فرارو- «آن‌ها برای سرزمین خودشان می‌جنگند، آن‌ها به ما در جنگ جهانی دوم کمک نکردند. مثلا در نرماندی به ما کمک نکردند. علاوه بر این، ما پول‌های هنگفتی در راه کمک به کردها در زمینه مهمات، تسلیحات و پول و حقوق هزینه کردیم. اما به رغم هم اینها، ما از کردها خوش‌مان می‌آید.» این اظهارات جدیدترین توجیه ترامپ درباره رها کردن کردهای سوریه در برابر حمله ترکیه است. با این تعابیر، دونالد ترامپ راه ورود ارتش ترکیه به شمال شرق سوریه را هموار کرد.
به گزارش فرارو، پس از چند روز زمینه‌سازی رسانه‌ای و سیاسی، عصر روز چهارشنبه، ترکیه سومین عملیات نظامی خود در خاک سوریه را آغاز کرد. ابتدا جنگنده‌های ترکیه مواضع احزاب مسلح کردی در شمال شرق سوریه را هدف قرار دادند و سپس پیشروی نیروهای زمینی ارتش ترکیه شروع شد.
مقامات ترکیه می‌گویند عملیات جدید، که «چشمه صلح» نامگذاری شده، دو هدف عمده را دنبال می‌کند: ۱- مبارزه با گروه‌های تروریستی که از نظر ترکیه شامل گروه‌هایی مانند یگان‌های مدافع خلق و داعش می‌شود. ۲- ایجاد یک منطقه امن در شمال شرق سوریه و بازگرداندن آورگان سوری مقیم ترکیه به کشورشان.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، همزمان با آغاز عملیات در چند توئیت نوشت: «نیروهای مسلح ترکیه با همکاری ارتش ملی سوریه (معارضان سوری) برای پاکسازی منطقه از دو سازمان تروریستی YPG/PKK و داعش، عملیات چشمه صلح را در شمال سوریه آغاز می‌کند. هدف ما، نابودسازی کریدور ترور، که می‌خواهند در مرز جنوبی‌مان ایجاد کنند و برقراری صلح و ثبات در منظقه است. با عملیات چشمه صلح، خطر تروریسم علیه کشورمان را نابود خواهیم کرد و از طریق ایجاد یک منطقه امن، برای بازگشت آوارگان سوری به کشورشان تلاش خواهیم کرد.»
بخوانید:
آرایش نیرو‌ها در شمال و شمال شرق سوریه پیچیده است. در این مناطق یک گروه عمده به نام «نیروهای دمکراتیک سوریه» حضور دارد که عمدتا از نیروهای کردی «یگان‌های مدافع خلق» (YPG) متشکل شده، اما تعدادی از عرب‌های محلی هم در آن حضور دارند. ترکیه این یگان‌ها را بخشی از حزب کارگران کردستان (PKK) و لذا «تروریست» می‌داند. مبارزه با داعش، موجب شد آمریکا و نیروهای دمکراتیک سوریه، پیوند‌های نزدیکی برقرار کنند. اما با شکست داعش این پیوند تضعیف شد و نهایتا ترامپ آن را کاملا از بین برد. رئیس‌جمهور آمریکا در اقدامی که بسیاری از ناظران و حتی دولت آمریکا را شگفت‌زده کرد، سربازان آمریکایی را از مناطق تحت سیطره نیروهای دمکراتیک سوریه خارج کرد و با این کار، راه حمله ترکیه به احزاب کردی را هموار کرد. هر دو حزب جمهوریخواه و دمکرات، به شدت با این اقدام مخالفت کردند. از این رو، ترامپ سعی کرد تبعات تصمیمش را با تهدید ترکیه به اعمال تحریم‌های اقتصادی در صورت برخورد غیرانسانی با کردهای سوریه، تعدیل کند. ترامپ ضمن دفاع از تصمیمش برای خارج کردن سربازان آمریکایی از شمال سوریه، گفته اگر ترکیه اعمالی غیرانسانی علیه کردهای سوریه مرتکب شود، اقتصاد آن را «تارومار» خواهد کرد. با این حال هشدار‌های دیرهنگام ترامپ نتوانست جلوی حمله ترکیه را بگیرد.
بمباران یک منطقه مرزی در خاک سوریه
سوالات بی‌پاسخ
«صلح»، کلیدواژه عملیات جدید ترکیه در خاک سوریه است. اما تاریخ خاورمیانه نشان می‌دهد که دستیابی به صلح از طریق عملیات نظامی به آسانی مقدور نیست. مقامات ترکیه می‌گویند هدف اصلی عملیات «چشمه صلح»، ریشه کن کردن تروریسم و برقرار کردن صلح و ثبات در سوریه است. آن‌ها نگفته‌اند چگونه می‌خواهند بدون موافقت دولت سوریه، در بخش قابل توجهی از خاک این کشور صلح پایدار آن هم با ریشه کن کردن برخی گروه‌های پرنفوذ محلی برقرار کنند.
