شرق نوشت: اعتراض و آشوب و اغتشاش در هر کشوری امکان رخ‌دادن دارد؛ اعتراضاتی که گاه ممکن است به سمت تقابل‌های خشونت‌بار و همراه با تخریب و آتش‌بازی نیز برود. مشابه چنین چیزی بیشتر از یک سال است که هر شنبه در شهر پاریس رخ می‌دهد و هر بار به درگیری خشن میان معترضان و نیروی پلیس منجر می‌شود.
هفته گذشته نیز براساس اعلام مسئولان رسمی در بیشتر از صد شهر کشور اعتراضاتی در واکنش به افزایش قیمت بنزین رخ داد که در برخی از شهر‌ها این اعتراضات به سمت و سویی خشونت‌بار کشیده شد و خسارت‌های زیادی نیز به دنبال داشت. با‌این‌حال آنچه در اعتراضات اخیر ایران بیشتر از همیشه به چشم آمد، روند سریع به‌خشونت‌کشیدن اعتراضات، کشته‌شدن تعدادی از معترضان و همچنین نبود نیروی یگان ویژه و آموزش‌دیده به همراه تجهیزات مناسب بود.
به نظر می‌رسد اگر نیرو‌های آموزش‌دیده براساس آنچه پیش‌از‌این اعلام شده بود، در سطح شهر حضور داشت، امکان بروز چنین اتفاقاتی با این میزان از تخریب و تلفات کاهش پیدا می‌کرد؛ اما نبود چنین نیرو‌هایی و همچنین سرعت عمل کُند آن‌ها باعث شد روند اعتراضات و به‌ویژه نحوه مواجهه با معترضان به جای افراد آموزش‌دیده برای این مواقع از سوی افراد دیگر صورت بگیرد و همین مسئله وضعیت را به سمتی برد که خسارات زیادی را در پی داشت.
این در حالی است که فرمانده یگان ویژه کشور پیش‌از‌این چندین بار از آموزش و آماده‌سازی نیروی تخصصی برای مقابله با اغتشاشات، خبر داد. براساس اطلاعات موجود در رسانه‌ها بیش از ۲۰ سال از استقرار نیرو‌های یگان ویژه در کشور می‌گذرد؛ نیرو‌هایی که در رسته نیروی انتظامی جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند و به‌عنوان پلیس ضد‌شورش وظیفه آن‌ها کنترل اجتماعات و عملیات ویژه است. نیرو‌هایی که مهم‌ترین فعالیت آن‌ها در وقایع کوی دانشگاه، ناآرامی‌های انتخابات ۸۸، اعتراضات دی ۹۶، اعتراضات دراویش گنابادی، اعتراضات کارگری سال ۹۷ در خوزستان و همچنین اعتراضات اخیر به گران‌شدن بنزین را رقم زده است. از همان ابتدا نیز سرتیپ دوم پاسدار حسن کرمی فرماندهی این یگان را بر‌عهده داشته است و سرتیپ دوم پاسدار حبیب‌الله جان‌نثاری جانشین او بوده است.
نیرو‌هایی که به گفته سردار کرمی هرچند سابقه بیش از ۲۰ سال در تاریخ نیروی انتظامی ایران را دارند؛ اما آموزش این نیرو‌ها در سال‌های اخیر شکل و شمایل امروزی به خود گرفته است. از سال ۹۱ معرفی و اجتماعی‌شدن این یگان در دستور کار قرار گرفت. درست پس از وقایع سال ۸۸ تصمیم بر این شد که این نیرو‌ها به مردم شناسانده شوند. سال ۹۳ سردار کرمی در گفتگو با خبرگزاری نسیم درباره وظایف این یگان عنوان کرده بود: «واحد رهایی گروگان یگان ویژه قوی‌ترین و آماده‌ترین واحد رهایی کشور است و باشگاه هوانوردی، اسب‌سواری، یگان ویژه زنان و پلیس افتخاری از دیگر واحد‌های یگان ویژه به شمار می‌رود که برخی به‌تازگی راه‌اندازی شده و از برنامه‌هایی بوده که جامه عمل پوشیده است. کنترل اغتشاشات، فعالیت ضد‌تروریستی و رهایی گروگان از مأموریت‌های اصلی و ویژه این یگان است. در تمام کشور این نیرو‌ها گسترش یافته و زبده‌ترین نیرو‌ها در واحد رهایی گروگان حضور دارند.
یگان‌های ویژه شبانه‌روز آماده انجام وظیفه هستند. از سال گذشته دو مأموریت دیگر نیز به فعالیت‌های این یگان اضافه شده؛ یکی فعالیت رزمی و دیگری امدادی؛ که البته مأموریت اصلی ما نیست. واحد رهایی همان «نوپو» است که در اصلاح بین‌المللی «نیروی ویژه پاد وحشت» نام دارد؛ ولی ما این نام را به «نیرو‌های ویژه پاسدار ولایت» تغییر داده‌ایم». براساس گفته‌های این مقام انتظامی یگان‌های ویژه در مرز فعالیت ندارند؛ ولی در تمام سطح کشور گسترش دارد و چهار واحد عمده در تهران وجود دارد و در ۳۱ نقطه کشور و در چهار لایه تهران، استان‌های درجه یک، دو و سه نیرو داریم.
