فرارو- انسان گرچه سابقه طولانی در نگهداری از حیوانات دارد و حیوانات خانگی قرن‌هاست که در کنار انسان حضور دارند؛ اما این موضوع به‌ویژه در دوران معاصر معنا و مفهوم دیگری پیدا کرده است. اگر در گذشته حیوانات خانگی برای انجام وظیفه و کار مورد استفاده قرار می‌گرفتند، در دنیای معاصر این حیوانات به همدمی برای انسان تبدیل شده‌اند. به عبارت دیگر نگهداری از حیوانات خانگی و رشد چشمگیر آن در جهان امروز به معضلی به نام «تنهایی انسان مدرن» تبدیل شده است که می‌خواهد تنهایی و استرس‌های این جهان صنعتی را با «همدمی» که او را «قضاوت نمی‌کند» برطرف کند.
این گرایش نگهداری به حیوانات خانگی به سرعت به همه جای جهان (کشور‌های غیر توسعه یافته) نیز سرایت کرد و در کشور ما ایران نیز در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته است. اما نگهداری از حیوانات خانگی خود تابع شرایط و مقررات ویژه‌ای است که بدون رعایت درست آنها ممکن است دچار مشکل شوید؛ بنابراین اگر شما نیز به نگهداری حیوانات خانگی علاقه‌مند هستید، کمی تأمل کنید و در ابتدا این مطلب را بخوانید تا با اصول و شرایط مهم در نگهداری حیوانات خانگی آشنا شوید.
حیوانات خانگی کدامند؟
به طور کلی تعریف ساده‌ای برای حیوانات خانگی وجود دارد. همه حیواناتی که مانند همدم انسان در منزل نگهداری می‌شوند، حیوانات خانگی به‌شمار می‌آیند. نگهداری این حیوانات در منزل نیز به دلیل صورت می‌گیرد که این جانوران برای دارندگان یا نگه‌دارندگان آنها سودمندی‌های فیزیکی یا عاطفی را فراهم می‌کنند. به عبارت دیگر حیوانات خانگی باید برای نگه‌دارندگان خود مزایایی داشته باشند و به همین دلیل است که فرد وظیفه سخت و بسیار مهم نگهداری از این جانداران را برعهده می‌گیرد.
چه جانورانی را حیوانات خانگی می‌دانیم؟ حیوانات خانگی را می‌توان به دو گروه «حیوانات خانگی متداول» و «حیوانات خانگی غیر متداول» دسته‌بندی کرد.
۱. حیوانات خانگی متداول (Traditional Pet): شامل: سگ، گربه، پرندگان زینتی و ماهیان آکواریومی.
۲. حیوانات خانگی غیر متداول (Exotic pets): شامل: خرگوش، همستر، لاک پشت، ایگوآنا، انواع مار، موش سوری، میمون، جوجه تیغی، خوکچه هندی، کاسکو، سنجاب و... .
حیوانات خانگی غیر متداول در واقع حیوانات وحشی و یا آزمایشگاهی هستند که به دلیل ظاهر جذاب و گاه متفاوت بودن در منزل نگهداری می‌شوند. امروز نگهداری از برخی حیوانات خانگی غیر متداول مانند لاک پشت، خرگوش، جوجه تیغی، همستر و ایگوآنا در ایران و در بیش‌تر نقاط جهان متداول شده است، به گونه‌ای که تولید کنندگان محصولات حیوانات خانگی نیز معمولا لوازم و خوراکی‌های مخصوص این حیوانات را تولید کرده‌اند.
یافته‌های علمی درباره نگهداری حیوانات خانگی چه می‌گوید؟
گرایش انسان مدرن به نگهداری حیوانات خانگی برای رهایی از فشار‌های زندگی جدید سبب شد تا کارشناسان نیز مطالعات و پژوهش در این زمینه را آغاز کنند. گرایش روزافزون به زندگی انفرادی در دهه‌های پایانی قرن بیستم سبب شد تا بسیاری از این پژوهش‌گران نگهداری حیوانات خانگی را تأیید کنند و آن را راهی سالم برای رهایی از تنهایی فرد بدانند. تحقیقات و پژوهش‌ها در دهه ۱۹۸۰ این تفکر را ایجاد کرده بودند که داشتن و نگهداری حیوانات خانگی با افزایش طول عمر همراه است و فواید زیادی برای سلامتی انسان‌ها دارد.
