فرارو-در حالی که شمارش معکوس برای انتخابات مجلس یازدهم آغاز شده است لیست‌های انتخاباتی در اردوگاه اصولگرایان رو به ازدیاد است. در جریان اصلاحات نیز پس از مصوبه شعسا که لیست بی لیست، احزاب اصلاح طلبی تحرکاتی شکل دادند که ثمره آن فعلاً لیستی است که کارگزاران سازندگی با نام «یاران هاشمی» منتشر کرده است.
به گزارش فرارو، تا اینجای انتخابات، اصولگرایان با رویش لیست‌های متعددی مواجه شدند همچون شورای ائتلاف نیرو‌های انقلابی (شانا)، جبهه پایداری، ائتلاف اقتصاد و معیشت مردم، جبهه جهادگران ایران اسلامی و ائتلاف مردم. لیست‌هایی که شاید در روز‌های آتی نیز افزایش یابد. چنانچه جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت با محوریت شهاب‌الدین صدر و حسن بیادی و همچنین حاج منصور ارضی نیز خبر از عرضه لیست‌های انتخاباتی دادند. چند روز پیش نیز لیستی با عنوان «یاران قالیباف» منتشر شد که از سوی سید محمود رضوی از نزدیکان قالیباف رد شد.
این سرنوشت محتوم نیرو‌های اصولگرایی فقط در تهران نیست بلکه مشهد نیز از این اختلافات رنجی و سهمی دارد و لیست واحد اصولگرایی تاکنون به سه لیست شانا، ائتلاف برای مردم و جامعه جوانان متحد اسلامی تبدیل شده است. انگار که سیل تفرقه، بذر وحدتی را که اصولگرایان در شانا کاشته بودند با خود برده باشد. هر چند به گفته برخی از اصولگرایان این لیست‌ها، هیچ منافاتی با وحدت ندارند. این را حمیدرضا ترقی و حسین کنعانی‌مقدم در گفتگو با فرارو مطرح و بر آن تأکید کردند.
اما در میان اصلاح‌طلبان پس از اعلام موضع نهایی شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان مبنی بر عدم ارائه لیست واحد و واگذار کردن اختیار به احزاب و شورای استان‌ها، تحرکاتی چند صورت گرفت که بیشتر صورت حزبی داشت، اما در استان‌ها نیز تاکنون برخی از عدم ارائه لیست انتخاباتی سخن گفتند. چنانچه آذر منصوری فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در توئیتی با هشتگ رد صلاحیت نوشت: تا کنون علاوه بر تهران، شورای اصلاح طلبان یزد، البرز، زنجان، اصفهان، آذربایجان غربی، چهارمهال بختیاری، خوزستان، فارس، همدان، گیلان و شهار‌های مشهد و ملایر در بیانیه‌های جداگانه اعلام کردند به دلیل رد صلاحیت کاندیدا‌های خود در انتخابات مجلس یازدهم لیستی نخواهند داشت.
با این حال، برخی احزاب اصلاح‌طلب، تکاپوی حزبی خود را آغاز کردند. تکاپویی که تاکنون در پرده نخست آن لیست انتخاباتی کارگزاران سازندگی رونمایی شده است. اما این لیست‌ها چه می‌گویند و چگونه ارزیابی می‌شوند؟
وحدت در عین کثرت
در شرایط تکثر لیست‌های اصولگرایی و ابهام در لیست‌های اصلاح‌طلبی دو جریان سیاسی، ارزیابی‌های مختلفی از لیست‌های انتخاباتی صورت دادند. حتی انتشار لیست نهایی ۳۰ نفره شورای ائتلاف موجب شد تا مخالفت‌ها نسبت به آن اوج بگیرد و تغییراتی در آن اعمال شود.
کنعانی‌مقدم عضو شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب درباره این لیست به فرارو گفت: «با توجه به نظر جمعی همه گروه‌ها و احزاب اصولگرا و ساز وکار ائتلافی تعریف شده در شورای ائتلاف باید به رأی جمعی احترام گذاشت. چون آن‌ها تلاش خود را کردند. همچنین به نظر می‌رسد اگر در فرصت باقی‌مانده فهرست‌های دیگری منتشر نشود این فهرست حرف اول را در انتخابات بزند.»
