پایان هنگ کنگ؟!

فرارو-در پنجشنبه هفته گذشته کنگره ملی چین بیانه‌ای را منتشر کرد که بر اساس آن به نیرو‌های نظامی این کشور اجازه داده می‌شد تا برای سرکوب «حرکت‌های استقلال طلبانه» و «جلوگیری از دخالت بیگانگان»، در منطقه هنگ کنگ مداخله کند. این بیانیه به صراحت قوانین داخلی و خودمختاری هنگ کنگ را تحت تأثیر قرار داد و موجی از اعتراضات گسترده را در هنگ کنگ به دنبال آورد. نشریه آتلانتیک طی گزارشی نگاهی به این اعلان موضع جدید چین در قبال هنگ کنگ، در زمینه سیاست‌های منطقه‌ای این کشور در منطقه جنوب شرق آسیا انداخته است.

در طول ماه آوریل و در ماه مه، در حالی که بیشتر توجه جهان به تعداد بالای کشته شدگان کروناویروس دوخته شده بود، به سختی می‌شد یک روز را در هنگ کنگ یافت که بدون خبر دستگیری فعالان مدنی، اعتراضات خیابانی و نزاع در بین نمایندگان مجلس یافت. در آن زمان، پکن اقداماتی تهاجمی را در سراسر آسیا ترتیب می‌داد. یک کشتی جنگی چینی در همین زمان یک کشتی ویتنامی را در آب‌های مورد اختلاف دریای چین جنوبی، غرق کرد. در سواحل مالزی و در منطقه اقتصادی انحصاری این کشور، یک کشتی تحقیقاتی چینی به همراه چند کشتی گارد ساحلی و ماهیگیری، اقدام انجام تحقیقات دریایی در نزدیک دکل‌های نفتی مالزی کردند. این وضعیت موجب شد تا کشتی‌های جنگی ایالات متحده، استرالیا و چین در این منطقه حضوری چشمگیر و فعال پیدا کنند. پکن سپس اظهار داشت که دو واحد اداری را در جزایر دریای جنوبی چین ایجاد کرده است که ویتنام نیز ادعای مالکیت بر آن‌ها را داشت. مقامات چینی همچنین با خشم نسبت به موفقیت‌های تایوان در مهار اپیدمی کرونا و پیشنهاد این منطقه برای بررسی بین المللی این بیماری، واکنش نشان دادند.

این اقدامات چین هنگامی که کنگره ملی این کشور اعلام کرد که در پاسخ به اعتراضات سال گذشته هنگ کنگ، مجبور خواهد شد قوانین گسترده‌ای را برای برقراری امنیت ملی در این منطقه اعمال کند، شدت یافت و هنگ کنگ به محاصره درآمد. با انجام این کار، پکن روند قانونی خودمختار شهر را دور زد و شروع به برچیدن چارچوب «یک کشور، دو سیستم» کرد. اقدامی که احتمالاً یک تغییر اساسی در آزادی‌های مدنی این قلمرو، قوانین آن و چگونگی مناسبات بین المللی این منطقه، ایجاد خواهد کرد.

این بیانیه که در اواخر عصر روز پنجشنبه صادر شد، در صبح روز جمعه بسیاری از جمعیت بیش از هفت میلیون نفری شهر هنگ کنگ را حیرت زده کرد. بازار سهام سقوط کرد و دانلود نرم افزار‌های VPN به شدت افزایش پیدا کرد. نمایندگان مجلس هنگ کنگ نیز با تعجب به این موضوع فکر می‌کردند که آیا سال ۲۰۴۷، سالی که چین قرار بود کنترل کامل شهر را به دست بگیرد، بیش از دو دهه زودتر فرا رسیده است. «تانیا چان»، نماینده حزب تحرک دموکراسی در مجلس هنگ کنگ، گفت: «من دل شکسته ام. شب گذشته یک شکست کامل رخ داد».

گرچه بسیاری از جهان در نتیجه بیماری همه گیر به بن بست رسیده اند، اما جاه طلبی‌های منطقه‌ای و حل و فصل کینه‌های چین به وضوح مشمول چنین وضعیتی نبوده است. پکن با وجود تبلیغات و دیپلماسی پزشکی، تحریکاتی را در دستور کار خود قرار داده است. «گرگ پولینگ»، عضو ارشد برنامه آسیای جنوب شرقی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی واشنگتن می‌گوید: «این کار در دریای چین جنوبی و به ویژه در سمت تایوان، غیر معمول نیست».

