وزیر امور خارجه با تاکید بر این که پس از انجام مراحل لازم در خصوص کنوانسیون حقوقی دریای خزر این کنوانسیون به مجلس برای تصویب خواهد آمد گفت: تاکنون هر تصمیمی در خصوص کنوانسیون حقوقی دریای خزر با اجازه شورای عالی امنیت ملی و امضای مقام معظم رهبری انجام شده است و پس از طی شدن مراحل کامل آن برای تصمیم نهایی به مجلس خواهد آمد.
به گزارش ایسنا، محمد جواد ظریف در جلسه علنی نوبت عصر امروز مجلس در پاسخ به سوال مصطفی کواکبیان، محمد حسین قربانی و عبدالکریم حسین زاده در خصوص سهم ایران از بستر و زیر بستر دریای خزر و رژیم حقوقی ایران در دریای خزر بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران همواره بر تمامیت ارضی و استقلال کشور تاکید داشته است و اگر به تاریخ معاصر ایران رجوع کنیم تنها حکومتی که در آن حتی یک وجب از خاک و آب آن مورد مذاکره قرار نگرفته و از ایران جدا نشده است.
ظریف ادامه داد: اگر به سلسله‌های پادشاهی گذشته نگاه کنیم متاسفانه در همه آن‌ها بخشی از ایران جدا شده است، اما تنها در حکومت جمهوری اسلامی ایران است که علیرغم جنگ تحمیلی و فراز و نشیب‌های زیادی که پشت سر گذاشته است از یک وجب از خاک ایران جدا نشده است و این افتخار بزرگی برای رهبری و مردم ایران است که در برابر همه فشار‌ها ایستاده است و با خون شهدای خود حتی یک وجب از خاک ایران را از دست نداده است.
وی در ادامه اظهار کرد: ایران از زمان فروپاشی دولت شوروی تمام تلاش خود را برای حفظ منافع کشور در دریای خزر انجام داد. بنده در دهه ۷۰ که معاون حقوقی و بین المللی وزارت خارجه بودم اولین اجلاس مدیران حقوقی ۵ کشور ساحلی دریای خزر برگزار شد و طی ۲۱ سال گذشته مسوولان وزارت خارجه با هماهنگی شورای عالی امنیت ملی مذاکرات طولانی را انجام داده‌اند و تمام تلاش بر این بوده است تا حق ایران در دریای خزر محفوظ بماند.
وزیر امور خارجه با تاکید بر این که ایران همواره به دنبال حفظ حقوق خود در دریای خزر بوده است گفت: به همین دلیل است که مذاکرات حدود ۲۱ سال طول کشیده است و ایران تمام تلاش خود را به کار گرفته تا منافع ایران حفظ شود. در طول این چند سال پروتکل‌های مختلفی در خصوص حفاظت زیست محیطی از دریای خزر و ماهیگیری و سایر موارد مطرح شده که برای حفظ آبزیان و محیط زیست دریای خزر به تایید رسیده است. اما کنوانسیون جامعه حقوقی دریای خزر موضوع اصلی مذاکرات بود که بعد از حدود ۲۰ سال مذاکره به نتیجه رسید این کنوانسیون در سال‌های ۹۵ و ۹۶ مراحل نهایی خود را طی کرد و سپس برای طی شدن مراحل نهایی به داخل کشورها و در سال ۹۷ نیز پس از تایید شورای عالی امنیت ملی مراحل آن در کشور طی شده است. در خصوص این کنوانسیون حدود ۲۱ سال مذاکره شده است و در اصل طی شدن مراحل قانونی در کشور به نتایج نهایی رسیده است.
وی در ادامه تاکید کرد: در خود کنوانسیون مشخص است که باید مراحل قانونگذاری در رابطه با آن در کشورها طی شود و قطعا زمانی که دولت مراحل اولیه را طی کند کنوانسیون را برای تصویب نهایی به مجلس می‌آورند و هیچ چیز بدون تصویب مجلس نهایی نخواهد شد.
