری» است که از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۱ میلادی منتشر می‌شد. این مجله پس از بسته شدن توسط دولت فرانسه، بخاطر توهین به ارزش‌های ملی دوباره در سال ۱۹۶۶ منتشر شد و در سال ۱۹۷۰ و این بار پس از مرگ ژنرال شارل دو گل بخاطر توهین به شخص ایشان، به دستور وزیر کشور تعطیل شد.
در دهه ۱۹۸۰ میلادی کارمندان قدیمی تحریریه با نام تازه «شارلی ابدو» (این نام کنایه‌ای ست به نام شارل دو گل) کار مجله را ادامه دادند، ولی شمارگان بسیار پایین و انتقاد مردم از کیفیت محتوا عامل نیمه تعطیل شدن مجله گشت، تا اینکه گروه دیگری به تیم قدیمی مجله پیوسته و در سال ۱۹۹۲ هفته نامه «شارلی ابدو جدید» را منتشر کردند.
بر اساس گزارش‌های موجود در رسانه ها، مجله‌ی اشپیگل شوخی‌های شارلی ابدو را در مقایسه با رقیب بزرگ‌تر خود "Le Canard" زمخت و بی‌مزه توصیف می‌کند ولی در مقابل ژرار بیار، سردبیر شارلی ابدو معتقد است: "Le Canard" همانند بانویی سالخورده است و هرگز جرأت آوردن "محمد" (حضرت محمد (ص)) را روی صفحه اول خود را ندارد؛ ولی شارلی ابدو چنین قید و بندی برای این اقدام ندارد.
شارلی ابدو و نهایت ضدیت با مقدسات اسلامی
این مجله با انتشار کاریکاتور‌هایی از پیامبر اسلام (ص) بر روی جلد خود به همراه عباراتی همچون: "۱۰۰ ضربه شلاق، اگر از خنده غش نکنی، کارتون محمد (پیامبر مسلمانان) پس از واقعه تیراندازی، محمد در حالی که به کمپین من شارلی هستم پیوسته‌است، در بالای سرش نوشته: "همه بخشیده شدند". (کاریکاتوریست در مصاحبه خبری گفت: کنایه این جمله این است که: "محمدِ ما از محمدِ تروریست‌ها مهربان‌تر است")، موجب ایجاد مشکلات و حواشی زیادی در کشور‌های مختلف جهان و خصوصا بروز خشم و انزجار مسلمانان نسبت به این هتاکی‌ها شد.
حملات مکرر به دفتر هفته‌نامه و کشتار شارلی ابدو
شماره ۱۰۱۱ اُم این مجله در تاریخ ۲ نوامبر ۲۰۱۱ منتشر و شریعت اسلامی مورد انتقاد قرار گرفت که به دنبال آن، حمله‌های مختلفی به شارلی ابدو شد. در ادامه افراد ناشناسی در همان روز‌ها به دفتر مرکزی این مجله حمله کردند و پس از وقوع آتش‌سوزی با کوکتل مولوتف، گرداننده بلژیکی وبگاه مجله، برای مدتی سایت‌های آن را از شبکه حذف کرد.
در تاریخ ۷ ژانویه ۲۰۱۵ م حمله‌ای مسلحانه و مرگبار به دفتر این مجله رخ داد. مقام‌های قضایی فرانسه اعلام کردند: این حمله دست کم ۱۲ کشته و حدود ۱۰ زخمی بر جای گذاشت.
بر اساس گزارش منابع خبری رسمی فرانسه: دو نفر از کشته‌شدگان مأموران پلیس بوده و چهار نفر از کاریکاتوریست‌های مطرح فرانسوی از جمله سردبیر هفته نامه نیز در میان قربانیان بودند. در جریان این حمله، دو نفر با نقاب‌های سیاه و اسلحه کلاشنیکف به دفتر مجله در پاریس وارد شدند و به افراد تیراندازی کرده، سپس از محل گریخته و ضمن فرار هم به تیراندازی خود ادامه دادند. طبق ویدئو‌های آماتوری انتشار یافته از این حمله در فضای مجازی، مقامات پلیس اعلام کردند: مهاجمان، جلسه شورای سردبیری شارلی ابدو را هدف قرار دادند و هنگام خروج با سر دادن فریاد «الله اکبر»، اعلام کرده اند که «انتقام پیامبر» را گرفته‌اند. در این ماجرا، مهاجمان پس‌از دو روز و در درگیری با پلیس فرانسه کشته شدند.
باز بودن پرونده شارلی برای اقدامات ضد اسلامی
در ماه جاری میلادی نیز، این مجله‌ی فرانسوی در شماره جدیدش بار دیگر کاریکاتور‌های پیامبر اسلام را منتشر کرد که هم زمان با آغاز جلسات دادگاهی ۱۴ متهم در پرونده حمله مرگبار پنج سال پیش به دفتر این مجله در پاریس است.