این رفتار‌های پکن باعث واکنش‌های شدیدی در منطقه و به ویژه در هنگ کنگ شده است. برای مثال تلاش برای تصویب قوانین مشابه از طریق پارلمان شهر در سال ۲۰۰۳ تظاهرات گسترده‌ای را در هنگ کنگ برانگیخت. گرچه چین نتوانسته است قانونی را از طریق متحدان خود در هنگ کنگ تصویب کند که امکان استرداد این منطقه به سرزمین اصلی را فراهم کند، اما از طریق قانون جدید امنیت ملی که اخیراً اعلام شده است، قانون خود را مستقیماً به هنگ کنگ تحمیل کرده است. این قانون «فعالیت‌های جدایی طلبانه یا براندازانه» و «دخالت‌های خارجی» را مورد تأکید قرار داده و زمینه را برای فعالیت نیرو‌های امنیتی سرزمین اصلی چین در شهر هموار می‌کند. همچنین بر اساس این قانون اگرچه هنگ کنگ بخشی از چین به شمار می‌رود، اما می‌تواند قوانین، دادگاه‌ها و پلیس خود را حفظ کند. در واقع این قانون به پکن ابزاری جدید برای سرکوب معترضین و دگراندیشان می‌دهد و زمینه را برای سوق دادن آموزش‌های حزب کمونیست در این منطقه، فراهم می‌کند.

واکنش آمریکا نیز کلیشه‌ای بود. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، این قانون را به زانو درآمدن استقلال هنگ کنگ خواند. قانونگذاران آمریکایی نیز قوانینی را با هدف کاهش دستیابی پکن به شهر را رونمایی کردند و وزارت امور خارجه آمریکا نیز در حال تهیه گزارشی در مورد این موضوع است. به همین ترتیب، کنگره سال گذشته وقتی خواستار ایجاد لایحه‌ای شد که می‌خواست از معترضین هنگ کنگ دفاع کند، وحدت شکننده‌ای را از خود به نمایش گذاشت. تلاش‌های مبهم، پراکنده و همراه با رهبری ناهماهنگ دونالد ترامپ نیز بسیاری از کشور‌های آسیایی را در این نقطه در آستانه انفجار تنها گذاشت.

همین امر سبب شد تا پکن با ترکیبی از قدرت نرم و سخت، ادعا‌های ارضی، حقوقی و سیاسی خود در منطقه را با قدرت نظامی و دیپلماتیک رو به رشد خود پیگیری کند. به عنوان مثال، غرق شدن کشتی ویتنامی باعث شد تا مقامات هانوی اعتراض رسمی به چین ارائه کنند، اما «هونگ لتو»، تحلیلگر ارشد موسسه سیاست استراتژیک استرالیا، می‌گوید که اعتقاد فزاینده‌ای بین رهبران ویتنامی وجود دارد که این نوع پاسخ‌ها کافی نیست. به گفته او، پکن «وقتی این شرایط را می‌بیند که کشور‌های دیگر چندان به دنبال این ماجراجویی‌ها نیستند، تلاش می‌کند تا از این فرصت مناسب استفاده کنند». فراتر از اقدامات چین، پیام رسانی و دیپلماسی عمومی سیاستمداران این کشور نیز تا حدود زیادی تأثیر منفی بر ادراکات عمومی گذاشته است. بخش عمده‌ای از این دیپلماسی از طریق سیاست «جنگجوی گرگ» پکن صورت گرفته است، که دیده می‌شود ده‌ها دیپلمات و سخنگوی چینی برای هدف قرار دادن مخالفان و ایجاد اطلاعات نادرست به رسانه‌های اجتماعی و عمدتا توییتر، منتقل می‌شوند. پولینگ می‌گوید: در بیشتر جاها، «مقامات چینی هیچ تلاشی برای آرام کردن اوضاع یا مصالحه انجام نمی‌دهند».