ارتش ترکیه وارد خاک سوریه شد و هم‌اکنون جنگ در جریان است. درباره عملیات ترکیه در سوریه سوالاتی وجود دارد که هنوز بی‌پاسخ هستند، از جمله:
۱- هدف اصلی عملیات، نابود کردن «یگان‌های مدافع خلق» و از بین بردن موجودیت سیاسی کردی در مناطق مرزی است. با فرض شکست گروه‌های مسلح کردی، آیا ترکیه می‌خواهد در مناطق متصرفه باقی بماند؟ این سوال از این جهت مهم است که گروه‌های معارض سوری در کنار ارتش ترکیه در عملیات شرکت می‌کنند و ترکیه هم می‌گوید قصد ملحق کردن مناطق متصرفه به خاک خود را ندارد. این معارضان در سال‌های اخیر، از دولت سوریه شکست‌های متعددی خورده‌اند و با کمرنگ شدن صحبت‌ها از لزوم کناره گیری بشار اسد، آینده آن‌ها هم در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. واضح است که حتی پس از شکست گروه‌های کردی، تکلیف مناطق شمالی و شمال شرقی سوریه مشخص نخواهد شد. آیا ترکیه می‌خواهد بعد از نابود کردن احزاب کردی، این مناطق را به نحوی دولت سوریه واگذار کند؟ این سناریو بعید نیست، اما در حال حاضر نشانه‌ای از آن دیده نمی‌شود. چنانچه ترکیه تصمیم بگیرد مناطق متصرفه را به دولت سوریه تحویل دهد، چه تضمینی وجود دارد که ده ها هزار معارض سوری که الآن پا به پای ارتش ترکیه علیه گروه‌های مسلح کردی می‌جنگند، با تصمیم ترکیه موافقت کنند؟
۲- هدف دیگر عملیات ترکیه، بازگرداندن تعداد کثیری از آورگان سوری مقیم ترکیه به سوریه است. این آورگان قرار است در منطقه امنی که توسط ترکیه ایجاد خواهد شد، اسکان داده شوند. ترکیه چگونه می‌تواند آوارگان سوری را در این منطقه اسکان دهد؟ چه کسی ضروریات زندگی اینها را تامین خواهد کرد؟ حتی اگر آورگان منتقل نشوند، باز هم منطقه عملیات نیازمند یک مدیریت است. چند میلیون کرد، عرب و ترکمان از قبل در شمال و شمال شرق سوریه زندگی می‌کنند. اضافه شدن آورگان جدید به اینها، ممکن است تنش‌های اجتماعی و شاید نظامی جدیدی بوجود آورد.
بخوانید:
۳- چراغ سبز ترامپ به اردوغان و نیز مخالفت کمرنگ روسیه با عملیات چشمه صلح، فرصت کم نظیری در اختیار ترکیه قرار داد تا یک نگرانی دیرینه را از بین ببرد. با این حال، شرایط بین المللی و منطقه‌ای در سال‌های اخیر به نحوی تغییر کرده که ممکن است این فرصت دیر یا زود به یک تهدید تبدیل شود. کشور‌های عربی، به استثنای قطر، تقریبا همگی حمله ترکیه به سوریه را با درجات متفاوت محکوم کردند. در این میان، مخالفت مصر، امارات و عربستان بسیار شدید بوده است. سالهاست که ماموران اطلاعاتی سعودی در مناطق تحت سیطره نیروهای دمکراتیک سوریه حضور دارند. آیا عربستان با حمایت از گروه‌های کردی، سوریه را به باتلاقی برای ترکیه تبدیل خواهد کرد؟ سعودی‌ها برای این حمایت انگیزه قوی دارند. آن‌ها هنوز استفاده تبلیغاتی اردوغان از ماجرای ترور جمال خاشقجی را از یاد نبرده‌اند. گذشته از این، امارات، مصر و عربستان، از حمایت اردوغان از جریان‌های اسلام سیاسی در جهان عرب به ستوه آمده‌اند.
حتی اگر کشور‌های عربی اقدامی انجام ندهند، کشور‌های غربی ممکن است به اشکال مختلف ترکیه را تحت فشار قرار دهند. دمکرات‌ها و جمهوریخواهان هر دو به یک اندازه به ترامپ به خاطر موافقت با عملیات ترکیه فشار می‌آورند. گزارش‌هایی درباره احتمال تدوین تحریم‌هایی علیه ترکیه در کنگره آمریکا منتشر شده است. اروپایی‌ها نیز از عملیات ترکیه ابراز نگرانی کردند و برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که فرانسه قصد دارد علیه عملیات ترکیه در سوریه یک ائتلاف بین المللی ایجاد کند. روز پنج‌شنبه نیز قرار است شورای امنیت سازمان ملل حمله ترکیه را بررسی کند.
اردوغان از هم اکنون برای مقابله با همه این تحرکات، حملات آتشین خود به همه کشور‌های منتقد را آغاز کرد. او مصر را قاتل دمکراسی دانست و درباره عربستان نیز گفت کسی که هزاران یمنی را کشت حق ندارد از عملیات ترکیه در سوریه انتقاد کند. افزون بر این، تهدید کرد که اگر اروپایی‌ها انتقاد از عملیات ترکیه را ادامه دهند، در‌های مهاجرت به اروپا را به روی آورگان جنگ بازخواهد کرد.
به رغم همه مخاطرات، اردوغان «ارتش محمدی» خود را به سوریه فرستاد تا با استفاده از فرصت پیش آمده، با گروه‌های مسلح کردی مقابله کند. این سومین علمیات ترکیه در خاک سوریه است. باید دید آیا اردوغان این بار می‌تواند به اهداف خود برسد یا اینکه در آینده به عملیات دیگری نیاز خواهد داشت.