فرارو- رد صلاحیت‌های شورای نگهبان در جریان انتخابات یازدهمین دوره مجلس، اصلاح‌طلبان را با شرایط ویژه‌ای مواجه کرده است و امکان مشارکت فعالانه آنها در انتخابات را غیرممکن کرده است.
به گزارش فرارو، در شرایطی که فضای انتخاباتی این دوره مجلس تحت تأثیر سرخوردگی و یأس مردم چندان گرم نبود شورای نگهبان نیز با رد صلاحیت‌های گسترده نامزد‌های اصلاح‌طلب، شور انتخاباتی را از جریان‌های سیاسی نیز گرفت تا تنور انتخابات از حرارت بیفتد.
در چنین شرایطی اصلاح‌طلبان که انتخابات را به عنوان تنها مسیر اصلاحات باور داشتند در تنگنا گرفتار شدند. سرنوشت اصلاحات و انتخابات به هم گره خورده است. اما تداوم وضعیت فعلی، راهبرد مشارکت اصلاح‌طلبان در انتخابات را به چالش می‌کشد.
این در حالی است که شورای نگهبان در اطلاعیه‌ای در روز دوازدهم بهمن ماه اعلام کرد آن عده از داوطلبان نمایندگی مجلس که صلاحیت آنان در مراحل قبلی تایید و در شورای نگهبان احراز نگردیده، می‌توانند شکایت خود را تحویل دهند.
همچنین اغلب اصلاح‌طلبان به رایزنی‌های صورت گرفته با شورای نگهبان امیدوار بودند تا شاید گره از کار بسته اصلاح‌طلبان گشوده شود. اما هنوز اتفاقی رخ نداده است.
شورای نگهبان عامل دوری مردم از صندوق‌های رأی است
در همین باره گفتگویی با عبدالله مؤمنی فعال سیاسی اصلاح‌طلب، رییس سابق تشکیلات دفتر تحکیم وحدت و سخنگوی سازمان دانش آموختگان (ادوار تحکیم وحدت) صورت گرفت.
عبدالله مؤمنی در گفتگو با فرارو در این باره گرفت: «از روز نخست که پروسه اصلاح‌طلبی در ایران به عنوان امکان تغییر در فضای سیاسی جامعه مطرح شده انتخابات یگانه امکان اصلاح‌طلبی در ایران بوده است.
هر چند در کنار انتخابات، به مباحثی از قبیل: آزادی‌های مختلف مانند آزادی احزاب و مطبوعات نیز که در قوانین کشور به رسمیت شناخته شده‌اند پرداخته شد. همچنین توسعه سیاسی، گشایش فضای سیاسی و دموکراتیزه شدن ساختار از دیگر مباحثی بود که به آن توجه شد. اما تنها محمل و یگانه معبر تغییرات سیاسی در ایران در طی دو دهه گذشته انتخابات بوده است.»
وی افزود: «ولی متأسفانه در طی ادوار گذشته به گونه‌ای عمل شده است و سیاستگذاری‌ها طوری بوده که مردم را نسبت به حضور تعیین کننده و مشارکت سرنوشت ساز خود مأیوس کند و قهر یا فاصله از صندوق‌های رأی را ایجاد کند.»
او با اشاره به این‌که مهمترین عامل دوری از صندوق‌های رأی در سال‌های گذشته و کنونی شورای نگهبان بوده است ادامه داد: «شورای نگهبان بود که تیر خلاص را به مشارکت سیاسی مردم در انتخابات زد. آن هم در شرایطی‌که کشور ما بیشتر از هر مقطعی نیاز به مشارکت، همکاری و همبستگی نیاز دارد تا اقتدار و منافع و عزت ملی ما نمایش داده شود.»
رویه شورای نگهبان محروم کردن مردم از حق انتخاب است
فعال سیاسی اصلاح‌طلب اظهار کرد: «در این دوره مسئولان امر بیش از همیشه کمترین اهتمام را نسبت به ایجاد انگیزه برای مشارکت سیاسی نشان دادند. در حالی که مشارکت مردمی پشتوانه اقتدار سیاسی نظام است. آنها به جای رفتن به سمت همگرایی، همبستگی اجتماعی و وحدت جامع و مانع به عنوان تنها منبع مشروعیت بخش نظام، مسیر دیگری در پیش گرفتند. دست‌هایی در کار است که با دفع نیرو‌های سیاسی که به قانون اساسی موجود التزام دارند، به منافع ملی کشور پایبند هستند و در این چارچوب پیگیر راهکار‌های تغییرآفرین بودند آنها را از هر گونه حضور مؤثر در انتخابات کنار بگذارند.»
او ادامه داد: «در این دوره شیوه و مکانیزمی که در بررسی صلاحیت نامزد‌ها اعمال شد بیش از دو سوم نامزد‌های انتخاباتی را از حق انتخاب شدن محروم کرد. این در عمل محروم کردن مردم از حق انتخاب کردن است.»