به گفته فرمانده یگان ویژه، این یگان وقتی تجمع وارد خشونت شد، وارد عمل می‌شود. او اظهار کرد: «البته ما نمی‌توانیم منتظر بمانیم که اغتشاش تبدیل به بحران، آتش‌سوزی و درگیری شود و سپس وارد عمل شویم؛ چرا‌که کنترل از دست خارج خواهد شد؛ بنابراین ما از همان ابتدا، با اطلاع از خبر در مرحله پیش‌بینی قرار می‌گیریم و در حالت احتیاط قرار گرفته؛ ولی حضور فیزیکی نمی‌یابیم».
با وجود این گفته‌های فرمانده یگان ویژه، اما به نظر می‌رسد عملکرد این یگان در اعتراضات روز‌های اخیر مطابق وظیفه‌ای که باید انجام نشد و حضور پیشگیرانه و کنترلی چندانی از این نیرو‌ها در سطح شهر‌ها دیده نشد. این در حالی است که به گفته سردار کرمی، از همان سال ۸۸ بحث آموزش پلیس مورد توجه قرار گرفته است. به گفته او، آموزش و تجهیزات را به پلیس داده‌اند که بتواند بحران‌ها را کنترل کند و چگونه ورود یابد. این مقام انتظامی همچنین در مصاحبه خود تأکید کرده بود: «در واحد‌های ما یک اسلحه جنگی پیدا نمی‌کنید، اصلا لزومی ندارد یگان ویژه اسلحه جنگی داشته باشد، چون به کار این پلیس نمی‌آید. در بحران، این موضوع خیلی خطرناک است. یعنی اگر در بحران اسلحه سر صحنه ببرد، علیرغم اینکه آستانه تحمل نیرو‌ها باید بالا باشد، ولی یک توهین ممکن است باعث دست به ماشه‌شدن فرد شود. در نتیجه نیروی انتظامی در این‌گونه بحران‌ها آموزش دیده است و خیلی کمتر تلفات می‌گیرد و ما به نیرو‌های خود آموزش داده‌ایم که صحنه بحران را به صورتی مدیریت کرده و در دست گیرند که حداقل تلفات را داشته باشد. تلفات برای ما؛ چه از مخالف و چه موافق هزینه دارد؛ بنابراین لازمه این کار یک‌سری تجهیزات است که بازدارنده باشد و منجر به درگیری نشود».
بااین‌همه با نگاهی به اتفاقاتی که در روز‌های اخیر در کشور به وقوع پیوست و نتایج و تبعات و خسارت‌هایی که به دنبال داشت می‌توان گفت: آنچه که رخ داده، مطابق این گفته‌های فرمانده یگان ویژه رقم نخورده است و به همین دلیل نیز تلفات و خسارات زیادی از این موج اعتراضی اخیر رقم خورد. سردار کرمی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفته بود: «در سال ۸۸ خودروی مجهز که وارد جمعیت و اغتشاش شود و آسیب‌ناپذیر باشد، نداشتیم. احتمال حریق خودرو و آسیب به نیرو‌های ما وجود داشت، ولی درحال‌حاضر مجهز به خودرو‌هایی با ایمنی کامل و آسیب‌ناپذیری برای کنترل اغتشاشات شده‌ایم. امکانات الکترونیکی صوت و نور نیز به تجهیزات ما اضافه شده است. انواع خوشبوکننده و بدبوکننده خنده و گریه‌آور در یگان ویژه تولید شده و ایده این امکانات توسط کارشناسان داخلی طراحی شده و صنعت کشور نیز آن را ساخته است. انواع آب‌پاش‌ها را ساخته‌ایم. قبلا یک نوع آب‌پاش داشتیم که سنگین بود، ولی الان در پنج لایه تعریف شده است؛ ۱۸، پنج و دوتنی، موتور چهارچرخ و کوله موتورسوار انواع آب‌پاش موجود است که برحسب نوع مأموریت به کار گرفته می‌شود. سال ۸۸ برخی مواقع خطا‌هایی از یگان ویژه نیز بود، ولی ناجا برای جبران ورود می‌یافت؛ مثلا اگر جایی در خانه‌ای شکست، بلافاصله تیم می‌فرستاد تا رضایت را حاصل و هزینه و خسارت را پرداخت کنند. البته خیلی از مردم قبول دریافت هزینه نمی‌کردند».
با نگاهی به این بخش از گفته‌های فرمانده یگان ویژه نیز می‌توان کم‌کاری و قصور رخ‌داده در مواجهه با اعتراضات اخیر را به وضوح مشخص کرد، به‌خصوص که بر اساس فیلم‌ها و عکس‌های رسمی و غیررسمی منتشرشده از اعتراضات در نقاط مختلف کشور؛ چه شهر‌های حاشیه‌ای تهران و چه شهر‌های دیگر استان‌ها به ندرت دیده می‌شود که از خودرو‌های آب‌پاش - منهای روز اول در شهر بوشهر که از آب‌پاش استفاده شد - یا دیگر تجهیزاتی که هدف اصلی‌شان کنترل معترضان و کاهش خسارت و تلفات است، استفاده شده و به نظر، نیرو‌های یگان ویژه یا آمادگی و سرعت‌عمل کافی برای مدیریت وضعیت را نداشتند یا به میزان اعلام‌شده نیروی کافی برای حضور در مناطق و خیابان‌هایی که معترضان حضور داشتند را ندارند.
با درنظرگرفتن جمیع جهات و اتفاقات رخ‌داده در روز‌های گذشته در کشور باید نسبت به این کم‌وکاستی‌ها و عدم مدیریت بهنگام و سریع و هوشمندانه وضعیت که بتواند از بروز خسارت‌های بیشتر به کشور و همچنین تلفات از هر دو طرف؛ چه معترضان و چه نیرو‌های انتظامی و حافظ امنیت بکاهد، انتقاد کرد.