فرارو- ظهر دوشنبه، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در سفری که عربستان آن را «تاریخی» توصیف کرده، وارد ریاض، پایتخت عربستان، شد. الکساندر نواک، وزیر نفت روسیه، و کریل دیمیترییف، رئیس صندوق ثروت حاکمیتی روسیه (صندوق توسعه ملی)، پوتین را در این سفر یک روزه همراهی می‌کنند.
به گزارش فرارو، ساعاتی پس از فرود پوتین در ریاض، ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی، با وی دیدار کرد. بررسی روابط دو جانبه و پرونده‌های منطقه‌ای، امضای توافقنامه‌های متعدد در زمینه‌های گوناگون اقتصادی و فناوری به عنوان مهمترین محور‌های گفتگو‌های دو طرف اعلام شده است.
پوتین ۱۲ سال پیش، در فوریه ۲۰۰۷، به عربستان سفر کرده بود. آخرین سفر ملک سلمان به روسیه نیز در سال ۲۰۱۷ انجام شد. روابط عربستان و روسیه به تازگی در چند سال گذشته رو به بهبودی گذاشته است. همزمان با سفر پوتین، عادل الجبیر، وزیر مشاور عربستان در امور خارجی، گفته طی چهار سال گذشته، خصوصا بعد از سفر پادشاه و ولیعهد سعوی به روسیه، روابط مسکو و ریاض در حوزه‌های مختلف، توسعه چشمگیری داشته است.
انرژی؛ زمینه مشترک مسکو و ریاض
الجبیر همچنین اعلام کرد در سفر پوتین، میان عربستان و روسیه توافقنامه‌های بسیار مهمی در زمینه انرژی امضا می‌شود. از سوی دیگر، دیمیترییف، اعلام کرد صندوق ثروت روسیه ۱۴ توافقنامه با شرکت‌های عربستانی امضا خواهد کرد. این مقام روس به شبکه سعودی العربیه گفت: «فعلا ارزش توافقنامه‌های ما بیش از سه میلیارد دلار خواهد بود. یکی از شرکت‌ها، در صنعت نفت فعالیت خواهد کرد و برای تولید مواد مهم برای شرکت‌های روسی، آرامکو و سایر شرکت‌های جهان، با آرامکو شراکت خواهد کرد.»
همکاری‌های نفتی میان عربستان و روسیه، خصوصا بعد از امضای توافق کاهش تولید نفت، معروف به اوپک پلاس، افزایش چشمگیری پیدا کرد. کشور‌های اوپک به رهبری عربستان و کشور‌های خارج از سازمان اوپک، از جمله روسیه، در ژانویه ۲۰۱۹، برای مهار قیمت‌های نفت و جلوگیری از به هم خوردن توازن عرضه و تقاضا، توافقی در زمینه کاهش تولید نفت امضا کردند که به توافق اوپک پلاس معروف شد و به موجب آن، حدود ۱.۲ میلیون بشکه در روز از تولید اعضای توافق کاسته شد.
عربستان و روسیه، به عنوان دو تولیدکننده بزرگ نفت، معمار اصلی این توافق بودند. توافق کاهش تولید نفت از جمله منافع مشترک عربستان و روسیه بود که زمینه مهمی برای توسعه روابط این دو کشور ایجاد کرد. به رغم کاهش قابل‌توجه صادرات نفت ایران در اثر تحریم‌های آمریکا، سازمان اوپک به تنهایی نتوانست از کاهش بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کند. از این رو، محتاج روسیه شد. این احتیاج دو طرفه بود. یعنی روسیه هم مایل بود، تعادل قیمت‌های نفت حفظ شود. این منفعت مشترک تا به امروز ادامه دارد و پوتین در آستانه سفر به عربستان به آن اشاره کرد.
رئیس‌جمهور روسیه، با بیان اینکه «ما عربستان سعودی را کشور دوست‌مان می‌دانیم»، افزود: «پادشاهی (عربستان) یکی از کشور‌های اساسی منطقه به شمار می‌رود. کما اینکه بر اساس قابلیت‌ها و گستره فعالیتش، بر حوزه انرژی تاثیر می‌گذارد. می‌توانیم پادشاهی عربی سعودی را نه فقط یک بازیگر منطقه‌ای بلکه یک بازیگر بین المللی بدانیم. چرا که بر بازار جهانی انرژی تاثیر می‌گذارد و بنابراین بر انرژی جهانی تاثیر می‌گذارد.»