مؤمنی افزود: «ما در عمل شاهد یک بحران و مسئله اجتماعی کلانی هستیم. در این شرایط حتی اگر مردم به رغم مشکلات معیشتی و مواجه شدن با تنگنا‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بخواهند از این مضیقه‌ها بگذرند یا چشم خود را بر این تنگنا‌ها و مشکلات معیشتی و اقتصادی ببندند و در انتخابات حضور پیدا کنند در عمل هیچ امکانی برای انتخاب کردن وجود ندارد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: «اگر نظام سیاسی مبتنی بر پشتوانه مردمی باشد می‌تواند در حل مشکلات و مواجهه با آنها در عرصه داخلی و بین‌المللی موفق عمل نماید. اما ناکارآمدی مسئولان امر سیاست‌ها را به سمتی سوق می‌دهد که مردم را از صندوق‌های رأی دور می‌کند و کاهش مشارکت مردم را در پی دارد..»
اصلاح‌طلبان امکان مشارکت در انتخابات را ندارند
مؤمنی درباره امکان مشارکت اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس عنوان کرد: «باید پرسید مگر اصلاح‌طلبان امکان ارائه لیست دارند. اگر در چنین شرایطی امکان ارائه فهرست انتخاباتی خود را دارند باید ارایه بدهند. اما بر اساس اطلاعات موجود در بیش از نیمی از کرسی‌های مجلس امکان رقابت وجود ندارد.»
او افزود: «بیش از یک سوم کرسی‌ها چیزی بین ۸۰ تا ۱۰۰ تا کرسی به کلانشهر‌ها تعلق دارد که بر اساس پیمایش‌ها و نظرسنجی‌های صورت گرفته به خاطر بدگمانی و بدبینی نسبت به هر نوع فرایند مشارکتی هم افزا، در انتخابات مشارکت کمی خواهند داشت. نسبت کلانشهر‌ها با اصولگرایان و اصلاح‌طلبان مشخص است. ناکارآمدی دولت و مجلس و ارکان مختلف حاکمیت در پاسخگویی به مطالبات مردم منجر به سرخوردگی اجتماعی در این شهر‌ها شده است؛ بنابراین در کلانشهر‌ها با بی‌رمقی و رکود سیاسی مواجه شدیم. در این شرایط بر اساس آرایش سیاسی موجود، آرای کلانشهر‌ها مشخص است. در حوزه‌های انتخابیه تک کرسی که رقابت‌های قومی-قبیله‌ای دخیل است مردم پای صندوق‌های رأی خواهند آمد. تکلیف ۱۵۰ کرسی نیز در حوزه‌های شهرستان و حوزه‌های تک نمایندگی و دو نمایندگی مشخص است.»
مومنی در ادامه گفت: «در این صورت، اصلاح‌طلبان تنها در ۵۰ کرسی امکان رقابت دارند و همین کرسی‌ها برای رقابت اصلاح‌طلبان باقی می‌ماند که آن هم افرادی را تأیید یا رد کردند.»
مؤمنی افزود: «این اقدامات در مقابل جریان سیاسی که بزرگترین مزیتش حمایت اجتماعی مردم است؛ صورت می‌گیرد. پشتوانه مردمی اصلاحات عامل پیشبرنده اصلاحات در ادوار گذشته و هر انتخاباتی است که اصلاح‌طلبان توانستند حضور داشته باشند و از طریق معرفی نامزد و حمایت اجتماعی مشارکت داشته باشند.»
با برگزاری انتخابات آزاد و منصفانه تکثر درونی جامعه را باید به رسمیت شناخت
این فعال سیاسی توضیح داد: «در حال حاضر در یک ششم ظرفیت پارلمان، امکان انتخاب رقابتی برای اصلاح‌طلبان وجود ندارد. بگذریم از این‌که کلیت جامعه ایران و تکثر موجود در آن فقط اصلاح‌طلب و اصولگرا نیستند و طیف‌هایی در درون جامعه ایران نیز وجود دارند که به دنبال تغییر در جامعه هستند و خود را ذیل این دوگروه تعریف نمی‌کنند. طبیعی است اگر با توجه طیف‌های متنوع موجود در جامعه، بخواهیم از انتخابات سخن بگوییم باید در برگیرنده کلیت گرایش‌های موجود در نظام سیاسی باشد و این انتخاباتی آزاد، منصفانه با معیار‌های بین المللی است. انتخاباتی که تضمین کننده حق انتخاب شدن و حق انتخاب کردن برای شهروندان باشد.»
او ادامه داد: «این موضوع را در شرایط فعلی نمی‌توان نادیده گرفت که از مجموع داوطلبانی که در انتخابات ثبت نام کردند از مجلس فعلی با کمترین کارآمدی و منشأ اثربخشی بیش از نیمی از چهره‌های متعلق به یک جریان سیاسی رد شدند. نمایندگان عضو فراکسیون امید که توانسته بودند به انتخابات دهمین دوره مجلس راه پیدا کنند و به مجلس بروند در انتخابات کنونی رد صلاحیت شدند.»
