فرارو؛ سید پوریا غیاثی*- سیستم ایمنی بدن همانند سایر سیستم ها از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هرکدام از آن ها وظایف و عملکرد‌های مخصوص به خود را دارند. در بسیاری از موارد این سیستم را به نیرو‌های دفاعی و ارتش کشوری تشبیه می کنند که وظیفه ی محافظت از میهن در برابر حملات مختلف را دارد.
به گزارش فرارو، دقیق بودن عملکرد نیرو‌های دفاعی، پرورش سربازان ماهر و شجاع، حمله به مواضع دشمن و عقب نشینی هنگام لزوم از جمله ویژگی های یک ارتش کارآمد محسوب می شود. ضعیف بودن قوای دفاعی یک کشور به سایر کشور‌ها این اجازه را می دهد تا در هر زمان بتوانند نقاط مختلف آن کشور را مورد حمله قرار دهند.
سیستم ایمنی نیز همانند ارتش یک کشور در هوشمندانه ترین و دقیق ترین نوع خود طراحی شده است. سد‌های دفاعی بسیاری از جمله پوست و سطوح مخاطی همانند دیوار های یک دژ مستحکم اولین خط دفاعی در برابر ورود پاتوژن ها که گاه ممکن است یک باکتری و یا یک ویروس باشند، قرار گرفته اند.
از زمان جنینی بسیاری از سلول های ایمنی برای مقابله با انواع مختلف میکروارگانیسم ها که ممکن است حیات فرد را تهدید کند، تربیت و کارآزموده می شوند. کبد، طحال، غدد لنفاوی و غده ی تیموس مقر‌های فرماندهی هستند. دستور حمله و پرورش سلول های دفاعی را صادر می کنند و بسیاری از اجزای مورد نیاز برای دفاع را فراهم می سازند.
علم ایمونولوژی (
Immunology) یا ایمنی شناسی به بررسی دقیق اجزای مختلف سیستم ایمنی و عملکرد‌های گوناگون آن در مواجه با بیماری ها و شرایط مختلف می پردازد. بسیاری از متخصصان و دانشمندان در ایران و سایر کشور‌های جهان در این حوزه در حال فعالیت هستند تا بتوانند قدمی در راستای بهبود کیفیت زندگی انسان ها در مقابله با بیماری ها و همچنین شناسایی جنبه های مختلف بدن انسان در مواجه با پاتوژن های مختلف بردارند.
سیستم ایمنی و تقابل آن با ویروس کرونای جدید (COVID-۲۰۱۹)
اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی بود که خبری مبنی بر گسترش یک ویروس از مبدا چین در سطر تمام خبر‌های دنیا قرار گرفت. ویروسی که امروز سکانس ژنی آن تعیین شده است و نامی جدید بر آن نهاده اند؛ COVID-۲۰۱۹.
با وجود مطالعات و مقالات فراوان بر روی این ویروس که هر روزه در سراسر دنیا به چاپ و تایید می رسد، اما هنوز مسیر زیادی تا تکمیل دانش ما در رابطه با کووید ۲۰۱۹ وجود دارد. ویروسی که تا زمان نگارش این مقاله بیش از ۷۵ هزار مبتلا در سراسر دنیا داشته که از این میان جان بیش از ۲۰۰۰ نفر را نیز گرفته است.
با هر عفونت ویروسی و باکتریال، سیستم ایمنی بدن نیز پاسخ مناسبی را بر می انگیزد. تقابل پاتوژن وارد شده به بدن با سیستم ایمنی که برای مبارزه با آن تمام قوای خود را به واکنش وا می دارد، در برخی موارد منجر به آسیب به بافت ها و ارگان های خودی نیز می شود؛ اما این بهایی است سیستم ایمنی می پردازد تا بدن را از شر وجود میکروارگانیسم مهاجم پاکسازی کند.
یکی از مواردی که بیماران مبتلا به ویروس کرونای جدید با آن مواجه می شوند پدیده ای است تحت عنوان "طوفان سایتوکاینی". سایتوکاین ها مولکول هایی هستند که از سلول های ایمنی بدن در پاسخ به عفونت ها ترشح می شوند. همانند یک زنگ خطر برای سایر سلول های ایمنی بدن عمل می کنند و می توان آن ها را معادل با اعلام وضعیت قرمز برای بدن دانست. اما طوفان سایتوکاینی در پاسخ به برخی عفونت ها مثل کووید ۲۰۱۹ دیده می شود که ترشح حجم زیادی از این مواد را به دنبال دارد. پدیده ای که بدن را با مشکلات گوناگونی مواجه می سازد.
سیستم ایمنی با فراخوانی سلول های خود و بر افروختن آتش التهاب نقش موثری در پاکسازی بدن از ویروس ایفا می کند. به همین خاطر است که ویروس کرونای جدید قربانیان خود را از میان افرادی با نقص سیستم ایمنی یا دارای بیماری های زمینه ای مثل دیابت، بیماری های ریوی و قلبی انتخاب می کند.
رعایت بهداشت و تقویت سیستم ایمنی؛ تنها راه فرار از بحران کرونا
کرونا ویروس جدید با تمام جنبه های منفی و مخربی که داشت باعث شد تا یکبار دیگر پی به اهمیت یک سیستم ایمنی کارآمد برای مبارزه با پاتوژن ها ببریم. سیستم ایمنی از ابعاد مختلفی می تواند تحت تاثیر قرار گیرد. برخی از مهم‌ترین جنبه هایی که باید توجه ویژه ای به آن داشت در ادامه مقاله بررسی شده است:
تغذیه و سیستم ایمنی
اگر بدانید ایمنی بدن شما تا چه حد تحت تاثیر غذایی است که می خورید شاید در سبد غذایی خود تجدید نظری انجام دهید. سطح کافی از ویتامین ها و مواد معدنی رکن اصلی یک سیستم ایمنی کارآمد است.