توازن در روابط با بازیگران منطقه‌ای
عربستان متحد قدیمی آمریکاست و سعودی‌ها هم قصد ندارند این اتحاد دیرینه را مخدوش کنند. اما شکنندگی اتحاد ریاض و واشنگتن، بویژه در دوره دونالد ترامپ، موجب شده است که سعودی‌ها به توسعه روابط با سایر ابرقدرت‌ها متمایل شوند. آن‌ها در دوره باراک اوباما به شدت از تمایل او به امضای توافق هسته‌ای با ایران ناراضی بودند. وقتی ترامپ روی کار آمد، امیدوار شدند که رابطه عربستان و آمریکا بهتر شود. از این رو، تمهیداتی در نظر گرفتند که اولین سفر خارجی ترامپ به عربستان باشد. این سفر انجام شد و سعودی‌ها صد‌ها میلیارد دلار از آمریکا سلاح خریدند. ولی باز هم اتحاد میان دو کشور، به سطح استراتژیک نرسید و حتی در ماجرای ترور جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول، اتحاد سعودی‌ها با آمریکا به چالش کشیده شد. ماجرای حمله پهپادی و موشکی ۱۴ سپتامبر گذشته به تاسیسات نفتی شرکت آرامکو جدیدترین اتفاقی بود که سعودی‌ها را نسبت به حمایت آمریکا از عربستان در هر گونه جنگ احتمالی دلسرد کرد.
بخوانید:
از سوی دیگر، روس‌ها با درک این شرایط، سعی کردند سعودی‌ها و دیگر متحدان آمریکا مثل ترکیه، را به سمت خود جذب کنند. البته روسیه می‌داند که جدا کردن این متحدان از آمریکا امکان‌پذیر نیست، ولی به هر حال می‌توان روابط با این کشور‌ها را توسعه داد.
روز جمعه ۳۰ نوامبر ۲۰۱۸، نشست سران گروه ۲۰ در حالی در آرژانتین برگزار شد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به خاطر ماجرای ترور خاشقجی، به شدت تحت فشار‌های بین المللی قرار داشت. اما تنها کسی که در آن نشست با ولیعهد سعودی به گرمی احوالپرسی کرد، پوتین بود. امری که از آغاز یک مرحله جدید در روابط سعودی-روسی خبر داد.
روسیه در تلاش است تا در خاورمیانه با همه طرف‌های تاثیرگذار روابط حسنه برقرار کند و خود را دلال قدرت نشان دهد. روابط حسنه این کشور با اسرائیل، ایران، ترکیه و عربستان، سوریه، مصر و سایر کشور‌های منطقه شاهدی بر این مدعاست. پوتین در آستانه سفر به عربستان از «شراکت بی‌سابقه» با عربستان تمجید کرد، ولی در عین حال، ایران را یک قدرت منطقه‌ای دانست. وی افزود: «اما روسیه با هیچ کس علیه دیگری دوست نمی‌شود. ما بر اساس گرایش‌های مثبت در تماس‌هایمان، روابط دو جانبه ایجاد می‌کنیم و برای مقابله با هیچکس، ائتلاف ایجاد نمی‌کنیم.»
پوتین در پی این است که این توازن را حتی در حوزه‌هایی که رقابت‌های شدیدی میان برخی بازیگران منطقه‌ای وجود دارد، برقرار کند. مثلا او درباره ضرورت همکاری روسیه و عربستان در سوریه گفت: «ما به طور بسیار نزدیک با ترکیه و ایران کار می‌کنیم و این را همه می‌دانند. اما آنطور که به نظرم می‌رسد، بدون مشارکت عربستان در عملیات حل‌وفصل در سوریه، رسیدن به یک گرایش مثبت در حل‌وفصل، مطلقا امکان‌پذیر نبود. از این رو، مایل هستم که به طور مستقیم از پادشاه و ولیعهد (سعودی) به خاطر این موضع سازنده تقدیر و تشکر کنم. من مطمئن هستم که سفرم (به عربستان) گام جدیدی در توسعه روابط دو‌جانبه‌مان و همکاری‌مان در حوزه بین الملل خواهد بود.»
پوتین پس از ۱۲ سال در حالی به عربستان رفت که مناسبات مسکو و ریاض وارد مرحله جدیدی از توسعه روابط شده است. در حضور او، کنفرانسی با حضور ۳۰۰ تن از مدیران عامل شرکت‌های روسی و عربستانی برگزار خواهد شد و حدود ۱۳ توافقنامه در زمینه‌های مختلف میان دو کشور امضا خواهد شد. شاید به همین دلیل، الجبیر سفر پوتین را «تاریخی» توصیف کرده است.