به دستور یک دادستان ارشد فرانسه برای نخستین‌بار و به منظور ثبت برای آیندگان تمام جلسات دادگاه فیلم‌برداری خواهد شد. چهارده متهم این پرونده مظنون به همکاری با عاملان حملات ژانویه ۲۰۱۵ میلادی یا پشتیبانی تدارکاتی از آن‌ها هستند؛ حملاتی که در طی سه روز ۱۷ کشته برجای گذاشت. دو برادر به نام شریف و سعید کواشی، ۷ ژانویه ۲۰۱۵ با این باور که کارکنان «شارلی اِبدو» با انتشار کاریکاتور پیامبر اسلام به مسلمانان توهین کرده‌اند، روزنامه‌نگاران و پرسنل دفتر این هفته‌نامه طنز را به رگبار گلوله بستند، ۱۲ نفر را کشتند و گریختند.
نشریه شارلی ابدو در ژانویه ۲۰۱۶ م، نیز در اقدامی تأسف‌آور و وقیحانه کاریکاتور "خُدا" را منتشر کرد. در این تصویر فردی با تفنگی بر دوش دیده می‌شود. در این عکس خداوند به شکل جسم واقعی به تصویر در آمد و علامت چشم شیطان بر کلاه او دیده می‌شود. در کنار این کاریکاتور این جمله نوشته شده بود: "پس از یک سال، قاتل همچنان متواری ست. "
این مجله‌ی ضد مقدسات دینی، در سالگرد تیراندازی به دفترش این کاریکاتور را منتشر کرد و با تیراژ یک میلیون نسخه، برای فروش گذاشت.
علاوه بر اقدامات موهن مجله شارلی ابدو در توهین به مقدسات اسلامی و انتشار کاریکاتور‌هایی از پیامبر اکرم (ص)، تصاویر طنزگونه بسیار اهانت‌آمیزی نسبت به حضرت مریم (س) و حضرت عیسی (ع) و همچنین پاپ، رهبر کاتولیک‌های جهان تا کنون منتشر شده است.
با نگاهی گذرا به آنچه در این خصوص روی داده است، شاید بتوان گفت: در ظاهر رویه اقدامات ضد دینی شارلی ابدو محدود به اهانت و توهین به مقدسات اسلامی و خصوصا پیامبر اسلام (ص) نمی‌باشد و مقدسات سایر ادیان و حتی شخصیت‌های مهم این کشور هم مورد عنایت طنزگونه این نشریه قرار گرفته اند ولیکن با بررسی دقیق اتفاقات و وقایع سال‌های گذشته از عملکرد این رسانه‌ها در بحبوحه جنگ نرم و نقش آفرینی بسزای آن‌ها در ایجاد جریان "اسلام هراسی-ایران هراسی" و همچنین خدشه دار کردن چهره مسلمانان و معرفی آنان به عنوان جماعت جنگ طلب و تروریست در جهان، پرده از چهره‌ی به ظاهر فرهنگی و روشنفکری این اهالی فرهنگ و هنر غربی برداشته می‌شود.
راه کار و راهبرد فرهنگی و هنری
محکومیت این گونه فعالیت‌های وقیحانه، توسط مقامات و شخصیت‌های برجسته دنیای اسلام و حتی سایر ادیان و همچنین برپایی راه پیمایی‌ها و موجی از اعتراضات و شاید هم ایجاد درگیری‌های مسلحانه برای انتقام جویی در مقابل این تحرکات، شاید اولین و سهل‌ترین کاری باشد که انجام می‌پذیرد ولی آیا در مقابل چنین اقدامات و تحرکات بسیار هوشمندانه و عامدانه‌ی استکبارگران جهان، به همین کار باید بسنده کرد؟ و یا با توجه به تکرار این اقدامات موهن، شیوه‌ی مطلوب و متناسب با "اصول مدیریت برخورد"، با این موضوع چیست؟
نظر به وقوع و تکرار این فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده در برهه‌های زمانی و مکانی مختلف و نیز همراه ساختن برخی افراد و شخصیت‌های سایر کشور‌ها (دانمارک و هلند) با این اقدامات دین‌ستیزانه، در قالب جنگ نرم و از طریق رسانه‌های فراگیر، بنظر می‌رسد: به جای مقابله سخت و خشن، با این گونه اقدامات برنامه‌ریزی شده و مدون در راستای اسلام هراسی که اتفاقا از سوی جوامع به ظاهر فرهنگی و روشنفکری در غرب نشآت می‌گیرد، اِلیت‌های جامعه فرهنگ و هنر اسلامی-ایرانی با تلاش مستمر برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری فاخر و اثربخش، چهره‌ی واقعی اسلامِ رحمانی را در این کارزار جنگ نرم، در پیش چشم جهانیان متجلی سازند.
در آخر کار امید است، سوالات اساسی و بنیادینی همچون: -شارلی ابدو چیست؟ -آبشخور فکری، ماهیت اصلی و فلسفه وجودی واقعی این هفته‌نامه فرانسوی ریشه در کجا دارد؟ -با توجه به رویه این مجله و با وجود اقدامات ضد مقدسات دینی و تحریک پیروان ادیان الهی، دلیل اصرار دولت فرانسه در حمایت از این نشریه چیست؟ و یا گمانه‌هایی این چنینی برای بررسی و شناخت هر چه دقیق‌تر و بهتر این رسانه‌ها به عنوان بازیگران و بازیگردانان تاثیرگذار در تحولات بین الملل، اذهان مخاطبان و خصوصا نخبگان و اندیشمندان دینی، فرهنگی و هنری ما را بیش از پیش به خود مشغول سازد.
*کارشناس ارشد توسعه روابط فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی