آرنج‌هایش را روی زانو گذاشته و دستانش زیر چانه قفل شده است. چند لحظه‌ای به او خیره می‌شوم، پریشان‌حال است و هاج و واج؛ آشفتگی در چهره‌اش موج می‌زند. شبیه آن‌هایی است که انگار به آخر خط رسیده و از همه‌چیز و همه‌کس ناامید شده اند.
خراسان در ادامه نوشت: سن و سالش حدود ۵۰ را نشان می‌دهد و زمختی دستانش از سختی روزگار و رنج‌های کارگری حکایت دارد. کنارش می‌نشینم تا چند لحظه‌ای با او همکلام شوم. از مهسا برایم می‌گوید؛ دختر ۸ ساله‌اش که تشنج می‌کند و حالا چند روزی است داروی ضدتشنج او در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود. پدرش می‌گوید: «حاضرم همه زندگی‌ام را بدهم و هرطور شده دارویش را پیدا کنم».
دارو به داروخانه نرسیده، اما ...
با یکی از مسئولان داروخانه گفتگو می‌کنم. از پریشان‌حالی همراهان بیماران پریشان است و دل‌نگران، اما پاسخی برای درد آن‌ها ندارد و می‌گوید: «برخی دارو‌ها کمیاب شده و نمی‌دانیم پاسخ بیماران و همراهانشان را چه بدهیم؟»
دردم افزون می‌شود...
شرایط سخت کشور و تحریم‌های دارویی را درک می‌کنم و می‌پذیرم که چاره‌ای جز مدیریت اوضاع نیست؛ اما این را نمی‌فهمم که چطور می‌شود خودمان هم به خودمان رحم نمی‌کنیم. روی صحبتم با اعضای یک گروه تلگرامی است که بعد از صحبت با پدر مهسا، پیدایشان می‌کنم و معاملات دارویی آن‌ها را رصد می‌کنم. بیش از ۳ هزار عضو دارد و خیلی از آن‌ها فهرستی از دارو‌های کمیاب را لیست کرده‌اند. از «انسولین» دیابتی‌ها گرفته تا «رواتینکس» بیماران مبتلا به سنگ کلیه، قرص «سلسپت» برای بیماران پیوندی، «مادوپار» برای مبتلایان به پارکینسون و هر داروی دیگر، به قول معروف از شیر مرغ تا جان آدمیزاد ....
هر دارویی که بخواهید داریم
با یکی از اعضای گروه وارد گفتگو می‌شوم. فهرست کاملی از دارو‌های کمیاب را برایم می‌فرستد. کاری نفرت‌انگیز است، اما باید خودم را جای یکی از کاسبان جان بیماران جا بزنم و اطلاعات بیشتری کسب کنم.
به او می‌گویم: «برای دارو‌های خاص مشتری‌های زیادی دارم، اگه با هم راه بیایم، بازار خوبی میشه». پاسخش این است که «باشه، هر دارویی رو که خواستین چند روز زودتر بگین که تهیه کنم». درباره دردسر‌های احتمالی انجام این کار می‌پرسم؛ آن هم در روز‌هایی که با تحریم‌های دارویی مواجه‌ایم و احتمالا باید نظارت‌های سازمان‌های مربوط شدیدتر شود. اما این پاسخ را می‌شنوم: «چه دردسری؟ همه دارن همین طوری کار می‌کنن، تا حالا که مشکلی پیش نیومده، ازین به بعد هم پیش نمیاد».
کمبود دارو و پرپرشدن بیماران
قبل از نوشتن خطوط پایانی گزارش، خبر‌ها را مرور می‌کنم و مشاهده خبری ناگوار، تلخی این گزارش را دوچندان می‌کند. تصاویری از کودکان مبتلا به بیماری پروانه‌ای، مات و مبهوتم می‌کند. کودکان معصومی که روز گذشته همراه با خانواده‌هایشان مقابل سازمان غذا و دارو جمع شدند تا صدای دردهایشان به گوش همگان برسد. حرفشان هم چیزی جز آن نوشته‌هایی نبود که در دست گرفته بودند: «دارو‌ها برای زندگی ما حیاتی‌اند...».
انجمن داروسازان ایران چه می‌گوید؟
با دکتر «سیدعلی فاطمی» نایب رئیس انجمن داروسازان ایران گفتگو می‌کنم و او می‌گوید: «طی چندماه گذشته بار‌ها به مسئولان سازمان غذا و دارو نامه زده‌ایم و سایت‌ها و کانال‌های فروش دارو را معرفی کرده‌ایم؛ در این سایت‌ها علاوه بر دارو‌های نسخه‌ای بیماران، دارو‌های قاچاق هم خرید و فروش می‌شود. روزانه آن‌ها را رصد می‌کنیم و می‌بینیم که متاسفانه خیلی از دارو‌های مورد نیاز بیماران را خرید و فروش می‌کنند در حالی که یافتن برخی از این دارو‌ها در داروخانه‌ها دشوار شده است».
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران می‌افزاید: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد که برخورد‌های قانونی و قضایی با متخلفان این حوزه جوابگو نبوده است، درخواست ما این است در شرایطی که با تحریم دارویی مواجه هستیم، نظارت‌های مسئولان بیشتر و برخورد با تخلفات شدیدتر شود».
وابستگی ۶۰ درصدی صنعت داروسازی به واردات
اما ادامه صحبتم با دکتر فاطمی با گفتگو درباره میزان وابستگی صنعت دارو به خارج از کشور تلخ می‌شود؛ وقتی که می‌گوید: فقط ۳ درصد دارو‌های مورد استفاده ما وارداتی است، اما متاسفانه بیش از ۳۰ درصد بودجه دارویی کشور برای همان ۳ درصد هزینه می‌شود. علاوه بر آن باید این واقعیت را هم گفت که اگرچه ما ۹۷ درصد داروی مورد نیاز کشور را تولید می‌کنیم، اما همین تولید داخلی هم ۶۰ درصد وابستگی به خارج دارد که شامل مواد اولیه و اقلام بسته‌بندی دارو‌ها می‌شود، بنابراین متاسفانه وابستگی صنعت دارویی ما به خارج از کشور کم نیست».
خیلی از دارو‌ها نمونه داخلی خوب دارد
البته دکتر فاطمی به نکته مهمی هم اشاره می‌کند که می‌تواند جلوی این گونه سوءاستفاده‌ها و کسب و کار‌های غیرقانونی را بگیرد: «بیماران عزیز و خانواده‌های آن‌ها باید بدانند که بسیاری از دارو‌ها جایگزین مناسب داخلی دارد، تلاش کنیم این فرهنگ را به وجود بیاوریم که نباید حتما به دنبال نمونه خارجی دارو بروند، با این کار هم مشکلاتی مانند کمبود دارو به وجود نمی‌آید، هم امکان فرصت‌طلبی به برخی سودجویان داده نمی‌شود».