فرارو- هیچ ماده ای همچون شیر مادر نمی تواند در ابتدای تولد، حجم زیادی از مواد مغذی را در اختیار کودک قرار دهد. موادی که نبود هرکدام می تواند کودک را با مشکلات بسیاری در آینده مواجه سازد. با این وجود میزان تمایل به شیردهی در بانوان به زیر ۳۰ درصد رسیده است. اما بهتر است بدانید که شیر دهی مادر علاوه بر مزایایی که برای نوزاد فراهم می کند، برای خود مادر نیز فوایدی دارد. در این مقاله قصد داریم به برخی فواید شیر مادر اشاره کنیم.
۱. گنجینه ای از مواد مغذی و عالی
اکثر متخصصان شیردهی مادر را به مدت ۶ ماه توصیه می کنند. پس از آن شیردهی تا یک سال دیگر در کنار اضافه شدن سایر غذا‌های کودک به رژیم غذایی نیاز است.
همه ی آنچه کودک در ۶ ماه اول زندگی برای تغذیه نیاز دارد در شیر مادر نهفته است. جالب است بدانید که محتویات شیر مادر با توجه به نیاز کودک در ماه اول زندگی می تواند تغییر کند.
در اولین روز‌های پس از تولد، سینه‌های مادر مایع غلیظ و مایل به زردی به نام آغوز تولید می کنند که سرشار از پروتئین، قند کم و دارای ترکیبات مفید است. آغوز به تکمیل و پیشرفت دستگاه گوارشی کودک که هنوز نابالغ است کمک بسیاری می کند. پس از چند روز با بزرگتر شدن معده ی کودک، دستگاه گوارش آماده ی دریافت شیر بیشتری خواهد شد و سینه های مادر نیز تولید شیر بیشتری را انجام خواهند داد.
تنها ماده ای که کودک به آن نیاز دارد و شیر مادر فاقد آن است ویتامین دی می باشد که متخصصان قطره های ویتامین دی را در سن ۲-۴ هفتگی تجویز می کنند.
۲. شیر مادر، حاوی آنتی بادی های تقویت کننده ی سیستم ایمنی کودک
آنتی بادی ها مولکول هایی هستند که از سلول های دفاعی بدن تولید می شوند و وظایف گسترده ای در بدن ایفا می کنند. شیر مادر بویژه آغوز، حاوی آنتی بادی هایی است که به بدن کودک کمک می کند تا بتواند در آینده دفاع فعالی بر علیه ویروس ها و باکتری ها ایجاد کند.
یکی از این آنتی بادی ها که نقش بسیار مهمی در شناسایی و خنثی سازی پاتوژن های دستگاه گوارش دارد، ایمونوگلوبولین A. (IgA) نام دارد. این آنتی بادی به میزان زیادی در شیر مادر وجود دارد. این آنتی بادی ها پس از مواجه با ویروس ها و باکتری های مختلف در طول زندگی مادر ساخته می شوند و هنگام تولید شیر به داخل آن ترشح می شوند؛ نوزاد شیر مادر را می خورد و هدیه گرانبهایی را از طرف مادر برای حفاظت از خود دریافت می کند.
شیر خشک هیچگاه نمی تواند آنتی بادی‌ها را برای کودک فراهم سازد. مطالعات نشان می دهند که کودکانی که از شیر خشک دریافت می کنند، نسبت به کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، حساسیت بیشتری نسبت به ابتلا به برخی بیماری ها، عفونت ها و بیماری های تنفسی دارند.
۳. شیر مادر و کاهش ابتلا به بیماری ها
تغذیه از شیر مادر می تواند میزان ابتلا به برخی بیماری ها را به طرز قابل توجهی کاهش دهد. از این میان می-توان به موارد زیر اشاره کرد:
• عفونت گوش میانی: شیر دهی با شیر مادر میزان این عفونت را تا ۵۰ درصد کاهش می دهد.
• عفونت های دستگاه تنفسی: تغذیه با شیر مادر میزان بستری شدن به دلیل عفونت های تنفسی را تا ۷۲ درصد کاهش می دهد.
• سرماخوردگی و عفونت: کودکانی که به مدت ۶ ماه از شیر مادر تغذیه شوند، احتمال ابتلا به سرماخوردگی های وخیم و عفونت های گلو را تا ۶۳ درصد کمتر دچار می شوند.
• آسم و بیماری های آلرژیک: ۳-۴ ماه تغذیه با شیر مادر، میزان ابتلا به بیماری های آلرژیک همچون آسم و اگزما را تا ۴۲ درصد کاهش می دهد.
• کاهش ابتلا به دیابت، بیماری های التهابی روده،
بیماری سلیاک و عفونت های دستگاه گوارش نیز در مقالات متعددی گزارش شده است.
برخی مطالعات دیگر نشان داده اند، کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، در صورت ابتلا به بیماری های گفته شده نیز، شکل شدیدتری از بیماری را دچار نخواهند شد.
۴. ایجاد تناسب وزن نوزادان
تغذیه با شیر مادر باعث ایجاد وزن متناسب و سالم در نوزادان و جلوگیری از ایجاد چاقی در کودکان می شود. مطالعات نشان می دهند که ابتلا به چاقی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، ۱۵-۳۰ درصد کمتر از کودکانی رخ می دهد که شیرخشک دریافت می کنند. این اتفاق بدلیل افزایش در میزان باکتری های مفید در روده ی نوزادان رخ می دهد. کودکانی که شیر مادر می خورند، میزان بیشتری از باکتری های تنظیم کننده ی میزان چربی در روده ی خود خواهند داشت.
