فرارو- سامانه صیاد و چک صیاد یکی از بزرگترین رویا‌های جدی بانک مرکزی به‌حساب می‌آید که بعد از مدت‌ها انتظار محقق شده است؛ به‌این ترتیب که چک‌های قدیمی از شهریور سال ۹۸ از فرآیند مبادلات خارج شدند و جای خود را به چک‌های جدیدی داده‌اند که اگر چه از نظر ظاهری تغییر کر‌ده‌اند، اما تفاوت اصلی در باطن‌شان رخ داده است. این چک‌ها در سامانه‌ای متحد به نام صیاد عمل می‌کنند تا دیگر جایی برای شیطنت کردن با صدور چک‌های بی‌محل باقی نماند. در این شیوه، دسته‌چک‌های تمامی بانک‌ها کاملاً یک‌شکل و یک‌رنگ صادر می‌شوند. همچنین طبق روال جدید، دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته‌چک نیستند و متقاضی دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته‌چک برایش صادر می‌شود. اگر هنوز درباره چک صیاد و سامانه نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، پس دست به کار شوید و این نوشته را با دقت بخوانید.
سامانه صیاد و چک صیاد یعنی چه؟
صیاد، سامانه یکپارچه‌سازی چک محسوب شده و بر اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اعتبار متقاضی دسته چک پیش از صدور و استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده به طور ویژه‌ای توجه دارد. با اصلاحی که در فرآیند صدور کارسازی چک در سامانه صیاد طی شده امکان استعلام وضعیت صادرکننده برای گیرنده در هنگام معامله و پذیرش آن از سامانه متمرکز فراهم می‌شود که امتیاز ویژه‌ای برای دریافت کننده چک به شمار می‌رود. این در شرایطی است که سامانه صیاد به صورت ۲۴ ساعته از طریق سامانه پیامکی به درخواست‌های استعلامی دریافت کنندگان چک پاسخ می‌دهد که البته شماره این پیامک از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود.
چک‌های سامانه صیاد برخلاف گذشته که هر بانکی دسته چک مربوط به خود را داشت به طور یک دست بوده و با رنگ گلبهی و ابعاد یکسان است. این در حالی است که چک‌های مورد استفاده در شبکه بانکی در حال حاضر تعداد مختلفی داشته و در طرح‌ها و رنگ‌ها و اندازه‌های متفاوتی توسط مشتریان بانک‌ها استفاده می‌شود، اما صیاد با هدف یکپارچه‌سازی و استانداردسازی چک‌ها طراحی شده و به عبارتی هویت بخشی به چک به عنوان یک اوراق بهادار است.
در صیاد علاوه بر یکسان‌سازی طرح ظاهری چک‌ها، ویژگی‌های امنیتی به طور خاص مورد توجه است. برای چک‌های صیادی سه سطح ویژگی امنیتی تعریف شده است. در سطح اول سری و سریال‌های چک به صورت برجسته چاپ شده که با لمس قابل تشخیص است. در سطح دوم ویژگی‌های امنیتی مانند واتر مارک و طرح مخفی در برگه چک وجود دارد که این دو سطح به‌راحتی توسط عموم مردم قابل تشخیص است. در سطح سوم نیز ویژگی‌های امنیتی حرفه‌ای به چک افزوده شده که قابل تشخیص توسط ابزار‌ها است و برای بانکداران و اشخاصی که استفاده مستمر و مکرری از چک دارند قابل استفاده است.
ویژگی بسیار مهم سامانه صیاد این است که یک شماره منحصر به‌فرد روی هر برگ چک درج می‌کند تا دریافت‌کننده چک بتواند این رقم را به سامانه پیامکی بانک مرکزی ارسال کند و در همان لحظه مطلع شود صادر کننده چک سوء‌سابقه دارد یا نه و آیا حساب او مسدود شده است یا نه و آیا قبلا چک برگشتی داشته یا نه. اگر مشکلی وجود داشته باشد، همان لحظه گیرنده متوجه می‌شود و می‌تواند قبل از قبول چک، معامله را قطعی نکند. این کار اطمینانی نسبی به افراد می‌دهد که اول اصالت چک را بررسی کنند و بعد وضعیت صاحب چک را از نظر خوش‌حساب بودن استعلام بگیرند.