یک رژیم غذایی سالم و مقوی این اطمینان را به شما می دهد که سیستم ایمنی بدنتان در بالاترین سطح از آمادگی قرار دارد و در مقابل بسیاری از ویروس ها و باکتری ها یک پاسخ مناسب از خود نشان می دهد.
میوه ها شامل مرکبات، بروکلی، اسفناج و سیر از جمله تقویت کننده های سیستم ایمنی هستند. در مقابل غذا‌های فرآوری شده، فست فود‌ها و غذا‌های پر کالری سیستم ایمنی را با مشکلات زیادی مواجه می سازند.
استرس و سیستم ایمنی
استرس دارید؟ به همان میزان سیستم ایمنی ضعیف تری هم خواهید داشت! مطالعات بسیاری مشخص کرده-اند استرس باعث کاهش عملکرد صحیح و مناسب سیستم ایمنی می شود و اجرای مختلف آن را سرکوب می-کند. همه ی این اثرات هم به هورمون هایی برمی گردد که در هنگام استرس آزاد می شوند. هورمون هایی مثل کورتیزول و آدرنالین سیستم ایمنی را با کاهش بازدهی مناسب و افزایش سرکوب مواجه می کنند.
در شرایط کنونی که خبر‌های استرس زا از همه جا به گوش می رسد، تنها راه، حفظ آرامش و عمل به توصیه-های بهداشتی است.
خواب و سیستم ایمنی
شاید کمتر کسی پی به نقش گسترده ی خواب بر افزایش کارایی سیستم ایمنی و تقویت آن برده باشد. اما بهتر است بدانید که بسیاری از مطالعات در سال های اخیر معطوف به بررسی اثرات یک خواب مناسب و با کیفیت بر سیستم ایمنی بوده است.
آنتی بادی ها سلاح بدن در مبارزه با عفونت ها هستند. باکتری ها و ویروس ها را از بین می برند و یا زمینه را برای حذف آن ها از بدن فراهم می کنند. مطالعات نشان داده اند که ترشح میزان کافی از آنتی بادی ها در افرادی که خواب کافی ندارند با اختلال رو به رو است و این بدان معنا است که افراد با کیفیت خواب پایین سیستم ایمنی ضعیفی نیز دارند و بیشتر دچار بیماری می شوند.
تاثییر ویروس کرونای جدید بر ارگان های مختلف بدن چیست؟
در رابطه با تاثیرات این ویروس بر روی بخش ها و ارگان های مختلف بدن اطلاعات زیادی در دسترس نیست، اما شواهد نشان می دهد که ریه ها، دستگاه گوارش، کلیه و کبد مکان های مورد علاقه ی این ویروس هستند.
در ادامه به بررسی بخش ها ی مختلف بدن که می تواند تحت سلطه ی ویروس کرونای جدید قرار بگیرد، خواهیم پرداخت.
• ریه ها:
همانند سایر اعضای این خانواده ی ویروسی که شامل SARS، MERS و سرماخوردگی معمول است، ویروس کرونا نیز علاقه به لانه گزینی در ریه ها دارد و می توان گفت که تقریبا در اکثر موارد اولین ارگان درگیر، ریه ها هستند. همین امر باعث شده است تا این ویروس در دسته ی بیماری های تنفسی قرار گیرد.
ریه ها از جنبه های گوناگون تحت تاثیر مخرب این ویروس قرار می گیرند. نفوذ پذیری رگ های تغذیه کننده ی ریه افزایش پیدا می کند و باعث نشت مایعات از مویرگ ها به فضا‌های تنفسی که آلوئول نام دارد می شود. اشغال آلوئول ها که محلی برای تبادل اکسیژن به خون هستند سطح اکسیژن خون را به طور قابل توجهی کاهش می دهد و فرد مبتلا با تنگی نفس و سرفه های مداوم مواجه خواهد شد.
• معده و دستگاه گوارش:
گزارش شده است که برخی افراد مبتلا به کرونا ویروس علائمی مثل اسهال و استفراغ را نشان می دهند، این علائم در مقایسه با تظاهرات ریوی کمتر مشاهده شده است. دو مطالعه نشان داد که ویروس کرونا می تواند در نمونه های مدفوع بیماران مبتلا وجود داشته باشد. اما هنوز انتقال این ویروس از طریق مدفوع ثابت نشده است.
• قلب و رگ های خونی:
کرونا ویروس جدید قلب و سیستم عروقی را نیز بی نصیب نمی گذارد. ضربان قلب نامنظم، کاهش برون دهی قلب در ارسال خون به بافت ها و افت فشار خون از جمله اثرات ویروس هستند.
• کبد و کلیه ها:
با التهاب و تخریب سلول های کبدی، آزادسازی آنزیم های مختلف کبدی به خون نیز افزایش می یابد و از سطح طبیعی خود فراتر می رود.
برخی افراد مبتلا به کووید ۲۰۱۹ با تخریب حاد کلیه مواجه می شوند که این افراد را نیازمند دریافت کلیه پیوندی می سازد. این پدیده در رابطه با ویروس SARS و MERS نیز مشاهده شده بود. برخی مطالعات تخریب بافت های کلیه و کبد را در نتیجه کاهش فشار اکسیژن در خون می دانند که دور از انتظار نیست.
کرونا ویروس جدید، اولین پاتوژن خطرناک برای حیات انسان نبوده و آخرین هم نخواهد بود. بشر تاکنون با پاندمی های گسترده تری هم دست و پنجه نرم کرده است. حفظ آرامش، رعایت توصیه های بهداشتی و خودداری از حضور در اجتماعات راه را برای مبارزه با این ویروس فراهم می کند.