از طرف دیگر پژوهش ها نشان داده اند، کودکانی که شیر مادر دریافت می کنند، هورمونی بنام لپتین (
Leptin) را بیشتر دارند. این هورمون نقش اصلی تنظیم اشتها و ذخیره چربی ایفا می کند.
۵. شیر مادر، افزایش دهنده بهره هوشی کودکان
برخی پژوهش ها بیانگر تغییر در الگو‌های رشد مغز کودکانی است که با شیر مادر تغذیه می شوند. این تفاوت ممکن است به دلیل صمیمیت جسمی، لمس و تماس چشمی مرتبط با شیردهی باشد.
مطالعات نشان می دهد که نوزادانی که شیر مادر دریافت می کنند دارای نمرات هوشی بالاتری هستند و با افزایش سن، احتمال بروز مشکلات در رفتار و یادگیری کمتری دارند.
این تحقیقات به وضوح نشان می دهد که شیردهی تأثیرات مثبتی بر رشد طولانی مدت مغز آن‌ها دارد.
تا اینجای کار به فواید شیر مادر که کودک از آن ها بهره‌مند می شود اشاره کردیم؛ اما شیردهی با شیر مادر فوایدی نیز برای مادر در پی دارد که در ادامه آن ها را بررسی خواهیم کرد:
۱. شیردهی توسط مادر به کاهش وزن پس از بارداری کمک می کند
اگرچه شیردهی حدود ۵۰۰ کالری در روز تقاضای انرژی مادر را افزایش می دهد، اما تعادل هورمونی بدن در این حالت بسیار متفاوت از حالت طبیعی است. به دلیل این تغییرات هورمونی، زنان شیرده اشتهای بیشتری دارند و ممکن است بیشتر مستعد ذخیره چربی برای تولید شیر باشند.
در ۳ ماه اول پس از زایمان، مادران شیرده ممکن است نسبت به زنانی که شیر نمی‌دهند کاهش وزن بیشتری داشته باشند، اما پس از مدتی دوباره وزن از دست رفته را بدست خواهند آورد. با این حال، پس از ۳ ماه شیردهی، آن‌ها به احتمال زیاد افزایش چربی سوزی را تجربه خواهند کرد. با گذشت حدود ۳-۶ ماه پس از زایمان، مادرانی که شیر می دهند نسبت به مادرانی که شیر نمی دهند وزن بیشتری از دست می دهند.
نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که رژیم غذایی و ورزش هنوز هم مهمترین عواملی هستند که تعیین می کنند وزن شما در چه حدی قرار گیرد.
۲. شیردهی به انقباضات رحمی کمک می کند
در دوران بارداری عضلات رحم بطور فزاینده ای رشد می کنند. این بافت که اندازه ای در حدود یک گلابی دارد، در هنگام بارداری تقریبا تمام محوطه ی شکمی مادر را پر می کند.
بعد از زایمان، رحم شما فرآیندی را طی می کند که به بازگشت آن به اندازه قبلی خود کمک می کند. اکسی توسین، هورمونی که در طول بارداری افزایش می یابد نیز در این فرآیند نقش مهمی دارد.
در طول شیردهی اکسی توسین نیز افزایش می‌یابد. انقباضات رحمی را افزایش و خونریزی را کاهش می دهد و به بازگشت سریع تر رحم به اندازه قبلی خود کمک می کند.
۳. مادران شیرده، کمتر دچار افسرگی پس از زایمان می شوند
افسرگی پس از زایمان ۱۵ درصد از بانوان را دچار خود می کند و به نظر می رسد مادران شیرده، نسبت به مادرانی که شیردهی ندارند، کمتر به این بیماری مبتلا می شوند.
اگرچه شواهد در این زمینه آنچنان مستحکم نیست، اما مشخص است که شیردهی باعث ترغیب به مراقبت بیشتر و افزایش پیوند مادرانه با کودک می شود. یکی از بارزترین این تغییرات، افزایش میزان اکسی توسین تولید شده هنگام تولد و شیردهی است. به نظر می رسد که اکسی توسین اثرات طولانی مدت ضد اضطرابی دارد. همچنین با تحت تأثیر قرار دادن مناطق خاصی از مغز موجب تقویت آرامش می شوند.
۴. شیردهی، نرخ ابتلا به برخی بیماری ها را در مادر کاهش می دهدبه نظر می رسد تغذیه با شیر مادر، مادر را از حمایت طولانی مدت در برابر سرطان و چندین بیماری دیگر برخوردار می کند. شیر دادن حداقل برای یک سال، باعث کاهش میزان استروژن بدن شما می شود؛ این ماده ترکیب بافت پستان را تغییر می دهد و در آینده خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان را کاهش می دهد.
در حقیقت، مادرانی که بیش از ۱۲ ماه در طول زندگی خود شیر دهی را تجربه می کنند، ۲۸ ٪ خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را کمتر دارند. هر سال شیردهی با کاهش ۴/۴ درصد خطر ابتلا به سرطان پستان همراه است.
مطالعات اخیر همچنین نشان می دهد که شیردهی ممکن است مادر را در برابر ابتلا سندرم متابولیک محافظت کند؛ سندروم متابولیک گروهی از شرایطی است که خطر بیماری های قلبی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش می دهد.
زنانی که به مدت ۱-۲ سال شیردهی را تجربه می کنند به میزان ۱۰-۵۰ درصد، ریسک ابتلا به بیمار ی هایی همچون آرتریت، فشار خون، چربی خون بالا و دیابت را دارا هستند.
تالیف و ترجمه: سید پوریا غیاثی