با صدور چک‌های جدید به محض آنکه اولین چک برگشت بخورد، چون امکان استعلام فراهم است همه مطلع می‌شوند که این چک‌ها اعتبار ندارند و به اصطلاح پاس نخواهد شد؛ بنابراین از گرفتن چک‌های کسانی که بدحساب هستند اجتناب می‌کنند و این می‌تواند بسیاری از پرونده‌های قضایی مرتبط را کاهش دهد.
دسته‌چک صیاد راهکاری برای کاهش چک برگشتی
سامانه صیاد امکان استعلام از پیشینه صادرکننده چک برای دریافت‌کننده را به‌وجود می‌آورد که بزرگترین مزیت برای کاهش آمار چک‌های برگشتی خواهد بود. با اجرایی شدن صدور دسته‌چک‌های جدید که علاوه بر متحدالشکل بودن، در نحوه صدور نیز از روش یکسانی پیروی می‌کنند، ارتباط متقاضی دسته‌چک با شعبه به ارتباط متقاضی با سامانه صیاد تغییر می‌کند؛ بنابراین با کنار رفتن شعبه و عوامل انسانی، فرآیند اعتبارسنجی، صدور و رصد استفاده از چک کاملاً مکانیزه می‌شود و امکان اینکه صدور دسته‌چک بر اساس روابط شعب و مشتریان شکل بگیرد، دیگر وجود نخواهد داشت.
با راه‌اندازی این سیستم یکپارچه صدور چک، اطلاعات چک به‌صورت آنلاین در دسترس متقاضیان است که امکان شناسایی و اعتبارسنجی را فراهم می‌کند. این سیستم باعث منحصربه‌فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادرکننده می‌شود.
مزایای چک صیاد چیست؟
چک صیاد در سیستم بانکی مزایای زیادی دارد. مهمترین مزیت آن ارائه خدمت غیرحضوری برای دریافت‌کننده چک است. با این‌کار مشکل چک‌های جعلی رفع می‌شود و علاوه بر آن خطرات ناشی از جعل برگه چک کاهش پیدا می‌کند. کسی که چک صیاد دریافت می‌کند می‌تواند به‌صورت غیرحضوری اعتبار صاحبان حساب و صاحبان امضا را استعلام کند. چک صیاد حتی قبل از صدور تا حد زیادی قابل اعتماد است، چون سامانه صیاد به شکل ذاتی جلوی صدور دسته‌چک برای افراد دارای سوء عملکرد را می‌گیرد. پس از صدور دسته‌چک هم سامانه صیاد مدام عملکرد صاحب چک را به‌صورت آنلاین و لحظه‌ای نظارت می‌کند تا اعتبار دسته‌چک با بررسی دقیق سوابق صادرکننده افزایش پیدا کند.
دسته‌چک‌های صیاد که از طریق سامانه صیاد صادر می‌شوند دارای سه نوع ویژگی امنیتی هستند. اولین ویژگی امنیتی این است که سری و سریال‌های چک به‌صورت برجسته چاپ‌شده که کاملا قابل‌لمس هستند. در سطح دوم ویژگی‌های امنیتی دیداری مانند واترمارک و طرح مخفی در برگه چک وجود دارد که این دو سطح به‌راحتی توسط عموم مردم قابل‌تشخیص است. در سطح سوم نیز ویژگی‌های امنیتی حرفه‌ای به چک‌ها افزوده‌شده که قابل‌تشخیص توسط ابزار‌ها است و برای بانکداران و اشخاصی که استفاده مستمر و مکرری از چک‌ها دارند قابل‌استفاده خواهد بود.
شرایط دریافت دسته چک صیادی چیست؟
فرد متقاضی دریافت دسته‌چک جدید با مراجعه به شعبه، ثبت اولیه درخواست صدور دسته‌چک را انجام می‌دهد و در صورت تایید از سوی رئیس شعبه، درخواست او به‌منظور استعلام، به سامانه صیاد بانک مرکزی ارسال می‌شود. چنانچه فرد متقاضی دسته‌چک صیاد ازنظر بانک مرکزی، واجد شرایط دریافت دسته‌چک باشد، درخواست او از سامانه صیاد به گروه صدور دسته‌چک به‌منظور شخصی‌سازی و چاپ چک ارسال و دسته‌چک جدید صادر خواهد شد.
