آیا بهبودیافتگان دوباره به کرونا مبتلا می‌شوند؟

فرارو-اخیرا گزارش‌هایی منتشر شده است که تعدادی از مبتلایان به کروناویروس جدید پس از بهبودی کامل، مجدداً به این ویروس آلوده شده اند. روشن است که دانش ما درباره این ویروس ناشناخته بسیار اندک است بنابراین آیا می‌توان آزمایشات تشخیص این بیماری را مقصر این رخداد‌ها تصور کرد؟ آیا ممکن است افرادی که به طور کامل از عفونت کروناویروس جدید بهبود می‌یابند، دوباره در آینده آلوده شوند؟ نشریه نیویورک تایمز طی گزارشی به یافته‌های دانشمندان ویروس شناس در این زمینه پرداخته است تا شاید پاسخی برای این پرسش‌ها بیابد.

ماجرا از آن جا آغاز می‌شود که دولت ژاپن در هفته جاری، رسماً ابتلای مجدد یک مبتلای بهبود یافته به کروناویروس جدید را اعلام کرد. بر اساس این گزارش دولت ژاپن، یک زن در شهر اوزاکا، پس از بهبودی کامل و مرخص شدن از بیمارستان، مجدداً به کروناویروس جدید آلوده شد و این امر را آزمایشات پزشکی تایید کرده است. همراه با گزارش‌های مربوط به موارد مشابه در چین، این پرونده در ژاپن سوالات ناراحت کننده‌ای را به دنبال داشت.

آلودگی مجدد در بین افرادی که از کروناویروس ها-خانواده ویروس‌هایی که عامل اصلی بیماری سرما خوردگی هستند- بهبود یافته اند، امری شایع است. اما پاتوژن این ویروس‌ها با کروناویروس جدید بسیار متفاوت است و کارشناسان معتقدند بعید نیست که افراد بهبود یافته از این ویروس مجدداً به آن مبتلا شوند.

«فلورین کرامر»، ویروس شناس دانشکده پزشکی ایکان در مونت سینای نیویورک، در این خصوص می‌گوید: «من نمی‌توانم بگویم که چنین اتفاقی نمی‌تواند دوباره رخ دهد یا هرگز رخ نخواهد داد، اما بعید به نظر می‌رسد که چنین آلودگی مجددی در مدت زمان کوتاه رخ دهد.» وی افزود که حتی در خفیف‌ترین عفونت‌ها هم باید حداقل برای مدت کوتاهی از ایمنی بدن فرد بهبود یافته در برابر ویروس‌ها محافظت کرد.

به احتمال زیاد، بیمارانی که "مجدداً آلوده" می‌شوند، هنگام ترخیص از بیمارستان، میزان اندکی از ویروس را با خود حمل می‌کردند که آزمایشات صورت گرفته نتوانسته آن را تشخیص دهد. حتی اگر چنین مواردی، گه گاه در نقاط مختلف جهان گزارش شود، به نظر نمی‌رسد که این تعداد آنقدر قابل توجه باشد که به عنوان عامل جدیدی برای شیوع بیماری ویروسی، ایجاد نگرانی کند.

روز پنجشنبه گذشته گزارشی در JAMA منتشر شد که بر اساس آن فرضیه ابتلای مجدد افراد مبتلا شده به ویروس را حتی مدت‌ها پس از بهبودی، تایید می‌کند. آزمایشات ژنتیکی ویروسی بر روی چهار پزشک متخصص که در معرض ویروس در ووهان چین قرار داشتند، نشان می‌دهد که پنج تا ۱۳ روز پس از بهبودی کامل آن ها، کماکان وجود ویروس در بدن آن‌ها مثبت گزارش می‌شود. با این حال چنین امری لزوماً به معنی آن نیست که این افراد هنوز قادر به آلوده کردن دیگران هستند.

در این میان نقش تست‌های تشخیص ویروس نیز در این ماجرا مورد توجه قرار گرفته است. برای مثال آزمایش تشخیصی PCR یکی از دقیق‌ترین و مهمترین تست‌های تشخیص ویروس است که مورد استفاده بسیاری از آزمایشگاه هاست. آزمایش تشخیصی PCR بسیار حساس است و می‌تواند مواد ژنتیکی را حتی از یک مولکول تک ویروسی نیز شناسایی کند. به عبارت دیگر این آزمایش ممکن است فقط بقایای ویروس‌های از بین رفته را تشخیص دهد. در این خصوص دکتر کرامر می‌گوید؛ آزمایشات PCR ممکن است ماه‌ها پس از بهبود بیماری سرخک، بقایای ویروس‌های این بیماری را شناسایی کند که ممکن است به ویروس فعال اشتباه گرفته شود.

احتمال دیگر این است که برخی از آزمایشاتی که تست را منفی نشان می‌دهند، به صورت دقیق انجام نشده باشد یا نمونه‌ها در دمایی که ویروس غیر فعال می‌شود، گرفته شده باشند. همچنین تست سواب گلو نیز ممکن است ویروسی را که در جای دیگری از بدن پنهان است را از دست بدهد و آن را شناسایی نکند. «مارک لیپسچ»، اپیدمیولوژیک دانشکده بهداشت عمومی در دانشگاه هاروارد در این خصوص توضیح می‌دهد که: هنگامی آزمایش مورد نظر مثبت خواهد بود که به اندازه کافی ویروس در سواب قرار گیرد؛ بنابراین اگر ویروسی در سواب وجود نداشته باشد، نتیجه تست منفی خواهد بود، ولی این امر به معنای آن نیست که تمام بدن عاری از ویروس است.

