مدیر مرکز نجوم آوا استار گفت: خورشید صبح روز پنجشنبه پنجم دی در حالی که ماه قسمتی از آن را پوشانده است، به گونه متفاوتی طلوع می‌کند. در این روز شاهد خورشید گرفتگی حلقوی در منطقه خاورمیانه هستیم.
«ندا جعفری» در گفت و گو با ایرنا گفت: این گرفت به صورت جزئی در ایران قابل رصد است. این خورشید گرفتگی در تهران حدود ساعت ۷:۱۳ دقیقه صبح روز پنجشنبه پنجم دی ماه و همزمان با طلوع خورشید قابل مشاهده خواهد بود و تا ساعت ۸:۲۳ دقیقه صبح این روز ادامه خواهد داشت.
مدیر مرکز نجوم آوا استار افزود: در اوایل دی ماه امسال زمین در حضیض مداری خود و ماه در اوج مداری خود خواهد بود و به همین دلیل در خورشید گرفتگی ۵ دی، ماه نمی‌تواند قرص کامل خورشید را بپوشاند و در اوج گرفت و قرار گرفتن ماه در مرکز خورشید، خورشید به شکل یک حلقه در می‌آید که به حلقه آتش معروف است.
جعفری اضافه کرد: اگر شرایط اوج و حضیض ماه و زمین عکس این حالت بود، یعنی زمین در اوج و ماه در حضیض بود، شاهد یک گرفت کامل خورشید بودیم. همانطور که اشاره شد اندازه سایه ماه بر روی زمین کوچک است و تنها در مسیر باریکی بر روی زمین، گرفت به صورت حلقوی رویت میشود. اما سایر مناطقی که در نیم سایه ماه قرار دارند، شانس دیدن این گرفت به صورت جزئی را دارند.
وی در مورد مسیر رویت پذیری خورشیدگرفتگی ۵ دی ماه نیز گفت: مسیر گرفت از کشورهای عربستان، قطر، امارات و عمان آغاز شده و به سمت شرق آسیا حرکت می‌کند. در کشورهای عربستان و قطر، گرفت حلقوی تنها چند دقیقه بعد از طلوع خورشید رخ می‌دهد و با توجه به امکان وجود غبار و مه یا ابر در افق، ریسک رؤیت پذیری گرفت بالاست، اما در ادامه مسیر و در کشور عمان، گرفت حلقوی حدود یک ساعت پس از طلوع رخ می‌دهد و زمان بیشتری را برای دیدن گرفت در اختیار داریم.
مدیر مرکز نجوم آوا استار افزود: آمارهای هواشناسی هم نشان می‌دهد که در این مناطق و در این بازه زمانی معمولا شاهد هوای صاف و بدون ابر هستیم. مسیر گرفت حلقوی در کشور عمان بیشتر از مناطق بیابانی عبور می‌کند و شهرهای پر جمعیت در مسیر این گرفت قرار نگرفته‌اند. به گفته مدیر مرکز نجوم آوااستار با اشاره به اینکه جزیره مصیره در شرق عمان، با توجه به مناظر زیبا و امکانات رفاهی، از موقعیت استثنایی برای رصد این کسوف برخوردار است، گفت: در محل اقامتمان در ساحل شرقی جزیره مصیره، خورشید در حالی که در مراحل اولیه گرفت قرار دارد در ساعت ۶:۳۸ دقیقه بر فراز دریای عربی و اقیانوس هند طلوع خواهد کرد و یک ساعت بعد یعنی در ساعت ۷:۳۷ دقیقه گرفت حلقوی با درصد ۹۲ و قدر گرفت ۰.۹۷ آغاز میشود و به مدت ۲ دقیقه و ۴۴ ثانیه شاهد گرفت حلقوی خواهیم بود. پس از آن نیز گرفت جزئی ادامه خواهد داشت تا در ساعت ۸:۵۸ کسوف به پایان برسد.
خورشید گرفتگی چیست؟
مدیر مرکز نجوم آوااستار گفت: حتما می دانید که خورشید گرفتگی یا کسوف زمانی رخ می‌دهد که زمین، ماه و خورشید دقیقا در یک راستا قرار بگیرند و سایه ماه بر روی زمین بیفتد.
وی ادامه داد: اگر مدار ماه به دور زمین و مدار زمین به دور خورشید هم صفحه بودند، هر ماه شاهد یک خورشید گرفتگی بودیم اما به علت انحراف ۵ درجه ای این دو مدار، به طور معمول سالیانه ۲ بار خورشید گرفتگی روی می‌دهد و به علت کوچک بودن سایه ماه بر روی زمین، در هر کسوف درصد کمی از ساکنان کره زمین شانس دیدن خورشید گرفتگی را پیدا می‌کنند.
جعفری افزود: از طرف دیگر مدار زمین و مدار ماه هر دو دایره نیستند و بیضی شکل هستند؛ به همین جهت فاصله زمین تا ماه و فاصله زمین تا خورشید متغیّر است. از این رو اندازه ظاهری ماه و خورشید هم در آسمان متغیّر است. به طور معمول اندازه ظاهری ماه و خورشید در آسمان تقریبا یکسان و برابر نیم درجه است. اما زمانی که ماه در بیشترین فاصله خود از زمین یعنی اوج مداری و زمین در کمترین فاصله خود از خورشید یعنی حضیض مداری باشد، اندازه ظاهری خورشید کمی بزرگتر از ماه خواهد بود.
خورشید گرفتگی را با چشم غیر مسلح مشاهده نکنید؟
جعفری با تاکید بر محافظت از چشم ها با استفاده از یک فیلتر ایمن در برابر پرتوهای خطرناک خورشید برای رصد کسوف گفت: با استفاده از فیلترهای مخصوص خورشید گرفتگی به راحتی می‌توان این کسوف را بدون ابزار رصد کرد. به کمک یک دوربین دوچشمی کوچک یا تلسکوپ هم می‌توانیم خورشید گرفتگی را با بزرگنمایی رصد کنیم، البته با فیلترهای مخصوص مثل فیلترهای شیشه‌ای و فیلتر مایلار. حواستان باشد که فیلتر باید حتما در مقابل دهانه ابزار رصدی شما قرار بگیرد. از پشت تلسکوپ یا دوربین بدون فیلتر حتی با عینک مخصوص هم نمی‌شود به خورشید نگاه کرد چون عینک و چشم ما هر دو باهم می‌سوزند!
خورشید گرفتگی بعدی چه زمانی رخ می دهد؟
مدیر مرکز نجوم آوااستار در مورد زمان خورشید گرفتگی بعدی نیز گفت: خوشبختانه شش ماه دیگر و در اول تیر ۱۳۹۹ مجددا شاهد خورشید گرفتگی حلقوی مشابهی خواهیم بود که در مسیر مشابهی رؤیت پذیر است. همچنین خورشید گرفتگی کامل بعدی در تاریخ ۲۴ آذر ۱۳۹۹ و در کشور شیلی رخ خواهد داد.