وی تشریح کرد: «از فهرست ۱۱۰ نفره فراکسیون امید، ۲۰ نفر ثبت نام نکردند. از ۸۰ نفر باقی مانده، ۴۰ نفر تأیید صلاحیت نشدند یعنی ۵۰ درصد از نامزد‌هایی که از فیلتر‌ها و معابر تنگ شورای نگهبان در دوره پیش، عبور کرده بودند نتوانستند طی این دوره جواز عبور از شورای نگهبان را بگیرند. در صورتی‌که هیچ کدام از افراد رد صلاحیت شده اظهار نظر یا نطق آتشینی نداشتند یا موضع‌گیری ساختارشکنانه‌ای اتخاذ نکرده بودند. آنها افرادی بودند که با درک الزامات سیاسی موجود مشی واقع بینانه، محتاطانه و محافظه‌کارانه‌ای اتخاذ کردند.»
برگزاری چنین انتخاباتی خود به مشکلات موجود اضافه می‌کند
مؤمنی افزود: «وقتی یک جریان سیاسی از حمایت برخوردار است و بی هیچ واهمه‌ای از جواز شورای نگهبان در انتخابات برخوردار می‌شود.
اما در مقابل یک جریان سیاسی که از حمایت مردمی برخوردار است در تأیید صلاحیت‌ها این چنین لنگ و لکنت گرفته می‌شود معلوم است که با ساخت سیاسی تصمیم‌گیر منصفانه وعادلانه مواجه نیستیم. این ساخت سیاسی کمکی به حل مشکلات نمی‌کند و در این وضعیت خود برگزاری انتخابات بر مشکلات موجود می‌افزاید.»
اصلاح‌طلبان در مواجهه با انتخابات منفعلانه برخورد کردند
سخنگوی سازمان دانش آموختگان (ادوار تحکیم وحدت) با انتقاد از اصلاح‌طلبان اظهار کرد: «واقعیت این است که من سخنگوی اصلاح‌طلبان نیستم و از طرف خودم بحث می‌کنم. متأسفانه اصلاح‌طلبان در زمینه انتخابات با تزلزل و سستی عمل کردند. نهاد عالی شورای سیاستگذاری، نهادی بسیار منفعل و سست بود و در مواجهه با ساز وکار انتخاباتی اصلاح‌طلبان، منفعلانه برخورد کرد. اگر نهاد‌های تشکیلاتی و گفتمان‌های سیاسی اصلاح‌طلبان در شرایط موجود فعال بودند و می‌توانستند کمی واقع بینانه‌تر عمل نمایند در چنین شرایطی با وضعیت باخت باخت مواجه نمی‌شدیم. شرایط موجود تنها برای اصلاح‌طلبان باخت باخت نیست و برای دیگر جریان‌های سیاسی و نظام نیز هیچ برنده‌ای نخواهد داشت.»
در شرایط کنونی انتخابات دیگر کارآمد نیست
مؤمنی درباره کارآمدی انتخابات در شرایط موجود گفت: «طبیعی است با توجه به مشی اصلاح‌طلبان و رویکرد آنها به انتخابات به عنوان تنها راه اصلاح، همچنان معتقدم در شرایط امروز ایران نهاد انتخابات تنها راه حل است. هر چند در شرایط فعلی با توجه به سمت گیری‌های نهاد‌های قدرت و شوای نگهبان عملاً نمی‌توان از طریق انتخابات کار ویژه‌ای انجام داد و مجلس آینده یک مجلس، غیرکارشناسی و غیرمتخصص خواهد بود.اما در نتیجه رویکردها، راهبرد‌ها و ارائه تحلیل مشخص از وضعیت سیاسی کشور و با اتکا به خواست اجتماعی مردم در آینده می‌توان به سمت احیا و بازسازی تنها منبع تغییر یعنی صندوق رأی رفت و همانطور که خواست اجتماعی مردم اصلاح و تغییر مناسبات سیاسی موجود را مطالبه می‌کند؛ عمل کرد.»
وی ادامه داد: «در شرایط فعلی آنچه به کنش انفعالی، دوری از ارائه فهرست و عدم معرفی نامزد‌ها از سوی اصلاح‌طلبان منجر شده نه انتخابی بلکه گزینه‌ای تحمیلی است.اصلاح‌طلبان هیچ گریز و چاره دیگری جز این ندارند. چون در بیش از دو سوم حوزه‌های انتخابیه امکان معرفی نامزد ندارند. در بیش از نیمی از حوزه‌ها هم به نوعی با این ردصلاحیت‌ها نتیجه تا اندازه ای مشخص است. آنها در کلانشهر‌ها هم امکان دادن فهرست ندارند؛ بنابراین اصلاح‌طلبان برای تغییر چاره‌ای جز وداع با صندوق رأی در این دوره ندارند.»