به‌طور مثال این تحقیقات بیان می‌کند افرادی که دچار سکته قلبی می‌شوند، اگر حیوان خانگی داشته باشند، نسبت به افرادی که از حیوانات نگهداری نمی‌کنند، مرگ و میر کم‌تری خواهند داشت. همچنین همین مطالعات دهه ۸۰ ثابت کرده‌اند افرادی که حیوان یا حیواناتی را در خانه خود نگهداری می‌کنند، نسبت به دیگران بسیار کم‌تر به پزشک مراجعه می‌کنند و کم‌تر بیمار می‌شوند؛ حتی این موضوع باعث شد که پژوهش‌گران این‌گونه فرض کنند که نگهداری از حیوانات خانگی سبب افزایش طول عمر و افزایش سطح سلامتی می‌شود.
این قبیل خبر‌های خوشایند در جوامع اروپایی و آمریکایی آنقدر منتشر شد که ظرف چند سال تب حیوانات خانگی در این کشور‌ها بسیار فراگیر شد و بیش‌تر خانه‌ها نه یک حیوان بلکه چند حیوان خانگی را در خود جای می‌دادند. مسلماً خبر‌های خوشایندی مانند کاهش خطر وقوع حملات قلبی-عروقی در بین دارندگان حیوانات خانگی؛ همچنین بهبود سلامت جسمی و روحی روانی سالمندانی که از این حیوانات نگهداری می‌کردند، بسیار جذاب و وسوسه کننده بود.
در ابتدا برخی پزشکان معتقد بودند که تفاوت‌های به دست آمده به این خاطر است که به‌طور کلی سطح اجتماعی و اقتصادی افرادی که از حیوان خانگی نگهداری می‌کنند، بهتر از دیگر افراد جامعه است و همین مسأله باعث می‌شود که سطح سلامتی آنها نیز بهتر باشد؛ اما در سال‌های بعد مطالعاتی که در این زمینه انجام شد، مشخص کرد سطح اجتماعی ـ اقتصادی این افراد با افراد دیگر جامعه تفاوت قابل توجهی نداشت و باتوجه به این مورد این‌گونه برداشت شد که نگهداری از حیوانات خانگی بدون توجه به سطح اجتماعی ـ اقتصادی افراد فواید خوبی روی سلامتی اشخاص خواهد داشت.
با این‌که یافته‌های اولیه بسیار جذاب بودند و باعث تشویق مردم برای نگهداری از حیوانات خانگی شدند؛ اما مطالعاتی که در سال‌های بعدی انجام شد، نتایج معکوسی به دنبال داشت و نتایج اولیه را رد کرد. برای مثال نتایجی که از مطالعه درباره ارتباط حیوانات خانگی و آلرژی به دست آمد، متفاوت بودند و پس از تحقیقات جدید دیگر نمایان‌گر اثرات پیشگیری کننده این حیوانات در برابر حساسیت و آلرژی نبودند. حتی برخی از یافته‌ها نشان دادند که بین رویارویی با حیوانات خانگی و بروز آسم، حساسیت و آلرژی، ارتباطی وجود دارد.
اگر همنشینی با حیوانات کم باشد، ممکن است دستگاه ایمنی بدن را تحریک و افراد را به چنین بیماری‌هایی مستعد کند و اگر میزان برخورد و همنشینی زیاد باشد، می‌تواند در برابر بروز بیماری‌های مزبور از فرد محافظت کند. برخی نیز گفته‌اند احتمال بروز حساسیت و آسم در مواجهه با حیوانات خانگی به سن افراد بستگی دارد. این‌طور که از اخبار برمی‌آید، در مطالعات جدید اثری از فواید قلبی عروقی نیز به چشم نمی‌خورد و باز هم نتایجی متضاد با یافته‌های دهه ۱۹۸۰ به دست آورده‌اند. از سوی دیگر محققان اثبات کرده‌اند که نگهداری از حیوانات خانگی به کاهش مراجعه به پزشک هم منجر نمی‌شود و برای افراد سالخورده نیز هیچ سود و منفعت روحی روانی یا جسمانی خاصی نخواهد داشت.