حمیدرضا ترقی سخنگوی شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب خراسان رضوی با اشاره به این‌که این روز‌ها درگیر سازوکار انتخابات و شورای ائتلاف نیرو‌های انقلابی در مشهد است؛ بیان کرد: لیست‌های منتشره اصولگرایی، فراگیری چندانی ندارند. مثلاً در مشهد لیست‌هایی که جز فهرست شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب عرضه شده است خیلی فراگیر نیست. این فهرست‌ها شامل افرادی هستند که بیشتر در حاشیه شهر و در شورای شهر فعالیت کرده بودند و امتیاز لازم و کافی را برای ادامه حضور در مجمع نیاوردند و حذف شدند.
به گفته ترقی این نیرو‌ها برای حفظ موقعیت خود در حاشیه شهر به ارائه فهرست پرداختند. فهرست دیگر نیز به جوانانی که اعضای قبلی اتحادیه دانش آموزان بودند تعلق دارد. آن‌ها هم اصرار دارند تا مجلس به دست جوانان سپرده شود که در میان عموم جامعه جایی ندارد.
وی در پاسخ به این نقد که جوانگرایی در فهرست‌های انتخاباتی شورای ائتلاف به ویژه در مشهد جایی ندارد؛ گفت: «افراد بی‌تجربه و ناآگاه از مسایل قانونگذاری چطور می‌توانند نقش مؤثری در مجلس ایفا کنند. در حالی که به جوانان فرصت داده شده تا حرف‌هایشان را بزنند، اما به دلیل اشراف نداشتن بر مسایل مجلس، امتیار کافی کسب نکردند. اما برای آن‌که در این دوره خود را به مردم معرفی کنند و برای آینده سرمایه اجتماعی به دست بیاورند فهرست دادند.»
هر چند ترقی این لیست‌های مجزا را منافی وحدت ندانست که اکثریت تشکل‌های سیاسی و فرهنگی اصولگرا و نیرو‌های انقلابی و نخبگان پای شورای ائتلاف هستند و متحد می‌مانند.
کنعانی‌مقدم، اما با تأکید بر وحدت اصولگرایان به عنوان کلید پیروزی در انتخابات پیش رو، انتشار فهرست‌هایی جز فهرست شورای ائتلاف به ویژه از سوی قالیباف را موجب تکثر بیشتر دانست. او در این باره گفت: اگر قالیباف به سازوکار و تعهداتی که به شورای ائتلاف نیرو‌های انقلاب داده است پای‌بند باشد و فهرست مستقل ندهد وحدت همچنان پایدار است، اما با انشعاب او، لیست کاملاً تغییر می‌کند و ممکن است لیست‌های مختلفی شکل بگیرد. هر چند از نظر او این لیست‌ها، مشترکات زیادی دارند و فرق زیادی هم نباید داشته باشند و حداقل ۲۰ اشتراک خواهند داشت.
در مقابل، اما علی صوفی فعال سیاسی اصلاح‌طلب با توجه به فهرست‌های ارائه شده در جریان اصولگرایی در گفتگو با فرارو در این باره اظهار کرد: این فهرست‌ها نشان می‌دهد اصولگرایان دچار تشتت وتفرقه شدند. چون خود را نزدیک به قدرت می‌بینند و از رانت حذف رقبا استفاده می‌کنند و وارد بازی بدون رقیب می‌شوند و در دروازه خالی گل می‌زنند.
او نیز همچون دیگر اصلاح‌طلبان بر این نظر است در اختیار داشتن قدرت موجب شده تا اختلافات اصولگرایان تشدید شود و، چون این قدرت را حق خود می‌دانند بر سر تقسیم امتیازات بین خود دچار اختلاف شوند و در اینجا دیگر هیچ آرمانی و اصولی مطرح نیست.
اما برخلاف صوفی، ترقی و کنعانی‌مقدم بر شاخص‌هایی تأکید دارند که در بستن فهرست‌ها موجب غربالگری افراد شده تا فهرست شورای ائتلاف نهایی شود. ترقی در این باره به شاخص‌های متفاوت در تهران تا مشهد اشاره کرد و گفت: در مشهد شاخص‌های مورد نظر رهبری انقلابی، کارآمدی، شجاعت در اظهار نظر، ساده‌زیستی و عدم وابستگی به کانون قدرت و ثروت و توانمندی و تخصص لازم برای قانونگذاری و از همه مهمتر تدین بود. به گفته ترقی شاخص تدین در بستن لیست آن چنان اهمیت داشته است که اگر فردی نمره کافی را در التزام به اسلام نمی‌آورد همان مرحله اول رد می‌شد.