ماه آوریل، در حالی که بسیاری از مردم فیلیپین در قرنطینه بودند، سفارت چین در مانیل ترانه همراه با موسیقی منتشر کرد که هدف از آن ارتقای دوستی «همسایگان در سراسر دریا» بود. تصنیف «یک دریا» توسط سفیر چین نوشته شده بود، اما زمان آن جالب توجه بود چرا که درست چند روز بعد از اعتراض دیپلماتیک فیلیپین در مورد دو حادثه مربوط به تجاوز دریایی چینی‌ها بود. این آهنگ به طور گسترده منتشر شد و شاید به علت هفته‌ها خانه نشینی، هدف مناسبی برای مسخره کردن بی امانانه آنلاین توسط شهروندان این کشور شد. یک روزنامه فیلیپینی به طعنه این آهنگ را با ترانه «راه من» از «فرانک سیناترا» مشابه دانست. «آنتونیو کارپیو»، قاضی سابق دادگاه عالی که سال گذشته بازنشسته شد و منتقد تحرکات پکن گفت که تا زمانی که پکن ادعای خود را در مورد سرزمین‌های دریایی فیلیپین حفظ کند، «چین هرگز نمی‌تواند انتظار داشته باشد که مردم فیلیپینی به این کشور اعتماد کنند». وی ادامه داد: «همواره از طریق فریب، ارعاب و زور، آنچه را که به طور قانونی متعلق به مردم فیلیپین است دزدید می‌شود».

اما اپیدمی کروناویروس در روز‌های اخیر سبب افزایش تقابل و تنش در مناسبات میان چین و ایالات متحده شده است و برخی از کشور‌های منطقه نیز به نظر قصد دارند تا این تغییر رویکرد آمریکا نسبت به چین استفاده کنند. اما حضور و اقدامات آمریکا در این منطقه هم به طور کامل بی مشکل نخواهد بود. وقتی آمریکا کشتی‌هایی را برای مقابله با حضور کشتی شناسایی چینی به مالزی فرستاد، کوالا لامپور با کمی تردید به این اقدام واکنش نشان داد. «شاهریمان لاکمن»، تحلیلگر ارشد انستیتوی مطالعات استراتژیک و بین المللی مالزی در این خصوص گفت، برخی بر این باورند که ورود کشتی‌های آمریکایی اوضاع را ملتهب کرده و منجر به تهییج بیشتر پکن می‌شود. لاکمن افزود: «آن‌ها [ایالات متحده آمریکا]به فاجعه احتمالی که ممکن است ایجاد شود، فکر نمی‌کنند و مالزی تنها جایی نیست که ارتش آمریکا با استقبال کمتری مواجه می‌شود. امسال دوترته نیز خاتمه موافقت نامه دو دهه‌ای نیرو‌های مشترک آمریکا-فیلیپین را اعلام کرد».

سیاست‌های دولت دونالد ترامپ نیز آنقدر متناقض و ناهماهنگ نشان می‌دهد که بسیاری از مردم آسیای شرقی عملاً اعتمادی بدان ندارند. «آرون کانلی»، یکی از اعضای پژوهشگر تغییرات سیاسی جنوب شرقی آسیا و سیاست خارجی در انستیتوی بین المللی مطالعات استراتژیک سنگاپور می‌گوید، مردم «از عدم انسجام در واکنش ایالات متحده بسیار ناراحت هستند». پومپئو طی تماس اخیر خود با رهبران جنوب شرقی آسیا اظهار داشت که پکن در حال سوءاستفاده از شرایط ایجاد شده توسط اپیدمی کروناویروس جدید است. وی همچنین به یافته‌های گزارش اخیر مرکز استیمسون مستقر در واشنگتن استناد کرد که بر اساس آن سد‌های چینی در رودخانه مکونگ، که در بسیاری از کشور‌های آسیای جنوب شرقی جاری است، پنهانی در حال تکمیل است که این می‌تواند باعث ایجاد شرایط خشکسالی در منطقه شود. با این حال به نظر می‌رسد تلاش‌های پومپئو برای مجبور کردن رهبران جنوب شرقی آسیا برای انتخاب بین ایالات متحده و چین کافی نبود. کانلی گفت، با ایجاد موقعیت به عنوان رقابتی که در آن کشور‌ها مجبور به انتخاب یک طرف هستند، «واقعاً بازی بدی در جنوب شرقی آسیا به راه افتاده است».

در هنگ کنگ، یکی از نمایندگان مجلس این منطقه به نام «چان» گفت که قبل از ورود به سیاست، او معتقد بود که مقامات سرزمین اصلی چین به وعده سال ۱۹۹۷ خود مبنی بر فراهم کردن شرایط برای استقلال بیشتر هنگ کنگ باور داشت. اما قانون جدید برای او روشن کرده است که قطعاً چنین چیزی رخ نخواهد داد و این تنها بازی کوچک پکن برای پیروزی در هنگ کنگ بود. وی افزود، «با این حال حتی پس از ۲۳ سال، چین هنوز هم نمی‌توانند بر مردم هنگ کنگ پیروز شود».