با این حال این تحقیقات جدید نیز نتوانست غلبه چشمگیری بر نظریات و یافته‌های قدیمی‌تر داشته باشد؛ چراکه کارشناسان زیادی بودند که هنوز اعتقاد داشتند حیوانات خانگی تأثیر مثبتی بر انسان‌ها دارند. برای مثال برخی از پزشکان امروزی معتقدند حیوانات خانگی از جنبه روانی روی انسان‌ها اثر می‌گذارند. آنها بر این باورند که نگهداری از حیوانات باعث بهبود روابط اجتماعی می‌شود و سال‌هاست ثابت شده است که افزایش روابط اجتماعی و دوری از تنهایی به‌طور غیرمستقیم سطح سلامتی فرد را بالا می‌برد. امروز دیگر شکی وجود ندارد که حیوانات خانگی نوعی کاتالیزور اجتماعی هستند و روابط بین انسان‌ها را افزایش می‌دهند.
به همین خاطر برخی از پزشکان و روان‌شناسان معتقدند که از حیوانات می‌توان برای بهبود شرایط کسانی که از جمع طرد شده و یا گوشه‌گیر اجتماعی هستند (مانند افراد سالخورده و یا افرادی که دچار ناتوانی‌های جسمانی هستند)، بهره برد؛ چراکه این افراد از نظر جسمانی فاقد توانایی‌های لازم برای برقراری ارتباط با هم‌سن و سالان پرتوان‌تر از خود هستند و نگهداری از حیواناتی که باعث افزایش تقابل و ارتباط با انسان‌هاست، می‌تواند از گوشه‌گیری آنها جلوگیری کند. به هرحال برقراری روابط نزدیک انسانی اثرات مفیدی بر سطح سلامتی افراد دارد که غیرقابل انکار است.
باید پذیرفت که به قطعیت نمی‌توان گفت کدام‌یک از گروه‌های نام برده کاملاً نظراتشان درست است و این موضوع گاه با مسائلی همچون تفاوت‌های فرهنگی و گاه حتی اقلیمی نیز مرتبط است. برای مثال یک یافته مربوط به پژوهش‌گران ایرانی که در سال ۱۳۹۲ در مجله دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به چاپ رسید، در بررسی ۵۰۰ نمونه از نگه‌دارندگان حیوانات خانگی در تهران به این نتیجه رسید که «وضعیت سلامت روان در صاحبان و نگه‌دارندگان حیوانات خانگی در مقایسه با سایر کشور‌های دیگر پایین است و تیپ‌های شخصیتی این افراد نیز با سایر کشور‌ها تفاوت دارد». این پژوهش همچنین علت این امر را «تفاوت‌های فرهنگی و دینی در مورد نگهداری از حیوانات خانگی» بیان کرد.
نگهداری از حیوانات خانگی
شاید شما هم بنا بر هر دلیلی تصمیم گرفته باشید که یک حیوان خانگی را به زندگی خود وارد کنید و از بودن او در کنار خود لذت ببرید. پیش از این کار بهتر است با شرایط و چالش‌های نگهداری از یک حیوان خانگی آشنا شوید تا بدانید دقیقاً قرار است چه وظیفه و تعهدی را برعهده بگیرید. اصولاً شما باید در مورد نگهداری از حیوانات خانگی با مسائل پیش از انتخاب حیوان خانگی و مسائل دوران نگهداری از حیوان خانگی در منزل خود آشنا شوید.
اول: نکات مهم پیش از قبول سرپرستی حیوان خانگی
۱. با قوانین نگهداری حیوانات خانگی آشنا شوید
جمعیت ایران بیش‌تر در مناطق شهری زندگی می‌کنند و این جمعیت نیز بیش‌تر در آپارتمان‌ها ساکن هستند. با گسترش و توسعه آپارتمان‌ها زندگی همسایگان دارای تاثیر زیادی نسبت به یکدیگر است و قطعا مشکلات و تقابلات زیادی را نیز به همراه دارد. از همین رو آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها به دلیل تعیین و تکلیف در مورد مناسبات و ارتباطات ساکنان آپارتمان‌ها با یکدیگر و مشخص کردن حق و حقوق آپارتمان‌نشینان به تصویب رسیده است که بخش بزرگی از مسائل و روابط چند جانبه همسایه‌ها را در آپارتمان‌نشینی در بر دارد. این قانون در مورد نگهداری از حیوانات خانگی نیز مسائلی را مطرح کرده است که باید با آنها آشنا شد.