این زن ژاپنی در ابتدا علائم خفیف عفونت کروناویروس جدید را نشان داد که در اواخر ژانویه نتیجه آزمایش او مثبت گزارش شد. وی در بیمارستان تحت مراقبت قرار گرفت و پس از دوره درمان، در تاریخ ۱ فوریه از بیمارستان مرخص شد. این فرد روز چهارشنبه گذشته به علت درد گلو و احساس درد در قفسه سینه، مجدداً به بیمارستان مراجعه کرد که تست او برای بار دوم مثبت اعلام شد. دکتر لیپسچ در این باره اظهار داشت: «به نظر می‌رسد که این امر می‌تواند یک تجدید حیات واقعی ویروس در شکل عفونی باشد». با این حال، وی افزود که تفسیر چنین موارد منفردی واقعاً دشوار است.

این در حالی است که یک نکته نگران کننده درباره کروناویروس جدید وجود دارد که این بیماری از آنچه که به عنوان یک عفونت دوفازی شناخته می‌شود پیروی کند؛ به این معنی که ویروس همچنان باقی مانده و ادامه یابد و مجموعه‌های مختلفی از علائم را نسبت به دوره اولیه ایجاد کند. یافته‌ها نشان می‌دهد در بیمارانی که به ابولا آلوده شده اند، ویروس ممکن است ماه‌ها در بیضه‌ها یا چشم‌ها حتی پس از بهبودی باقی بماند و می‌تواند دیگران را آلوده کرده و همه گیری را ادامه دهد.

«آنگلا راسموسن»، ویروس شناس دانشگاه کلمبیا، در توضیح این مسئله می‌گوید، فرد بهبود یافته ممکن است علائم دیگری از جمله بی خوابی و مشکلات عصبی را از خود بروز دهد. وی افزود، در این حالت ما نمی‌دانیم که آیا این علایم مربوط به بیماری کروناویروس جدید است یا خیر. به عبارت بهتر «ما چیزی در مورد این ویروس نمی‌دانیم». به گفته وی، کروناویروس‌ها هنوز به درستی شناخته نشده اند. به طور کلی تا قبل از بیماری همه گیر SARS، کروناویروس ها، چندان بیماری‌های جدی تلقی نمی‌شدند.

پیش از این برخی دانشمندان معتقد بودند که بدن افراد آلوده به کروناویروس جدید آنتی بادی‌هایی تولید می‌کنند که در آینده از آن‌ها در برابر چنین بیماری‌هایی محافظت می‌کند. گزارش مربوط به یک بیمار نیز نشان می‌دهد که مصونیت ایمنی ممکن است حداقل هفت روز به طول انجامد. دکتر «استنلی پرلمن»، متخصص کروناویروس در دانشگاه آیووا می‌گوید، اما این یافته نه شگفت آور است و نه اطمینان بخش. وی در این خصوص گفت: «در اینجا مسئله این است که ویروس را در مدت هفت ماه یا یک سال بعد مشاهده خواهید کرد. این همان چیزی است که ما به آن اهمیت می‌دهیم.»

کروناویروس جدید از نزدیک شبیه مواردی است که باعث بیماری‌های عفونی SARS و در میزان کمتری MERS می‌شود. دکتر پرلمن با تأکید بر این نکته افزود، هیچ گزارشی مبنی بر ابتلای مجدد عفونت با ویروس SARS تا کنون گزارش نشده است و تنها یک گزارش در مورد فردی در حال بهبودی از MERS شنیده است که مجدداً به این بیماری مبتلا شده است. تحقیقات دکتر پرلمن در مورد بیماری MERS نشان داده است که قدرت پاسخ ایمنی بدن به شدت عفونت بستگی دارد، اما حتی در افرادی که دارای بیماری شدیدی هستند - که باید شدیدترین پاسخ ایمنی را ایجاد کند - به نظر می‌رسد که بیماری در طی یک سال از بین می‌رود.

مسئله ماندگاری مصونیت ایمنی، در هنگام طراحی واکسن برای ویروس جدید نیز یک سوال اساسی خواهد بود، خصوصاً اگر ویروس تبدیل به یک تهدید فصلی مانند آنفولانزا شود. «ماهیت مصونیت از این ویروس پس از عفونت چیست؟» دکتر لیپسچ می‌گوید: «این یک سوال تحقیقاتی است که فوراً باید پاسخ داده شود.»

متخصصان در مجموع پاسخی قانع کننده درباره چرایی مشاهده ابتلای مجدد برخی افراد بهبود یافته به ویروس کرونا ندارند. برخی بر این باورند که در واقع چنین اتفافی رخ نمی‌دهد بلکه این ویروس به صورت ضعیف شده در بدن فرد بهبود یافته باقی می‌ماند تا شرایط مجدداً برای ظهور آن فراهم شود. با این همه هنوز این سوال بی پاسخ مانده است که این ویروس تا چه مدتی می‌تواند در بدن فرد بهبود یافته پنهان بماند و آیا واکسن‌های احتمالی می‌توانند افراد را برای همیشه از این ویروس مصون بدارند؟