فرارو- دولت آمریکا بزودی برخی معافیت‌های هسته‌ای ایران را تمدید می‌کند. برخی ناظران و مقامات آمریکایی می‌گویند تمدید این معافیت‌ها منافاتی با اعمال فشار حداکثری اقتصادی علیه ایران ندارد و لذا تمدید معافیت‌ها به نفع آمریکاست.
به گزارش فرارو، روز پنج‌شنبه یکم آگوست مهلت چندماهه معافیت‌های هسته‌ای ایران منقضی می‌شود و کاخ سفید باید رسما درباره تمدید یا عدم تمدید این معافیت‌ها، تصمیم‌گیری کند. دولت آمریکا، در این زمینه، هنوز هیچ موضع رسمی نگرفته، اما گزارش‌های رسانه‌ای غربی حاکی از آن است که فردا دولت دونالد ترامپ رسما
تمدید این معافیت‌ها را اعلام می‌کند.
معافیت‌های هسته‌ای از آخرین بخش‌های باقیمانده برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هستند که به شرکت‌های خارجی اجازه می‌دهند به طور قانونی با برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران همکاری کنند. کاخ سفید پنج معافیت از این معافیت‌ها را دوباره تمدید خواهد کرد.
طبق برجام، ایران می‌تواند در چند تاسیسات هسته‌ای، مانند فردو، اراک و بوشهر، برخی فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز داشته باشد. این فعالیت‌ها شامل بازطراحی راکتور اراک، تغییر کاربری فردو و تبادل سوخت در تاسیسات هسته‌ای بوشهر و راکتور تحقیقاتی تهران می‌شود.
در پنجم نوامبر ۲۰۱۸، همزمان با اجرای دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران، وزارت خارجه آمریکا، با صدور بیانیه‌ای به استمرار همکاری‌های بین المللی هسته‌ای در تاسیسات یادشده مجوز‌هایی داد که برخی از آنها تا به امروز ادامه دارند. در ماه مه، گذشته، دولت ترامپ برخی معافیت‌ها را لغو و برخی دیگر را تمدید کرد.
فشار تندروهادر هفته‌های اخیر، این مجوزها، خصوصا مجوز فردو و اراک، در کانون
جدال‌های تندرو‌های واشنگتن قرار گرفته است. محافل مخالف جمهوری اسلامی در واشنگتن می‌گویند این مجوزها باید مانند معافیت‌های فروش نفت لغو شوند. به رغم اینکه هدف اصلی معافیت‌های هسته‌ای فعلی، تغییر کاربری تاسیسات فردو و اراک است، اما تندرو‌های واشنگتن با تمدید آنها
مخالفت می‌کنند. سناتور تد کروز یکی از این مخالفان است که بر لغو معافیت‌های هسته‌ای اصرار می‌کند و حتی تایید جفری ابرهارت، نامزد مورد نظر دونالد ترامپ برای تصدی سمت نماینده ویژه آمریکا در امور عدم اشاعه، در کمیته روابط خارجی مجلس سنا را به لغو معافیت‌های هسته‌ای مشروط کرده بود.
دفعه قبل، دولت ترامپ، تحت فشار تندروها، معافیت‌های مربوط به صادرات مازاد اورانیوم غنی‌شده و آب سنگین ایران را
لغو کرد، ولی سایر معافیت‌های مرتبط با بازطراحی راکتور اراک و دیگر تاسیسات صلح‌آمیز را تمدید کرد. امری که خشم تندرو‌های واشنگتن را برانگیخت. آنها به رغم اینکه دفعه قبلی نتوانستند از تمدید معافیت‌ها جلوگیری کنند، این بار هم بیکار ننشستند. ۱۷ ژوئیه، ۵۰ تن از نمایندگان کنگره، به رهبری لیز چنی، نماینده کنگره، در نامه‌ای به دونالد ترامپ، ضمن تشکر از مقابله کاخ سفید با ایران، از رئیس‌جمهور درخواست کردند معافیت‌های باقیمانده هسته‌ای ایران را لغو کند.