براساس ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها «قسمت‌هایی از ساختمان و اراضی و متعلقات آنها که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم مورد استفاده تمام شرکاء باشد، قسمت‌های مشترک محسوب می‌شوند و نمی‌توان حق انحصاری برای آنها قائل شد.» همچنین در تبصره ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی قانون تملک آپارتمان‌ها آمده است: «گذاردن میز و صندلی و هر نوع اشیای دیگر همچنین نگهداری از حیوانات در قسمت‌های مشترک ممنوع است. قسمت‌های مشترک در ملکیت مشاع تمام شرکای ملک است؛ هرچند که در قسمت‌های اختصاصی واقع شده باشد و یا از آن قسمت‌ها عبور نماید.»
باتوجه به این ماده قانونی به‌خوبی مشخص می‌شود که نگهداری از حیوانات خانگی مثل سگ، گربه، مرغ و… در نقاط مشترک بین ساکنان آپارتمان ممنوع است و در صورت تخطی هریک از ساکنان بقیه همسایه‌ها از حق شکایت برخوردار هستند. از سوی دیگر در صورتی که نگهداری از حیواناتی مثل سگ و گربه در آپارتمان زمینه‌ساز ایجاد سر و صدا و شیوع بیماری‌های متداول باشد، حق طرح دعوی علیه واحد آپارتمانی که اقدام به نگهداری از سگ، گربه و دیگر حیوانات خانگی کرده است، برای سایر همسایگان محفوظ است. با این اوصاف آشکار است که در قوانین آپارتمان‌نشینی ایران در مورد نگهداری سگ، گربه و دیگر حیوانات خانگی سخت‌گیری‌های زیادی وجود دارد و اشخاصی که تمایل به نگهداری حیوانات در آپارتمانشان دارند، باید مقررات و مسائل بهداشتی را به صورت کامل رعایت کنند.
همچنین نگهداری حیوان در بسیاری از آپارتمان‌ها مخالف قوانین ساختمان است؛ پس بهتر است پیش از خرید و نگهداری حیوان قوانین ساختمان را به دقت مرور کنید؛ چراکه در صورت بروز مشکل ساکنان می‌توانند از شما شکایت کنند. اگر در آپارتمان شما نگهداری حیوانات خانگی منعی نداشته باشد، سعی کنید با همسایگان خود که حیوانات خانگی ندارند، صحبت کنید و به اصطلاح آنها را از اقدام خود برای نگهداری از حیوان خانگی (به‌خصوص سگ یا گربه) مطلع کنید تا آنها نیز در جریان باشند که یک حیوان خانگی در آپارتمان وجود دارد و نه یک حیوان ولگرد. همچنین این کار نه‌تنها روابط شما را با همسایه بهتر می‌کند، می‌تواند مانع ایجاد سوءتفهاهم و مشکلات بعدی شود.
۲. با اخلاقیات نگهداری از حیوانات خانگی آشنا شوید
یکی از نکات مهم برای نگهداری حیوانات به صورت حیوان خانگی این است که به اخلاقیات در خصوص هم‌زیستی با آنان پایبند باشید و هر دو نیاز بیولوژیکی و روان‌شناختی حیوان را به‌درستی تأمین کنید. برای مثال محیط نامناسب، پرندگان در قفس‌های کوچک، نگهداری سگ‌های بزرگ و سگ‌های کار در آپارتمان‌های کوچک، حیواناتی که برای دوره‌های طولانی زنجیر شده‌اند، رفتار نامناسب، غذای بسیار کم، بیش از حد و یا اشتباه، کمبود مراقبت دامپزشکی، کمبود آموزش، صرف نکردن وقت کافی با حیوانات، خشونت، غفلت و رها کردن، اصلاح نژاد بیش از اندازه و... می‌تواند بهره‌کشی از حیوان باشد و حقوق او را نقض کند.
مواردی که گفته شد، بسیار حائز اهمیت است و اگر هرکدام از این رفتارها صورت بگیرد، انسان دچار رفتار غیراخلاقی با حیوان شده است. این جمله را همیشه برای نگهداری حیوان خانگی در خاطر داشته باشید که مسئولیت نسبت به یک حیوان مادامی که او یا فرزندانش زنده هستند، ادامه دارد.