چگونه سلامت چک صیادی را بررسی کنیم؟
دیگر نیازی به قسم و آیه و ریش گرو گذاشتن نیست. با یک پیامک ساده می‌توانید ببینید طرف حسابتان تا چه حد قابل اعتماد است. بانک مرکزی امکان جدیدی برای استعلام وضعیت اعتبار حساب صادرکننده چک ایجاد کرده که به شما نشان می‌دهد آیا می‌توان به پاس شدن چک‌ها امید داشت یا نه.
آنطور که بانک مرکزی اعلام کرده، برای بررسی وضعیت اعتباری حساب صادر کننده چک می‌توانید شناسه ۱۶ رقمی چک را در قالب «۱*۱*شناسه استعلام ۱۶ رقمی» به سرشماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کنید. با این کار می‌توانید از تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت شده در سامانه بانک مرکزی مطلع شوید. البته توجه داشته باشید که این کار برایتان ۳۵۰ تومان هزینه خواهد داشت. همچنین باید توجه داشته باشید که در حال حاضر روزانه صرفا می‌توانید وضعیت حساب چهار صادرکننده چک را استعلام بگیرید و برای استعلام چک‌های بیشتر باید سراغ شماره تلفن‌های دیگر بروید. امکان استعلام وضعیت اعتباری حساب در حال حاضر برای تمام مشتریان نظام بانکی فراهم است و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
بانک مرکزی در پاسخ به پیامک درخواست استعلام شما، یک پیامک به شما می‌فرستد که وضعیت اعتباری حساب بانکی صادرکننده چک را تحت عنوان رنگ‌های مختلف به شما اعلام می‌کند.
وضعیت سفید است خیالتان راحت: اگر بانک مرکزی در پیامک پاسخ وضعیت سفید را برای اعتبار حساب صادر کننده چک به کار برد، با خیال راحت به طرف حسابتان اعتماد کنید. چراکه این موضوع نشان می‌دهد این شخص تا به‌حال هیچ چک بی‌محل نکشیده، یا اگر چک‌هایش برگشت خورده، آن‌ها را رفع سواثر کرده است.
وضعیت زرد است اما می‌توان به صاحب چک اعتماد کرد: وضعیت زرد یعنی کمی کلاهتان را بالاتر بگذارید. صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی است یا حداکثر پنج میلیون تومان چک بی‌محل کشیده است. این مورد تا حدودی قابل قبول است، اما باید بدانید حساب طرف مقابلتان آنچنان پاک پاک نیست.
وضعیت نارنجی است پس حواستان را جمع کنید: زیاد لازم نیست بترسید، اما وقتی وضعیت اعتبار حساب صادرکننده چک نارنجی بود، باید حسابی حواستان را جمع کنید. چراکه طرف حسابتان تا اینجای کار بین دو تا چهار فقره چک برگشتی دارد یا بین پنج تا ۲۰ میلیون تومان چک بی‌محل کشیده است.
وضعیت قهوه‌ای است یعنی قبول چک ریسک دارد: اگر پیامک پاسخ بانک مرکزی، وضعیت حساب صادرکننده چک را قهوه‌ای اعلام کرد، باید بدانید که کسب و کار بر مبنای چک با طرف حسابتان ریسک زیادی دارد. چراکه او تا به حال بین پنج تا ۱۰ فقره چک بی‌محل کشیده یا بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان از چک‌هایش پاس نشده‌اند.
وضعیت قرمز است و به هیچ‌وجه اعتماد نکنید: اگر بانک مرکزی در پاسخ وضعیت حساب صادرکننده چک را قرمز معرفی کرد، سریع طرف حسابتان را از دفتر کارتان بیرون کنید. چراکه این پیامک نشان می‌دهد او تا حالا ۱۰ فقره چک برگشتی دارد یا ۵۰ میلیون تومان چک بی‌محل کشیده است.