اما ظاهرا این بار هم ترامپ تندروها را مأیوس کرد. روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از شش مقام دولت ترامپ گزارش کرد کاخ سفید روز اول آگوست تمدید پنج معافیت هسته‌ای ایران را اعلام خواهد کرد. بر اساس این گزارش، هفته گذشته، در دفتر ترامپ با حضور مقامات بلندپایه، از جمله استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، جلسه‌ای درباره معافیت‌های هسته‌ای ایران برگزار شده است. در این جلسه، منوچین با استدلال اینکه عدم تمدید معافیت‌ها، مستلزم تحریم شرکت‌های روسی، چینی و اروپایی است، از تمدید این معافیت‌ها حمایت کرده است.
ترامپ تا حالا چند بار مسئله لغو معافیت‌های هسته‌ای ایران را بررسی کرده است و طبق برخی گزارش‌ها او اخیرا با لغو آنها موافقت کرده بود اما در نهایت تحت تاثیر وزیر خزانه‌داری با تمدید معافیت‌ها موافقت کرد.
گفتنی است که طبق همین معافیت‌ها، شرکت‌های یادشده در برخی پروژه‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران فعالیت می‌کنند. با لغو معافیت‌ها، فعالیت‌های این شرکت‌ها، تحریم‌پذیر خواهد بود. منوچین با این استدلال، از دولت وقت بیشتری برای بررسی اثرات جانبی لغو معافیت‌ها درخواست کرده است. گفته می‌شود که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، با تمدید معافیت‌ها مخالفت کرده‌اند. اما در نهایت استدلال‌های منوچین را قبول کردند.
محافل تندرو در واشنگتن می‌گویند تمدید معافیت‌های هسته‌ای ایران با سیاست اعمال فشار حداکثری علیه ایران سازگار نیست. از این گذشته، لغو معافیت‌های هسته‌ای، عملا برجام را به طور کامل نابود می‌کرد. اینکه چرا دولت ترامپ، با وجود حضور افرادی مثل بولتون، معافیت‌ها را لغو نکرد، پرسشی است که پاسخ متقاعدکننده‌ای به آن داده نشده است.
طبق گزارش واشنگتن‌پست، منوچین نگران بود که لغو معافیت‌ها، به تحریم سایر اعضای برجام منجر شود. اما این نگرانی، دلیل محکمی برای تمدید معافیت‌ها نیست. چرا که اولا نفوذ منوچین به اندازه پمپئو و بولتون نیست که بتواند سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران را تعیین کند. ثانیا، آمریکا نشان داده است که از تحریم شرکت‌های کشور‌های دیگر واهمه‌ای ندارد. همین چند روز پیش، آمریکا یک شرکت چینی را به خاطر دادوستد نفتی با ایران تحریم کرد. افزون بر این، تندرو‌های واشنگتن استدلال‌های قوی‌تری دارند. آنها می‌گویند ایران از برخی محدودیت‌های برجام عبور کرده است. از این رو، آمریکا باید در پاسخ به این امر، معافیت‌های هسته‌ای را لغو کند. اما دولت ترامپ به این گونه استدلال‌ها وقعی ننهاد؛ بنابراین باید دلایل مهم دیگری برای تمدید معافیت‌ها وجود دارد.
دلایل فنی
یک دلیل این است که برخی عناصر در دولت ترامپ می‌خواهند برجام را حفظ کنند به امید اینکه در مذاکرات احتمالی با ایران از آن به عنوان یک چارچوب استفاده کنند. در همین رابطه، مارک دوبوویتز، رئیس اندیشکده بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، که از سیاست سختگیرانه ترامپ در برابر ایران حمایت می‌کند، به واشنگتن‌پست گفت: «در درون دولت، میان آن‌هایی که می‌خواهند عناصری از (توافق هسته‌ای ایران) را به عنوان چارچوب مذاکرات حفظ کنند و آن‌هایی که این توافق را بسیار ناقص می‌بینند که حرکت صبورانه ایران به سمت بمب هسته‌ای را تسهیل می‌کند، همیشه تنش وجود داشته است. هدف سیاستی ما، حداکثری کردن فشار حداکثری است. این معافیت‌های هسته‌ای هرگز معنایی نداشتند و قطعا در سیاق کارزار فشار حداکثری معنایی ندارند.»