وی در ادامه با طرح این سوال که آیا در این کنوانسیون در خصوص سهم جمهوری اسلامی از پهنه یا زیربستر دریای خزر تصمیمی گرفته شده است گفت: در این کنوانسیون ما در زمینه پهنه یا بستر دریای خزر به نتیجه نرسیده‌ایم و قرار شد براساس قرارداد‌های دوجانبه مذاکره صورت گیرد. در مورد سطح آب قرار شد تنها قوانینی وضع شود که مورد تایید هر پنج کشور باشد سواحل دریای خزر در بخش ایران مناسب نیست و برخلاف سایر کشور‌های حوزه دریای خزر ایران سواحل مناسبی ندارد و لذا قرار شد در ترسیم خط مبدا موردی تصویب شود که همه کشورها آن را تایید کنند. در ماده یک کنوانسیون اعلام شده است که کشور‌های که سواحل آن‌ها در حوزه نامناسبی قرار گرفته است در تعیین خط مبدا از وضعیت ویژه‌ای برخوردار هستند جمهوری اسلامی ایران نیز در هنگام تصویب این کنوانسیون اعلام کرد که این بند در خصوص جمهوری اسلامی ایران است. وضعیت حقوقی دریای خزر برخلاف وضعیت ایران و عراق در اروند رود دو جانبه نیست و در دریای خزر پنج کشور حضور دارند. ما در این کنوانسیون توانستیم بندی را بگنجانیم که خط مبدا هیچ کشوری بدون توافق سایر کشورها ترسیم نشود و از آن جا که سواحل ایران وضعیت نامناسبی دارند مورد توجه ویژه قرار گیرد.
وی افزود: به جز این مورد هیچ تصمیم دیگری در خصوص تقسیم بستر یا زیربستر یا پهنه دریای خزر گرفته نشده است. در کنوانسیون حقوقی دریای خزر ترتیبات زیست محیطی و کشتیرانی مورد توجه قرار گرفته است. نکته مهمی که وابسته به امنیت ملی در این کنوانسیون است این است که سیاست ما سیاست نزدیکی با همه همسایگانمان است و این توافق تضمینی خواهد کرد که ما با همسایگان خود روابط خوبی برقرار کنیم. از سوی دیگر این توافق اجازه نمی‌دهد پهنه آبی مشترک باعث شود تا دریای خزر منطقه‌ای برای حضور نیرو‌های خارجی شود. این نکته بسیار حائز اهمیت است که اجازه نمی‌دهد کشور‌های بیگانه در دریای خزر حضور یابند.
وی در ادامه با تاکید بر این که ایران به دنبال برقراری روابط بسیار خوب با همسایگان خود است بیان کرد: در عین حال تمامیت ارضی برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت است و با هیچ کشوری تعارف ندارد و افتخار جمهوری اسلامی در طول این سال‌ها این است که یک وجب از سرزمین خود را به کسی نداده است و نخواهد داد. پس از این که خط مبدا کشور مشخص شود کنوانسیون به مجلس خواهد آمد و علت این که تاکنون به مجلس نیامده است این است که منتظر هستیم تا خط مبدا در دریای خزر ترسیم شود. ما توافق کرده‌ایم و همه ملزم هستند تا اقدامی خلاف اصول کنوانسیون انجام ندهند. تصمیم گیری در مورد کنوانسیون حقوقی در نهایت برعهده مجلس است. تاکنون نیز با اجازه شورای عالی امنیت ملی و امضای مقام معظم رهبری همه مراحل طی شده است.
وی در ادامه با تاکید بر این که روابط بین الملل براساس اعتماد نیست بلکه بر پایه حفظ منافع ملی است گفت: ما هیچ گاه منافع ملی را به هیچ دلیلی به حراج نمی‌گذاریم و هیچ کس نمی‌تواند به خاک ایران و منافع ملی طمع داشته باشد. ما با همه کشور‌هایی که با ما دشمنی نداشته باشند دوست هستیم؛ با روسیه و سایر همسایگان خود روابط خوبی داریم، اما این به این معنا نیست که ما لحظه‌ای در حفظ تمامیت ارضی خود غفلت کنیم. در روابط بین المللی اعتقاد داریم که هر کسی به دنبال منافع خود است و هیچ کس برای منافع ما دل نمی‌سوزاند.
وی در ادامه اظهار کرد: بحث محیط زیست دریای خزر بسیار مهم است و به همین دلیل ما تاکید کرده‌ایم تا زمانی که پروتکل الحاقی به کنوانسیون محیط زیست دریایی خزر تصویب نشود کنوانسیون حقوقی دریای خزر نیز مورد تصویب قرار نمی‌گیرد. امنیت دریای خزر بسیار حائز اهمیت است و به ۵ کشور ساحلی آن سپرده شده است، اما این به این معنا نیست که نیروی دریایی سایر کشورها بتوانند تا مرز‌های کشور ما پیش بیاید. در قرارداد‌های گذشته اجازه داده شده بود تا نیروی دریایی روسیه بتواند تا بندر انزلی ایران بیاید، اما این کنوانسیون اجازه نمی‌دهد که هیچ کشوری بدون اجازه ما حتی تا مرز ۱۵ مایلی ما در آب‌های سرزمینی کشور وارد شود. کنوانسیون حقوقی دریای خزر با چشم باز نوشته شده است.
