هفت خودرو در ایران تولیدشان به صفر و نزدیک به صفر رسیده است؛ خودرو‌هایی که حالا با بدعهدی کمپانی اصلی و تحریم یکی یکی از بازار ایران خارج می‌شوند. در میان این هفت خودرو برلیانس در نوع خود یک سوپرایز است. هیچ‌کس فکر نمی‌کرد خودروی مونتاژی چینی به این سادگی بازار ایران را ترک کند و شریک بزرگ تجارت ایران، دنباله‌روی آمریکا شود. با وجود این برلیانس رفت و فعالان صنعت خودرو در این‌باره می‌گویند که احتمال دارد سایر خودرو‌های مونتاژی چینی هم به‌زودی غزل خداحافظی را سر بدهند. آن‌ها اعتقاد دارند که چینی‌ها نه به خاطر همسویی با سیاست‌های آمریکایی که به دلیل منافع شخصی، خودرو‌های مونتاژی خود را از بازار ایران خارج کرده‌اند؛ چرا که واردات خودروی آماده به ایران برای آن‌ها سود بیشتری به دنبال دارد تا این‌که خودروهایشان را در بازار مونتاژ کنند.
حالا چشم‌بادامی‌ها نه تنها خودروی مونتاژیشان را از بازار ایران خارج کرده‌اند که فعالان صنعت خودرو به «شهروند» می‌گویند که ظاهرا واردات قطعه از چین هم به مشکل بر خورده است.
محمدرضا نجفی‌منش، دبیر انجمن قطعه‌سازان، اما در واکنش به این ماجرا که چین در فروش قطعات خودرو به ایران کارشکنی می‌کند، طفره می‌رود و می‌گوید حتی با این اتفاق قطعه‌سازان داخلی می‌توانند قطعات مورد نیاز خودرو‌های پرتیراژ را تأمین کنند.
چه خودرو‌هایی از بازار ایران رفتند؟
خودروسازی ایران سال گذشته همین روز‌ها و سه ماه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام، تحریم و در ادامه دومینوی خروج شرکت‌های خارجی از کشور و توقف تولید محصولات آن‌ها آغاز شد.
تحریم‌ها سبب شد که خودروسازان خارجی از بیم جریمه‌شدن توسط آمریکایی‌ها کشور را ترک و ارسال قطعات به ایران را متوقف کنند. اگر چه تولید برخی خودروها پس از تحریم نیز به دلیل ذخیره سازی قطعات (در فاصله زمانی سه ماهه خروج آمریکا از برجام و آغاز رسمی تحریم) تا ماه‌ها ادامه داشت، اما درنهایت با اتمام ذخایر مورد نظر، تولید آن‌ها یک به یک متوقف شد. همین چند وقت پیش بود که سایپایی‌ها از توقف تولید سراتو به دلیل قطع ارسال قطعات از شرکت مادر (کیاموتورز کره جنوبی) خبر دادند. ویتارا که در سایت خراسان ایران‌خودرو و تحت لیسانس سوزوکی موتورز ژاپن مونتاژ می‌شد، در تیرماه امسال با ایران‌خودرویی‌ها وداع کرد. آمار ایران‌خودرو نشان می‌دهد حتی یک دستگاه ویتارا نیز در تیر سال جاری مونتاژ نشده است.
در سایپا نیز سیتروئن C. ۳ مدتی کوتاه میهمان سایت کاشان این شرکت بود و تنها ۲هزار دستگاه از آن مونتاژ شد. این خودرو جزو محصولات پسابرجامی بود که مونتاژ آن در قرارداد همکاری مشترک سایپا و سیتروئن پیش‌بینی شد. سایپایی‌ها ۲هزار دستگاه از این خودرو را پیش‌فروش و ظاهرا به همین میزان نیز مونتاژ کردند. درنهایت با اتمام ذخایر قطعات، مونتاژ سیتروئن C. ۳ هم متوقف شد.
در نهایت، اما برلیانس هم یکی دیگر از قربانیان تحریم لقب گرفت و تولید آن در پارس‌خودرو متوقف شد تا مشخص شود تحریم‌های جدید پای چینی‌ها را نیز برای ماندن در ایران سست کرده است. پارس‌خودرویی‌ها گمان نمی‌کردند برلیانس بر موج تحریم‌ها سوار شود، اما این خودروساز چینی درنهایت زیر بار ماندن در ایران نرفت و به همکاری با سومین خودروساز بزرگ کشور پایان داد.
علاوه بر این خودروها، چند محصول دیگر نیز در صف توقف تولید قرار گرفته‌اند، ازجمله خانواده رنو. رنوی فرانسه رسما از ترک ایران و توقف ارسال قطعات به ایران‌خودرو و پارس‌خودرو خبر داده و بنابراین تا چندی دیگر، تولید تندر۹۰ و ساندرو و پارس‌تندر نیز متوقف خواهد شد؛ هر چند اخبار ضد و نقیضی درباره تداوم تولید محصولات رنو شنیده می‌شود، با این حال بعید به نظر می‌رسد بدون حضور و مجوز رنو، تولید تندر ٩٠ و ساندرو و پارس‌تندر ادامه یابد.