از این منظر لیست‌های شورای ائتلاف نتیجه چنین سخت‌گیری‌ها و مصاحبه‌های طولانی است که توسط تعدادی دکترا و فوق دکترا امتیازدهی شده و به مرحله رأی گیری مجمع راه یافته است. این روندی است که به گفته ترقی در تهران نیز طی شده است. اما او می‌گوید: با این تفاوت که در تهران زمینه مردمی نامزد‌ها خیلی اهمیت داشت. بر این اساس از میان چند هزار نفر نظرسنجی و در نهایت تعداد از ۱۶۰ نفر به ۳۰ نفر رسید. در این میان سهمی به جوانان، زنان و رجال سیاسی داده شد که به لحاظ تخصص، توانمندی و تجربه توانایی ایفای نقش در مجلس را داشته باشند.
هر چند برخی انتقادات اصولگرایان به لیست‌های شورای ائتلاف به ویژه در مشهد حول بی‌توجهی به جوانان است، اما ترقی اظهار می‌کند: در مشهد نیز ما در فهرست اولیه ۱۰ جوان داشتیم و مابقی آن‌ها با تجربه بودند. به آن ۱۰ نفر فرصت معرفی و عرضه داده شد و حتی امتیازاتی نیز برای آنان در نظر گرفته شد تا علیرغم بی‌تجربگی به مجمع راه یابند. ما بستر را برای حضور جوانان فراهم کردیم، اما در مقابل زنان که توانستند روی یک نفر اجماع کنند و مابقی به نفع او کنار بروند جوانان این کار را نکردند بنابراین آرا میان همه آنان تقسیم شد و نتوانستند حدنصاب را برای ادامه حضور به دست بیاورند. با این حال هنوز هم در میان ۱۸ نماینده در سطح استان، ۷ جوان حضور دارد که متولدین بعد از انقلاب هستند.
کنعانی‌مقدم نیز در این باره با تکرار اظهارات ترقی به مکانیسم گزینشی، پذیرشی و رأی به عنوان سازوکار انتخاباتی شورای ائتلاف اشاره کرد.
تأکید اصولگرایان بر سابقه حضور و تجربه که در ابتدای فعالیت‌های انتخاباتی بیشتر بر جوانگرایی متکی بودند این روز‌ها در نزاع خانوادگی اصولگرایان به سهم‌خواهی تعبیر می‌شود. حتی فهرست‌های انتخاباتی اصولگرایان نشان از کمرنگ شدن طیفی از نیرو‌های سنتی و انقلاب دارد. در این باره گروهی بر این نظر هستند در این انتخابات رقابت تنها میان گروه‌هایی خاص از اصولگرایان در جریان است.
صوفی بر این نظر است طیف‌هایی از انقلابیونی که در انقلاب نقش داشتند در جریان اصولگرایی به کنار رفتند. از این منظر افرادی که در انقلاب حضور نداشتند و به گفته صوفی بعدتر انقلابی شدند در رقابت با انقلابیون اصیل، موفق‌تر عمل کردند. اما انقلابیون اصیل به شکلی حذف شدند یا فوت شدند یا کنار گذاشته شدند. اصولگرایان دیگر نیز جان و قدرتی در مقابل این جریان به وجود آمده ندارند.
حرف جدیدی برای عرضه ندارند
هر چند هر کدام از این لیست‌های اصولگرایی مدعی حرفی نو، تحول‌خواهی، عدالتخواهی یا نواصولگرایی هستند، اما به زعم برخی، آن‌ها حرف جدیدی برای عرضه کردن ندارند. هر چند این سخن شاید از سوی اصلاح‌طلبان بیشتر شنیده شود، اما در میان اصولگرایان نیز کسانی، چون کنعانی‌مقدم بر این نظر هستند جریان اصولگرایی در انتخابات پبش رو هیچ گفتمان خاصی برای مردم ندارد. او اذعان کرد: اصولگرایان هنوز گفتمان قالبی را پیدا نکردند. آن‌ها باید اول برنامه بدهند و این لیست‌ها باید به پشتوانه یک برنامه قابل قبول باشد تا بتواند مخاطب را اقناع کند؛ بنابراین باید دید چه برنامه واهدافی پشت این لیست‌ها پنهان است و چه گفتمانی را پی‌گیری می‌کنند که هنوز نامشخص است.
صوفی، اما از منظر دیگری به این مسئله می‌نگرد. از نظر او وقتی چیزی از اصل خود فاصله بگیرد حالت کاریکاتورگونه پیدا می‌کند. او می‌گوید: این شعار‌های عدالت‌خواهانه و تحول‌خواهانه را پیش از این احمدی‌نژاد داده بود و این‌ها حرف جدید نیست که برای مردم جذاب باشد.