ظریف در ادامه تاکید کرد: علیرغم تبلیغات سلطنت طلبان در زمان رژیم گذشته حتی یک کشتی ایرانی اجازه عبور از خط موهومی آستارا و حسین قلی را نداشت و همکاران سابق ما در وزارت خارجه بار‌ها به تحمیل شوروی اعتراض کرده بودند. اما دیگر این گونه نیست و کشتی‌های ایرانی می‌تواند تا هر محلی که می‌خواهند پیش بروند و بحث مشاع بودن دیگر جایگاهی ندارد. اکنون کشورها فقط در دریای سرزمینی خود حق اعمال حاکمیت دارند و در منطقه ویژه ماهیگیری حق ویژه ماهیگیری دارند و بقیه دریا برای عبور و مرور همگان آزاد است.
وی در ادامه با تاکید بر این که در هیچ کنوانسیونی حق ۵۰ درصدی به هیچ کشوری از خزر داده نشده است بیان کرد: هیچ کنوانسیونی حق ۵۰ درصدی از دریای خزر را به هیچ کشوری نداده است. شوروی سابق دریای خزر را به ۴ قسمت تقسیم کرده بود و به ایران تنها اجازه می‌داد تا خط آستارا حسین قلی پیش برود، اما دیگر این گونه نیست. باید بار دیگر تاکید کنم که در جمهوری اسلامی حتی یک وجب از خاک ایران نیز به کسی داده نشده است.
وی افزود: در خصوص بستر و زیر بستر دریای خزر از آن جا که این دریا محصور به ۵ کشور است اگر ایران کنار بنشیند آن‌ها خود برای خود تصمیم گیری می‌کنند. اما اکنون ایران این اجازه را نمی‌دهد. بین قزاقستان و روسیه در مورد قسمت شمالی دریای خزر توافقی صورت گرفته است، اما در قسمت جنوبی هیچ توافقی بین کشورها انجام نشده است. اما پروژه‌های مشترکی در حال انجام است. آن چه که در یک شبکه روسی در خصوص حقوق دریای خزر مطرح شد هیچ ارتباطی با دولت روسیه ندارد و دولت روسیه این موضوع را تکذیب کرد؛ حتی بعد‌ها این فیلم مجددا به صورت تحریف شده برای شکستن غرور ملی ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی پخش شد، اما واقعیتی ندارد و ایران با قاطعیت از تمامیت ارضی خود دفاع کرده و خواهد کرد و برایش یک امر مقدس است.
وی در ادامه با تاکید بر این که مذاکرات در خصوص کنوانسیون حقوقی دریای خزر در زمان اوج قدرت ایران شکل گرفت بیان کرد: این مذاکرات در سال‌های ۹۴، ۹۵ و ۹۶ که در زمانی که جمهوری اسلامی ایران در اوج قدرت بود نهایی شد البته من اعتقاد دارم که امروز نیز ایران در اوج قدرت است و در حوزه میدانی و بین المللی در اوج قرار داریم. آمریکا علیرغم هزینه‌های بسیاری که کرده است، اما در تمامی عرصه‌های بین المللی محکوم است و هر جلسه‌ای که تشکیل می‌دهد در نهایت خود محکوم می‌شود. آمریکا با استفاده از مزیت اقتصادی که دارد همه کشورها را تحت فشار قرار می‌دهد که در نهایت استفاده بیش از حد از این اهرم نیز منجر به بی تاثیر شدن آن خواهد شد.
ظریف در پایان گفت: بنده معتقد هستیم که هیچ تحمیلی به جمهوری اسلامی ایران در این کنوانسیون نشده است و چه در مورد ترسیم خط مبدا و چه در مورد ضرورت اجماع برای تعیین خط مبدا چه در خصوص وضعیت نامناسب سواحل ایران و چه در مورد حضور نظامی در دریای خزر جمهوری اسلامی ایران توانسته سیاست‌های خود را بگنجاند. کنوانسیون دریای خزر منافع جمهوری اسلامی ایران را حفظ خواهد کرد. اما نظر نهایی با مجلس است پس از تعیین خط مبدا این کنوانسیون به مجلس می‌آید، اما اگر مورد پذیرش مجلس قرار نگیرد ما به ۴ کشور دیگر اعلام می‌کنیم که ایران کنوانسیون را نپذیرفته است، اما شرایط خوبی برای کشور نخواهد بود در نهایت تصمیم نهایی با مجلس خواهد بود.