ساکنان سیاره زمین روز‌های محزونی را سپری می‌کنند؛ در چین، کره‌جنوبی، ایتالیا، آمریکا، ایران و ده‌ها کشور دیگر این‌روز‌ها انسان‌هایی در تنهایی جان می‌دهند و بی‌بدرقه در پوششی نفوذ‌ناپذیر و در لایه‌ای از آهک و خاک رها می‌شوند. آن‌ها که در تنهایی می‌روند شاید غم بازماندگان را هم می‌شناسند؛ کسانی که عزیزان خود را ناگهانی و بدون حتی دیدار آخری از دست می‌دهند.
به گزارش شرق، حالا دیگر نه نگاه سردی در سردخانه به یادگار می‌ماند و نه حتی آغوشی که غم دوری ابدی را تقسیم کند؛ انسان‌ها تنها می‌میرند و انسان‌هایی هم بار این مرگ‌های هولناک را تنهایی به دوش می‌کشند. روایت خداحافظی‌های سرد دوران کرونا، داستان تلاش برای بقا و مقابله با ویروسی عالم‌گیر است؛ دستوری که سازمان بهداشت جهانی طراحی کرده و کشور‌ها هم مو‌به‌مو اجرا می‌کنند تا پایان این دوئل با ماندگاری بشر هم همراه شود. در ایران حالا دست‌کم ۲۰۰ نفر قربانی کووید ۱۹ شدند و کم‌و‌بیش با همین پروتکل دنیای فانی را ترک گفتند. روز‌های ابتدایی با سخت‌گیری کمتر و حالا با دقت و وسواس بیشتر. در این بین البته مسئولانی از استان‌های مختلف می‌گویند که همچنان در بعضی از شهر‌های کوچک و روستا‌ها برخی موارد دستورالعمل خاکسپاری انجام نمی‌شود. علاوه‌براین، بازماندگانی هم روز‌ها به انتظار نتیجه آزمایش کرونا، پیکر عزیز جان‌باخته خود را در سردخانه‌ها نگه می‌دارند با این امید که اگر جواب آزمایش منفی بود، مراسم وداع را مانند همیشه به جای بیاورند.
پروتکل خاکسپاری قربانیان کرونا چه می‌گوید؟
«ایرج حریرچی» که حالا نامش با آن نشست خبری معروف و آزمایش مثبت چندروز بعدش در اذهان ثبت شده، پیش از ابتلا به کرونا در آخرین نشست مطبوعاتی خود گفته بود متوفیان در ایران عینا با پروتکل سازمان جهانی بهداشت دفن می‌شوند. معاون وزارت بهداشت ایران توضیح داده بود که در این پروتکل جنس تابوت، چگونگی شستوشو، موادی که باید روی جسد ریخته شود، عمق دفن و خاک دور قبر هم مشخص شده است.
پس از این سخنان حریرچی، اما چند مسئول در استان‌های مختلف از دستورالعمل‌های متفاوتی سخن گفتند و این درحالی است که پروتکل سازمان بهداشت جهانی در این زمینه مشخص است. این پروتکل می‌گوید: «متوفی در کاور‌های مخصوص قرار گرفته و تا زمان دفن، این پوشش برای جلوگیری از انتقال ویروس باقی می‌ماند و کسی آن را باز نمی‌کند. آمبولانس‌های ویژه و پرسنل مجهز اجساد را به آرامستان منتقل می‌کنند.
اجساد شستوشو نمی‌شوند و محل دفن آن‌ها با فاصله از دیگر بخش‌های گورستان است». خلاصه این پروتکل، از ضرورت قطع هر گونه تماس و ارتباط با جان‌باختگان می‌گوید که در ایران هم دستورالعمل وزارت بهداشت بر آن تأکید دارد. حالا در تهران قطعه‌ای به نام فوت‌شدگان کرونایی و عفونی ایجاد شده که علاوه‌بر جان‌باختگان تهران، قربانیان استان قم و البرز هم در آن دفن می‌شوند. البته پیش از این برخی از قربانیان در قم هم در بهشت معصومه این شهر دفن شده‌اند.
جان‌باختگان کرونا غسل می‌شوند؟
نسخه‌ای از دستورالعمل وزارت بهداشت درباره تدفین جان‌باختگان که در رسانه‌ها منتشر شده، غسل را در پروتکل نیاورده، اما پیش از این بعضی مسئولان این دستورالعمل مذهبی را ایمن دانستند.
پیش از این «محمد پذیرا»، دبیر ستاد پیشگیری از بیماری کرونا در حوزه معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد دراین‌باره گفته بود: «در راستای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، تمهیدات خاصی در آرامستان‌ها نظیر تعطیل‌شدن آب‌سردکن‌ها و تخصیص غرفه‌هایی برای عرضه آب معدنی صورت گرفته است. همچنین اختصاص خودروی حمل متوفیات ویژه و مشکوک به‌صورت ۲۴ ساعته، ضدعفونی آمبولانس‌ها و تمهیدات خاص برای کاهش ازدحام جمعیت در بلوکه‌های تدفین از دیگر اقدامات است».