طرفداران تمدید معافیت‌ها در دولت ترامپ، معتقدند اینگونه معافیت‌ها، به آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی امکان نظارت اساسی بر برنامه هسته‌ای ایران می‌دهد ولذا لغو آنها، نظارت آمریکا بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران کمتر می‌کند. مضاف بر این، اساسا کارکرد معافیت‌ها، تغییر کاربری برخی تاسیسات هسته‌ای حساس ایران نظیر فردو و اراک است. در همین رابطه، داریل کیمبال، رئیس انجمن کنترل تسلیحات، گفت: «به نفع آمریکا و امنیت بین المللی است که معافیت‌های استمرار این پروژه‌های (تغییر کاربری تاسیسات هسته‌ای) ایران تمدید شود. پروژه‌هایی که برای تقویت جنبه ضداشاعه برنامه هسته‌ای ایران طراحی شده‌اند.».
انگیزه‌های سیاسی
اما سوای بحث‌های فنی هسته‌ای، معافیت‌ها ابعاد سیاسی هم دارند. حتی برخی مخالفان تمدید معافیت‌ها هم اذعان می‌کنند که لغو معافیت‌ها، تنش‌های نظامی میان ایران و آمریکا را تشدید می‌کند. امری که ترامپ به دلایل انتخاباتی از آن بیزار است. در واقع، اکنون پرسش اصلی در دولت آمریکا این است که چگونه می‌توان فشار حداکثری بر ایران را حفظ کرد، ولی در عین حال از تبدیل تنش‌های سیاسی و اقتصادی به منازعه نظامی جلوگیری کرد. لغو معافیت‌ها با این معادله سازگار نیست.
مایکل دوران، از مقامات سابق امنیت ملی آمریکا، اخیرا درباره معافیت‌های هسته‌ای یادداشتی در مجله موزاییک نوشت که به طور گسترده در دولت ترامپ منتشر شد. دوران که طرفدار لغو معافیت‌هاست، نوشت: «دولت (ترامپ) نگران است که اگر معافیت‌ها را لغو کند و از (سازوکار) بازگشت سریع تحریم‌ها (snapback) استفاده کند، این امر، ریسک تقابل نظامی را تشدید کند.»
بنابراین دولت ترامپ در راستای کنترل تنش‌ها با ایران معافیت‌ها را تمدید کرد. چرا که این معافیت‌ها عملا به جز زنده نگه داشتن برجام، هیچ سود اقتصادی برای ایران ندارند. برخی مقامات آمریکا، اصرار می‌کنند که تمدید معافیت‌های هسته‌ای، کارزار فشار حداکثری را تضعیف نمی‌کند. یکی از این مقامات به واشنگتن‌پست گفت: «ما در عین فلج کردن اقتصاد ایران، به محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران اجازه استمرار می‌دهیم.»
ظاهرا دولت آمریکا، پس از
لغو تمام معافیت‌های فروش نفت ایران، به این باور رسیده است که کارزار فشار حداکثری نتیجه می‌دهد. بر همین اساس، آمریکایی‌ها معتقدند زمان به نفع خودشان است و با گذشت هر ماه، اقتصاد ایران ضعیف‌تر و فرسودهتر می‌شود. از این رو، به نظر می‌رسد در حال حاضر یکی از مهمترین دغدغه‌های آنها این است که چگونه بدون مختل شدن مسیر‌های انتقال انرژی در خلیج فارس و تشدید تنش‌های نظامی در این منطقه،
فرسایش ایران ادامه پیدا کند.