قابلیت جذب طیف خاکستری را ندارد
از نظر گروهی، تعدد فهرست‌های اصولگرایان راهکاری در راستای جذب طیف خاکستری است. آنچه کنعانی مقدم آن را به برنامه و گفتمان اصولگرایان وابسته می‌داند. از نظر او تا هنگامی که این چنین برنامه‌ای تعریف نشود نمی‌توان چنین انتظاری را مطرح کرد. سوی دیگر کسانی، چون صوفی نیز می‌گویند مگر تا پیش از این اصولگرایان که حالا در قالب این فهرست‌ها تکثر یافتند فرصت حضور نداشتند و مردم پیشینه آن‌ها را نمی‌دانند که حالا به دلیل حرف‌های تکراری احمدی‌نژاد به آن‌ها رأی بدهند.
به گفته او دولت احمدی‌نژاد با آن شعار‌های پوپولیستی و آرمانگرا و چرخه نخبگان و طرح عناوینی، چون تحول‌خواهی یا عدالتخواهی هیچ مانعی بر سر راه خود نمی‌دید و در قید و بند قانون و نظم جهانی هم نبود. یک آنارشیسم کامل بود، اما مگر کاری کرد. در نهایت مانند کف روی آب فرونشست. سه دوره مجلس هفتم تا نهم نیز که در اختیار همین اصولگرایان بود، اما هیچ اصلاحی به وجود نیاوردند و بر فساد دامن زدند؛ بنابراین شعارشان هیچ جذابیتی برای مردم ندارد و نمی‌توانند موجی در انتخابات ایجاد وخاکستری‌ها را جذب کنند.
اغلب اصلاح‌طلبان میان فهرست‌های اصولگرایان در این باره، تفاوت خاصی قایل نیستند و همه آن‌ها را به یک چوب می‌رانند. در این باره صوفی می‌گوید تفاوت خاصی بین فهرست‌های اصولگرایی وجود ندارد و اساساً این فهرست‌ها، قابلیت چندانی ندارند. آزموده را آزمودن خطاست. مردم باید به چه چیزی اعتماد کنند. شعار و عملکرد یک جریان می‌تواند مردم را جذب کند. اما زمانی شعار تأثیرگذار است که پیش از این آن گروه، عملکردی نداشته باشد. به گفته او، عملکرد شعار‌ها را محدود می‌کند.
از این منظر سید محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ در مقابل ناطق نوری به دلیل نداشتن عملکرد پیروز شد در حالی‌که ناطق نوری همان زمان رئیس مجلس بود. پس خاتمی با زدن حرف‌های جدید، اعتماد مردم را جلب کرد. به نظر او حالا پس از چندین سال، هر دو جریان عملکردشان روشن شده است و مردم شعار‌های آنان را با عملکردشان قیاس می‌کنند و در برابر آنان موضع‌گیری می‌کنند.
صوفی می‌گوید: به خاطر همین عملکرد است که نیرو‌ها جامعه هیچ رغبتی به اصولگرایان ندارند. کما این‌که عملکرد اصلاح‌طلبان در دولت و مجلس دهم نیز موجب محدودیت آنان شده است و به اعتبار آنان نزد مردم خدشه وارد کرده و همین به یک تهدید برای اصلاح‌طلبان، تبدیل شده است.
در هر حال از نظر او، این لیست‌ها توانایی جذب خاکستری‌ها را ندارند. هر چند وی در ادامه می‌افزاید: البته باز هم قابل پیش بینی نیست و ممکن است در روز‌های آخر جوش و خروشی به وجود بیاید و تغییری حاصل شود.
اصلاح‌طلبان، گریز نا گزیری جز تکثر نیست
در جریان اصلاح‌طلبی نیز تا کنون فهرست نامزد‌های حزب کارگزاران سازندگی منتشر شده است. آنچه از سوی اعتماد «به پیشروی دیگر اصلاح‌طلبان» در مقابل موضع نهایی اصلاح‌طلبان مبنی بر عدم ارائه فهرست واحد انتخاباتی یاد شد. لیستی به سرفهرستی «مجید انصاری» که به گزارش اعتماد تنها نام ۱۱ چهره آن آشناست؛ نام‌هایی، چون افشین اعلا، پروانه مافی، سهیلا جلودارزاده و علیرضا محجوب و ۱۹ نفر آن، کسانی هستند که حداقل نامی از آن‌ها تا به حال به گوش نرسیده است.