۳. آیا شرایط نگهداری از یک حیوان خانگی را داریم؟
حتی در مورد حیواناتی که کاملاً اهلی شده‌اند و یا شرایط محیطی برای آزاد کردن آنها مناسب نیست، بهتر است قبل از آوردن حیوان به خانه از خود بپرسیم «آیا ما حداقل شرایط لازم برای نگهداری این حیوان را داریم؟» تنها زمانی که حیوانی در خطر است یا وضعیت اضطراری ایجاب می‌کند، اجازه داریم این سوال را به طور موقت فراموش کنیم. نگهداری یک جوجه اردک در اتاق یا قفس ظلم به اوست. اگر حتی یک حوضچه در خانه نداریم که جوجه اردک در طول روز در آن شنا کند، آوردن جوجه اردک به خانه اشتباه است.
اگر یک باغچه نداریم که جوجه مرغ‌ها در آن بگردند یا در خانه کودکی داریم که مرتب جوجه‌ها را می‌گیرد یا فشار می‌دهد، آوردن جوجه‌ها به خانه اشتباه است. اگر حداقل یک پاسیو نداریم که بلبل‌ها یا پرندگان کوچک در طول روز آزادانه در آن پرواز کنند و لازم است آنها را در قفس‌های کوچک زندانی کنیم، آوردن آنها به خانه اشتباه محض است. اگر حداقل یک حوض کوچک نداریم که لاک‌پشت آبی در آن بماند، آوردن لاک‌پشت آبی به خانه اشتباه است. اگر جایی برای بازی سگ نداریم یا خانم خانه از سگ متنفر است، آوردن سگ به خانه اشتباه است.
در مورد شرایط نگهداری از حیوانات خانگی حتما به موارد ذیل دقت کنید:
ــ مکان مناسب برای نگهداری: پیش از آن‌که سرپرستی یک حیوان خانگی را بر عهده بگیرید، به محیطی که در آن زندگی می‌کنید، دقت کنید. آیا این محیط مناسب حیوان مورد نظر شماست؟ اگر افراد دیگری نیز با شما زندگی می‌کنند، با آنها درباره تصمیم خود مشورت کنید؛ زیرا اگر یک نفر در این میان مخالف باشد، حیوان دچار مشکل خواهد شد. حیوان را نمی‌توان در قفس یا باکس مخصوص نگه داشت؛ زیرا آنها نیز به فضایی برای دویدن و جنب و جوش نیاز دارند و در غیر این صورت به‌سرعت افسرده و بیمار می‌شوند.
ــ هزینه نگهداری از حیوانات خانگی: این نکته مهمی است که پیش از نگهداری حیوان باید خوب به آن فکر کنید. نگهداری حیوان مستلزم صرف هزینه بسیاری است. هزینه‌های مربوط به خوراک، خدمات دامپزشکی و بهداشتی، تهیه لوازم مورد نیاز حیوان و... را در نظر بگیرید؛ بنابراین شما ماهیانه باید بخشی از درآمد خود را صرف حیوانتان کنید و در این زمینه نمی‌توانید بی‌اهمیت باشید.
ــ داشتن وقت کافی برای نگهداری حیوانات خانگی: نگهداری حیوانات نیاز به صرف زمان دارد و شما نمی‌توانید نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشید. برای مثال پیاده‌روی برای سگ ضروری است و توانایی اجتماعی آنها را تقویت می‌کند و اگر بخواهید دائم آنها را در خانه نگهدارید، افسرده می‌شوند. حیوانات دیگر نیز به همین ترتیب نیاز دارند تا وقت صرف آنها شود؛ بنابراین اگر جزء آن دسته از افرادی هستید که مشغولیت‌های فراوانی دارند، لطفاً از فکر نگهداری حیوان صرف‌نظر کنید.
ــ وابستگی شدید پیدا نکنید: هرچند که بعضی حیوانات خانگی ممکن است چندین سال عمر کنند، اما این حیوانات طول عمر کوتاهی دارند؛ بنابراین بهتر است که زیاد به آنها وابسته نشوید. به‌خصوص اگر کودکی در منزل دارید، باید سعی کنید روابط او با حیوان را در سطحی منطقی نگه دارید تا در زمان فوت حیوان یا واگذاری‌اش به فردی دیگری دچار ضربه روحی و عاطفی نشود. این نکته را نیز در نظر بگیرید که حیوان شما به‌راحتی می‌تواند گم شود، علاوه‌بر توجه و مراقبت زیاد باید به این نکته نیز واقف باشید. اگر در این زمینه توانایی لازم را ندارید، بهتر است خود را در معرض استرس و شرایط سخت پس از جدایی قرار ندهید.