به جز رنو، اما تردید برای ادامه تولید برخی محصولات چینی مانند دانگ فنگ، هایما، آریو و چانگان نیز با توجه به سختی تحریم‌ها وجود دارد. هر چند که فعلا خبری مبنی بر توقف تولید خودرو‌های مورد نظر منتشر نشده است، با این حال بعید نیست دومینوی توقف تولید محصولات مونتاژی به آن‌ها نیز برسد.
چین هم خودروسازی ایران را تحریم کرد
طبق آمار اعلامی از سوی وزارت صنعت، پارس‌خودرو به عنوان زیرمجموعه سایپا، ظاهرا نتوانسته تولید برلیانس و چانگان را ادامه دهد؛ خودرو‌هایی که صد‌درصد چینی هستند و فقط مونتاژ آن‌ها در داخل کشور انجام می‌شود و تمام قطعه‌های آن وارداتی است.
به گفته یک مقام مسئول در صنعت خودروسازی، نقل‌وانتقال پول برای واردات غذا و دارو از چین در حال حاضر توسط کلون بانک چین انجام می‌شود، اما تنها رشته صنعتی که این بانک آن را تحریم کرده و حاضر به انجام مبادلات پولی با آن نیست، صنعت خودروسازی است و قطعا هدف از این اقدام چیزی جز کسب درآمد بیشتر و فروش بیشتر نمی‌تواند باشد.
آن‌گونه که جاده‌مخصوص‌نشین‌ها می‌گویند: «چینی‌ها به دنبال فروش بیشتر محصولات کامل خود هستند به همین دلیل در تولید خودرو‌های تولید مشترک بدعهدی کردند.»
مرکز پژوهش‌های مجلس که به نوعی این ادعا را قبول دارد به‌تازگی در گزارشی رفتار وزارت صنعت را دلیل اصلی کارشکنی چشم‌بادامی‌ها می‌داند. به گفته یکی از کارشناسان این مرکز، سود بیشتر فروش از طریق واردات در مقایسه با تولید داخل دلیل دیگر انگیزه نداشتن چینی‌ها نسبت به داخلی‌سازی قطعات در ایران است. به عبارت بهتر، چینی‌ها که در پایین‌آوردن هزینه‌های تولید تبحر دارند، ظاهرا قطعات مورد نیاز خود را در خودروسازی ایران با قیمت کمتری در کشور خود تولید و به ایران صادر می‌کنند.
خودروسازی ایران منهای چین
بدرفتاری چینی‌ها در فروش قطعات خودرو به ایران در حالی رخ می‌دهد که فعالان صنعت خودرو می‌گویند در حال حاضر قطعات ساده‌ای همچون سی‌پی‌یو، ایربگ و ماژول پشت آمپر هم از کشور چین وارد می‌شود.
با وجود این محمدرضا نجفی‌منش، دبیر انجمن قطعه‌سازان حاضر نیست زیر بار این ادعا برود و با اشاره به این‌که داخلی‌سازی برخی از قطعات مصرفی برخی از خودرو‌های داخلی همچون پراید و سمند به ٨٥درصد رسیده است، به «شهروند» می‌گوید: «در حال حاضر به صورت میانگین ٦٥درصد قطعات خودروها در داخل کشور تولید می‌شود و اگر نقدینگی مورد نیاز قطعه‌سازان تأمین شود به راحتی می‌توانیم به خودکفایی کامل در این بخش برسیم.» عضو انجمن قطعه‌سازان با اشاره به تولید پژو ٣٠١ می‌گوید: «از فروردین سال آینده خط تولید پژو ٣٠١ راه‌اندازی می‌شود و قطعات مصرفی این خودروی فرانسوی قرار است که توسط خودروسازان داخلی تأمین شود.»
او ادامه می‌دهد: «برخلاف آن‌چه بسیاری از مردم تصور می‌کنند قطعه‌سازان هیچ محدودیتی در تولید قطعه ندارند و در حال فراهم‌آوردن زیرساخت‌های لازم برای تولید قطعات خودرویی همچون ال ٩٠ هستند و کافی است تا ١٥هزار‌میلیارد از ٢٢هزار‌میلیارد تومان طلبمان را پرداخت کنند.»
قطعات خودرو در صدر واردات ایران
با این حال آمار واردات قطعات خودرو با گفته‌های دبیر انجمن قطعه‌سازان منافات دارد. آمار تجارت خارجی کشور نشان می‌دهد که قطعات منفصله خودرو یکی از صدرنشین‌های کالا‌های وارداتی بوده و میزان واردات آن در سال گذشته چیزی حدود ١,٤میلیارد دلار بوده که به لحاظ ارزشی ٣درصد از کل واردات انجام‌شده را به خود اختصاص داده است. قطعه‌هایی که بیشتر آن‌ها مبدأشان چین گزارش شده است. اما سوال اینجاست اگر ٢٢هزار‌میلیارد تومان بدهی قطعه‌سازان پرداخت نشود و بدعهدی چینی‌ها در رابطه با تأمین قطعه‌ها ادامه پیدا کند، صنعت خودروسازی ایران به کدام سو خواهد رفت. خودروسازان می‌گویند که قطعه‌سازان ایرانی قادر به تولید تمامی قطعه‌های مصرفی در صنعت خودروسازی ایران نیستند و با بدهی‌های سنگین و مشکلاتی که قطعه‌سازان دارند، معلوم نیست که آینده صنعت خودروی ایران به کدام سمت و سو برود.