صوفی با تأکید بر موضع نهایی اعلام شده از سوی شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان در عدم ارائه یک فهرست می‌گوید:کارگزاران سازندگی سعی کرده است از اصلاح‌طلبانی تأیید صلاحیت شده چه اصلاح‌طلبان شناخته شده یا اعضای حزب کارگزاران سازندگی که شناخته شده نیستند در لیست خود استفاده کند. او نیز به برخی چهره‌های شناخته نشده در فهرست اشاره دارد، اما بر این نظر است تعدادی از چهره‌های شناخته شده مانند دبیران کل برخی احزاب در این فهرست هستند، اما شعسا نمی‌توانست با این تعداد اندک از نامزد‌ها فهرست بدهد.
او در ادامه اظهار کرد: در این فهرست نام دو دبیر کل آقایان راه چمنی و کواکبیان وجود ندارد. این نشان می‌دهد این فهرست با رویکرد حزبی بسته شده است و انتخاب خود حزب کارگزاران سازندگی و نه احزاب اصلاح‌طلب است.
از نظر او امکان ارائه فهرست‌های دیگری در میان احزاب اصلاح‌طلب وجود دارد. چنانچه به گزارش اعتماد، تشکیلات خانه کارگر نیز تصمیم دارد با یک لیست ۴ نفره در این انتخابات شرکت کند. این لیست شامل «علیرضا محجوب»، «سهیلا جلودارزاده»، «محمدرضا بادامچی» و «زهرا ساعی» است که اتفاقاً اعضایش در زمره اسامی مشترک با لیست کارگزاران هستند.
همچنین همان گونه که اعتماد نیز آورده است مصطفی کواکبیان، مهدی شیخ و محمدعلی وکیلی در این دو لیست مشاهده نمی‌شوند. همین نیز احتمال ارائه فهرست جداگانه برای حزب مردم‌سالاری به دبیرکلی کواکبیان را قوت می‌بخشد. آنچه که صوفی نیز بر آن تأکید دارد و احتمال ارائه فهرست‌های دیگر از سوی اصلاح‌طلبان را مطرح می‌کند.
در مقابل اصولگرایان بر این گمان هستند که اصلاح‌طلبان در روز‌های مانده فهرستی ائتلافی را رونمایی می‌کنند و هر آنچه تا به امروز از نبودن نامزد و دست‌های خالی گفته شده بازی انتخاباتی بیش نبوده است. کنعانی‌مقدم در این باره به فرارو گفت: اصلاح‌طلبان در دقیقه ۹۰، به یک فهرست ائتلافی خواهند رسید. به نظر او اگر اصلاح‌طلبان بخواهند در آرای تهران سهمی داشته باشند چاره‌ای جز یک فهرست ائتلافی نخواهد داشت.
این در حالی است که اصلاح‌طلبان بار‌ها بر موضع نهایی شورای عالی سیاستگذاری مبنی بر عدم ارائه یک فهرست واحد ائتلافی تأکید کردند و حتی شورای استان اصلاح‌طلبان در برخی استان‌ها چنانچه گذشت به دلیل نبود نامزد از دادن فهرست محروم مانده است. اما طبق مصوبه شورای عالی سیاستگذاری راه برای حضور احزاب اصلاح‌طلب همچنان باز است.
در صورتی‌که پیش از این، به گفته صوفی، اصلاح‌طلبان رویکرد منطقی به انتخابات پیش رو داشتند و نامزد‌های تمام عیار اصلاح‌طلب با برنامه‌ای هدفمند و مشخص پیش بینی کرده بودند تا بتوانند اعتبار صدمه دیده خود را نزد مردم ترمیم کنند. آن هم وقتی که دیگر مردم تهدید تندروی را آنقدر‌ها شدید نمی‌دانند و بهبود شاخص‌های اقتصادی و افزایش کیفیت زندگی از مطالبات جدی آنهاست. اما رد صلاحیت‌ها گویا همه برنامه‌های اصلاح‌طلبان را بر هم زد.
اما در اصولگرایی این تعد لیست‌ها از سر شکم سیری و تکثر گزینه‌ها، اما در جبهه اصلاحات تنها دست‌های خالی آنان، توجیه آن است. گویا گروهی از اصلاح‌طلبان گزیری، چون این راه گریز پیش روی خود نمی‌بینند که از هر روزنه‌ای حتی اندک باید راهی به درون قدرت گشود.