ــ توجه و محبت به حیوان خانگی: حیوان خانگی شما نیازمند توجه است و اگر احساس نکند که عضوی از خانواده شماست، ممکن است به افسردگی دچار شود. سگ، گربه و پرنده‌ها نیاز دارند تا با آنها بازی کنید، آنها را نوازش کنید و این احساس را به آنها القا کنید که برای شما اهمیت دارند. اگر وقت چنین کار‌هایی را ندارید یا احساس می‌کنید نمی‌توانید برای طولانی مدت این محبت را ابراز کنید، نگهداری از حیوانات خانگی را فراموش کنید.
۴. مالکیت حیوانات خانگی
همیشه به یاد داشته باشیم که ما حافظ حیوانات هستیم نه مالک آنها. در روابط انسان با حیوان همانند روابط انسان با انسان «مالکیت» معنایی ندارد؛ بنابراین نباید تصور کنید که قرار است مالک چیزی مانند یک اسباب‌بازی سرگرم کننده شوید. شما یک موجود زنده را وارد زندگی خود خواهید کرد که به نوعی می‌توان آن را عضوی از خانواده برشمرد.
دوم: وقتی یک حیوان خانگی را به سرپرستی قبول کردیم، چه باید کرد؟
وقتی که نکات بالا را بررسی کردید و متوجه شدید که توانایی و شرایط لازم برای نگهداری حیوان خانگی را دارید، می‌توانید سرپرستی یک حیوان خانگی را متقبل شوید؛ اما به یاد داشته باشید که در این مرحله نیز نکات مهمی وجود دارد که باید مد نظر داشته باشید. این نکات عبارت‌اند از:
۱. حیوان خانگی مناسب خود را انتخاب کنید
پیش از این اشاره کردیم که نگهداری از حیوانات خانگی با شرایط شخصی شما ارتباط دارد. شما می‌توانید با بررسی شرایط مالی، مکانی، روحی و مشغله خود حیوان خانگی مناسب را انتخاب کنید که با شرایط شما سازگاری بیش‌تری داشته باشد. مثلا به صرف این‌که شما از سگ خوشتان می‌آید، درحالی که وقت کافی برای نگهداری از آن را ندارید، نمی‌توانید این جانور را انتخاب کنید.
توجه داشته باشید که حیوانات وحشی و کمیاب (غیربومی) برای نگهداری در خانه مناسب نیستند. آنها دارای نیاز‌های پیچیده‌ای هستند که برآورده کردنشان دشوار است. بیش‌تر افراد نه از نظر مالی و نه از نظر تجربه صلاحیت نگهداری صحیح از آنها را ندارند. تخمین زده می‌شود که حدود ۹۰% این‌گونه حیوانات در دو سال اول اسارت می‌میرند. بسیاری از حیوانات وحشی که زندگی کردن در محیط شهری به آنها تحمیل می‌شود، به انسان‌ها مخصوصاً به بچه‌ها و افراد دیگر صدمه می‌زنند و اگر در محیط رها شوند، می‌توانند خسارات گران و جبران‌ناپذیری به اکوسیستم وارد کنند.
۲. هویت حیوان خانگی خود را مشخص کنید
اولین اقدامی که باید پس از قبول کردن سرپرستی یک حیوان انجام بدهید، تعیین هویت آن است. ثبت‌نام، تعیین هویت و گرفتن اوراق شناسایی، واکسیناسیون، نظارت و سرپرستی از مقدماتی‌ترین کار‌هایی است که باید انجام بدهید.
۳. تعیین محل ادرار و مدفوع حیوان خانگی
یکی از چالش‌های بزرگ در نگهداری حیوان خانگی این است که به او آموزش بدهید در محل مخصوصی ادرار و مدفوع کند. گربه‌ها نسبت به سگ‌ها به آموزش کم‌تری نیاز دارند. کافی است یک ظرف مخصوص یا خاک مخصوص برای گربه تهیه کنید و در نهایت یک یا چند بار او را در آن ظرف بگذارید تا متوجه شود این ظرف برای چه کاری است. بهتر است این ظرف را دور از اتاق‌خواب و آشپزخانه بگذارید و روزانه آن را تمیز کنید تا از شیوع آلودگی در خانه جلوگیری شود.