او به ایرنا گفته بود: «با توجه به خطر زیاد انتقال بیماری از‌طریق تماس با جسد متوفیان، بلافاصله پس از تأیید فوت بیمار، جسد در کیسه مخصوص حمل اجساد قرار داده می‌شود و افراد مسئول انتقال متوفی به داخل کیسه مخصوص باید از تجهیزات حفاظت فردی کامل استفاده کنند».
دبیر ستاد پیشگیری از بیماری کرونا در حوزه معاونت خدمات شهری شهرداری مشهد با تأکید بر آگاه‌سازی کارکنان سردخانه و افراد درگیر در انتقال و تشییع جسد از خطرات زیستی احتمالی توضیح داده بود: «طبق دستورالعمل تدفین اجساد خاص، در هنگام شستوشو از تجهیزات حفاظت فردی استفاده می‌شود و پس از پایان شستوشو و دفن جسد تمام وسایل به‌جا‌مانده از متوفی عفونی محسوب شده و باید مطابق دستورالعمل‌های کشوری معدوم شود». این توضیحات درحالی است که برخی مراجع هم انجام غسل را ضروری ندانسته‌اند و حالا در دستورالعمل هم این مورد حذف شده و جای آن تیمم آمده است.
«بهراد ذاکری»، پزشک و عضو شورای شهر رشت هم که در روز‌های گذشته این موضوع را دنبال کرده از ضرورت اجرای دقیق دستورالعمل به «شرق» می‌گوید. او توضیح می‌دهد: «دستورالعمل در این زمینه مشخص است و همه باید آن را دقیق اجرا کنند هرچند اخباری از اجرانکردن دقیق آن در برخی شهر‌های کوچک و روستا‌ها به گوش می‌رسد». او نسخه‌ای از این دستورالعمل را هم در اختیار «شرق» قرار می‌دهد که در آن تأکید فراوانی بر رعایت کامل ایمنی و ضدعفونی شده است.
چرا پیکر جان‌باختگان معطل می‌ماند؟
هم در پروتکل اعلام‌شده از‌سوی سازمان بهداشت جهانی و هم در نسخه وزارت بهداشت برای خاکسپاری جان‌باختگان براثر ویروس کرونا، بر ضرورت خاکسپاری سریع و بدون وقفه تأکید شده است، اما به نظر می‌آید در ایران موضوع چندان رعایت نمی‌شود. چند روز پیش فیلمی از غسالخانه قم منتشر شده که در آن فردی هم‌زمان با فیلم‌برداری توضیح می‌دهد که این پیکر‌ها چندین روز به حال خود رها شده‌اند. در آن فیلم دست‌کم ۴۳ پیکر دیده می‌شود و این درحالی است که در همان تاریخ آمار رسمی جان‌باختگان اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت در استان قم، کمتر از این عدد است. در روز‌های بعد خبر رسید که آن فرد بازداشت شده و رئیس بهشت معصومه قم هم تغییر کرده است.
«سید محمد آتش‌زر»، رئیس شورای اسلامی استان قم و عضو شورای شهر قم، دراین‌باره، اما توضیحات دیگری دارد. او با تأکید بر اینکه خاکسپاری در این استان با رعایت تمام جوانب ایمنی انجام می‌شود، درباره دلیل تأخیر در خاکسپاری‌ها هم می‌گوید: «بعضی خانواده‌ها در همان روز‌ها و هفته اول اصرار داشتند که عزیزشان در آرامگاهی مشخص یا مثلا در جوار امام‌زاده‌ها دفن شود که با توجه به مشخص‌نبودن دلیل فوت چنین امکانی وجود نداشت».
او می‌گوید متوفیان مشکوک به کرونا یا در محل تعیین‌شده دفن می‌شوند یا اینکه باید منتظر جواب قطعی آزمایش بمانند که اگر جواب منفی بود در محل مدنظر بازماندگان دفن شوند: «دلیل اینکه در آن فیلم هم چندین پیکر از چندروز پیش دیده می‌شد همین درخواست خانواده‌ها بوده است. الان با توجه به سرعت آزمایش‌ها این مسئله هم رفع شده و خاکسپاری با نهایت دقت و امنیت برگزار می‌شود».
در همان روز‌های پس از انتشار فیلم سردخانه قم، اخباری مبنی‌بر بازداشت فرد منتشرکننده فیلم و همچنین تغییر رئیس بهشت معصومه (س) قم منتشر شد که این عضو شورا در توضیح می‌گوید: «منتشرکننده فیلم یک فرد روحانی بود، اما تغییر رئیس آرامستان اصلا ربطی به این موضوع ندارد. فردی که این مسئولیت را داشت، ۳۴ سال سابقه خدمت دارد؛ یعنی چهار سال بیشتر خدمت کرده و در خواست بازنشستگی داشت که همین اتفاق هم رخ داد و اصلا ارتباطی به این فیلم ندارد».
آن‌طور که این عضو شورای شهر قم می‌گوید مراسم خاکسپاری جان‌باختگان براثر کرونا در این شهر حالا با سرعت و همچنین با رعایت موارد ایمنی انجام می‌شود: «می‌دانیم که مراجع غسل را در این مورد ضروری ندانستند و حالا هم تا جایی که من اطلاع دارم تیمم از روی همان پوشش محافظ انجام می‌شود. بقیه موارد هم براساس دستورالعمل و با نظارت کارشناسان انجام می‌شود»