برای عادت دادن حیوان به محل ادرار یا و مدفوعش باید صبوری پیشه کنید. باید حرکات حیوان را زیر نظر بگیرید و وقتی‌که حس کردید می‌خواهد دستشویی کند (مثلاً وقتی‌که شروع به بو کردن زمین می‌کند)، او را بردارید و در محل مخصوص قرار بدهید. این روند ممکن است طولانی و خسته کننده شود؛ اما ناامید نشوید.
۴. تعیین یک رژیم غذایی مناسب برای حیوان خانگی
هر موجودی با توجه به نیاز‌های بدنش به مواد غذایی خاصی نیاز دارد و حیوانات هم از این قاعده مستثنی نیستند. زمانی که یک حیوان خانگی تهیه می‌کنید، باید رژیم غذایی مورد نیازش را هم در نظر بگیرید و توجه کنید غذا‌هایی که به او می‌دهید هم نیازهایش را برطرف کنند و هم مضر نباشند. غذای حیوانات خانگی باید با وسواس انتخاب شود.
سگ‌ها و گربه‌ها به‌خصوص سگ‌ها در خوردن غذا نسبت به سایر حیوانات خانگی لج‌بازتر و لوس‌تر هستند. باید سعی کنید از همان روز‌های ابتدای نگهداری حیوانتان را به غذای مخصوصش عادت بدهید. پرنده‌ها و ماهی‌ها از این نظر مشکلات کم‌تری دارند؛ اما باید توجه کنید که چه غذایی به آنها می‌دهید، به‌خصوص ماهی‌ها که موجودات حساسی هستند و لازم است مراقبت‌های خاصی از آنها داشته باشید.
همچنین حیوان خانگی شما معمولا حین غذا خوردن کنارتان می‌آید و می‌خواهد که شما را همراهی کند. البته که مقاومت در برابر خواسته او سخت است؛ اما سعی کنید تسلیم مظلوم‌نمایی یا صدا‌هایی که از خودش در می‌آورد، نشوید. شاید به نظر شما این موضوع در حالت عادی یک مشکل به حساب نیاید؛ اما به زمانی فکر کنید که مهمان دارید و باید بخش عمده‌ای از وقتتان را صرف غذا دادن به حیوانتان بکنید. از این مهم‌تر آن است که خوراکی انسان‌ها به خاطر وجود مواد طعم‌دهنده و نگهدارنده برای حیوانات مضر است و می‌تواند به بیماری‌های گوارشی منجر شود. پس سعی کنید هیچ‌وقت حیوانتان را با خودتان هم‌سفره نکنید.
۵. تنظیم برنامه‌های خود با حیوان خانگی
این نکته مهمی است که بسیاری از افراد از آن غافل هستند. مسلماً داشتن حیوان خانگی به‌ویژه در فرهنگ ما این امکان را برای شما فراهم نمی‌کند که به‌راحتی قبل به منزل اقوام بروید یا آنها را دعوت کنید. همچنین برای سفر رفتن باید فکری هم به حال شرایط حیوان خود کنید. بسیاری از حیوانات توان مسافت‌های دور را ندارند؛ همچنین شما نمی‌توانید آنها را تنها در منزل رها کنید و یا برای مدتی آنها را به دست شخص دیگری بسپارید.
این موضوع در روحیه حیوان بسیار تأثیرگذار است. البته پانسیون‌هایی جهت نگهداری از حیوانات در سطح شهر‌های مختلف وجود دارد؛ اما هیچ محلی امن‌تر از خانه وجود ندارد. پس در نظر داشته باشید که با نگهداری حیوان خانگی دست و پای‌تان برای انجام فعالیت‌های شخصی بسته‌تر می‌شود.
۶. بهداشت حیوانات خانگی
حیوانات خانگی اگر به‌درستی نظافت نشوند، می‌توانند ناقل بیماری‌های بسیاری باشند. با یک دامپزشک مشورت کنید و برای حیوانتان یک برنامه زمان‌بندی شده نظافتی تدوین کنید. نظافت حیوان خانگی مهم‌ترین اصل در نگهداری آنها در منزل است. از واکسیناسیون حیوانتان غافل نشوید. اغلب حیوانات خانگی هر چهار ماه یک بار نیازمند ویزیت دامپزشک هستند و از آنجا که این امر ارتباطی مستقیم با سلامت حیوان و خود شما دارد، بهتر است آن را پشت گوش نیندازید.
با توجه به موی زیاد سگ ممکن است وقتی که آنها را به پیاده‌روی می‌برید، انگل‌هایی به پوستش وصل شوند یا موجوداتی او را نیش بزنند و شما متوج نشوید؛ بنابراین همیشه بعد از پیاده‌روی پوست آنها را بررسی کنید. اگر دیدید که سگتان بیش از حد خودش را می‌خاراند، فوری علت را پیدا کنید.
در صورت نیاز با مشورت پزشک مربوطه حیوان را عقیم کنید. عقیم‌سازی حیواناتی که صاحب دارند، از مشکل توله‌سگ‌ها و بچه‌گربه‌های ناخواسته‌ای که ممکن است به دلیل ناخواسته بودن به جمعیت حیوانات بی‌سرپناه اضافه شوند، جلوگیری می‌کند. این کار همچنین به سلامت خود حیوان عقیم شده می‌افزاید و شانس مبتلا شدن به بسیاری از بیماری‌ها از قبیل پایومترا (چرکی شدن رحم و تومور‌های پستانی) را در آنها کاهش می‌دهد.
۷. منزل خود را مرتب تمیز کنید
نگهداری حیوانات نیازمند این است که تعداد دفعات مرتب و تمیز کردن منزلتان را افزایش بدهید. اگر قصد نگهداری از سگ یا گربه را دارید، به‌سختی می‌توانید از ریزش موی آنها جلوگیری کنید. به‌زودی تمام منزلتان پر از مو می‌شود. از طرفی مراقب ریختن و پخش و پلا شدن لوازمتان در خانه باشید. حیوان ممکن است آنها را ببلعد و سلامتی‌اش به خطر بیفتد. مرتب کردن روزانه خانه به سلامت هر دو طرف کمک بسیار زیادی می‌کند.
بیماری‌های مرتبط با نگهداری حیوانات خانگی
۱. آلرژی
افرادی که حساسیت و آلرژی دارند، ممکن است با نگهداری از حیوانات خانگی مثل سگ و گربه شدت آلرژی آنها بیش‌تر شود. در واقع تماس یا تنفس با مو یا بزاق حیوان می‌تواند باعث تشدید آلرژی و فعال شدن سیستم ایمنی بدن شود. حساسیت به حیوانات معمولاً خود را به صورت مشکلات تنفسی نشان می‌دهد. گاه سرفه‌ای مکرر، سوزش چشم و خس‌خس سینه مشاهده می‌شود. برخی افراد به‌ویژه کودکان با حساسیت به حیوانات مشکلات پوستی مثل خارش، متورم شدن یا کهیر را نشان می‌دهند. به همین دلیل توصیه می‌شود در خانه‌هایی که کودکان حساسیت دارند، از نگهداری حیوانات خودداری شود.
۲. خطر توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز نوعی بیماری انگلی است که می‌تواند در اثر پخش شدن فضولات حیوانات در محیط به انسان منتقل شود. انگل توکسوپلاسما بیش‌تر در گربه‌ها و حیوانات ولگرد وجود دارد. در صورت خارج شدن حیوان از منزل و تماس با حیوانات ولگرد احتمال آلود شدن آنها بیش‌تر می‌شود. انگل این بیماری پس از گردش در خون می‌تواند در غدد لنفاوی و حتی در مغز ایجاد تومور کند. گاه حتی تشنج در اثر این بیماری دیده می‌شود.
۳. دیگر بیماری‌های انگلی و باکتریایی
یکی از باکتری‌هایی که می‌تواند از طریق سگ منتقل شود، کمپیلوباکتر نام دارد. این باکتری می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های گوارشی و علائمی مانند، اسهال، تب، درد‌های شکمی، تهوع و استفراغ شود. همچنین بیماری لپتوسپیروز از طریق باکتری لپتوسپیرا از سگ منتقل و باعث بروز علائم آنفولانزا مانند تب ناگهانی، سردرد شدید، قرمزی چشم‌ها، درد‌های عضلانی و خستگی می‌شود. لیشمانی نیز نوعی بیماری انگلی است که از طریق سگ‌ها منتقل و با وجود زخم‌هایی در پوست شناسایی می‌شود. همه این موارد با رعایت بهداشت و واکسن‌های ضروری می‌تواند تا حدی قابل پیشگیری باشد.