فرارو- دیابت یا بیماری قند یک اختلال سوخت و سازی (متابولیک) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید هورمون انسولین در بدن از بین می‌رود یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط سازو کار‌های مختلف است.
به گزارش فرارو؛ در افراد مبتلا به دیابت، سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش می‌یابد از این‌رو میزان قند خون افزایش یافته که به آن هیپرگلیسمی می‌گویند. وقتی این افزایش قند در دراز مدت در بدن وجود داشته باشد، سبب تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن می‌شود که می‌تواند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با
افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد؛ لذا غربالگری و تشخیص زودرس این بیماری در افراد با ریسک بالا می‌تواند در پیشگیری از این عوارض موثر باشد. تشخیص و همچنین غربالگری دیابت با انجام آزمایش قند خون میسر است.
چگونه بفهمیم دیابت داریم؟ در صورتی که تعدادی از عوامل خطرزا جهت ابتلا به دیابت را داشته باشید و یا اگر سطح قند خون در ادرار تان بالا باشد و یا افزایش پیدا کند، ممکن است پزشک احتمال ابتلا به دیابت را برای شما پیش بینی کند.
معمولا تشخیص دیابت با یکی از سه آزمایش زیر انجام می‌گیرد:
•
آزمایش قند خون ناشتا - این آزمایش به صورت ناشتا و در صبح انجام می‌شود. در صورتی که سطح گلوکز در خون شما ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر یا بالا‌تر از آن باشد، ممکن است به دیابت مبتلا شده باشید.
• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) - در این آزمایش، یک نوشیدنی حاوی گلوکز به فرد مذکور خواهند داد. سپس پزشک سطح گلوکز خون را هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه و به مدت ۳ ساعت بررسی می‌کند. در صورتی که میزان گلوکز در طی ۲ ساعت، ۲۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر یا بیشتر از آن باشد، این احتمال به وجود می‌آید که فرد مبتلا به دیابت شده باشد.
• آزمایش هموگلوبین‌ای وان سی (A۱c). این آزمایش نوعی آزمایش خون ساده است که میانگین سطح قند خون را برای ۲ الی ۳ ماه گذشته نشان می‌دهد. سطح ۶.۵% یا بیشتر به می‌تواند به معنای ابتلا به دیابت باشد.
پزشک همچنین ممکن است از سایر آزمایش‌های تخصصی برای تشخیص دیابت نوع ۱ استفاده کند.
علائم بیماری دیابتعلائم و نشانه‌های دیابت نوع ۱ معمولا ناگهان و شدید آغاز می‌شود. به طورمعمول علائم بر جسته شامل پر ادراری و تشنگی یا عطش همیشگی است. این به این دلیل است که افزایش گلوکز خون سبب می‌شود که کلیه‌ها نسبت به حد معمول بیشتر کار کنند؛ و از دست دادن مایع بیشتری از طریق ادرار سبب
دهیدراته شدن بدن می‌شود و همین از دست دادن آب بدن سبب تشنگی می‌شود. برای کودکان نیز ممکن است باعث شب ادراری و خیس کردن رختخواب شود.
از دست دادن وزن، بدون از دست دادن اشتها نیز در این بیماری شایع است. کاهش وزن معمولا ناشی از کمبود آب بدن است. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ کنترل نشده ممکن است به اندازه یک گالن هشت پوندی آب را از طریق ادرار از دست بدهند.
سایر علائم متدوال دیابت نوع ۱ عبارتند از: ضعف، خستگی، سردرگمی و گیجی، تهوع و استفراغ. این علائم ممکن است به علت
کمبود آب بدن و وضعیتی به نام کتواسیدوز (ketoacidosis) ایجاد شود.
کتو اسیدوز زمانی رخ می‌دهد که سلول‌ها نتوانند از گلوکز مورد نیاز برای تأمین انرژی استفاده کنند. در نتیجه سلول‌ها باید از چیز دیگری استفاده کنند. در پاسخ به سطوح پایین انسولین، کبد یک سوخت جایگزین به نام کتون تولید می‌کند. کتون‌ها یک نوع اسید هستند. هنگامی که آن‌ها در خون ایجاد می‌شوند، این حالت کتواسیدوز نامیده می‌شود. کتواسیدوز می‌توانند سبب بروز مشکلات قلب و سیستم عصبی در فرد شوند و همچنین این احتمال وجود دارد که در عرض چند ساعت فردی را در معرض خطر کما یا مرگ قرار دهد.
بیشتر بخوانید: ویروس‌های ماندنی در روده؛ عامل دیابت نوع یک
• علائم مزمن دیابت نوع ۱
حتی پس از تشخیص و آغاز درمان، دیابت نوع ۱ می‌تواند بر تمام سیستم‌های بدن تاثیر بگذارد. در صورتی که سطح قند خون به خوبی تحت درمان باشد، احتمال آسیب رسانی به بدن کمتر است و سبب کاهش بروز علائم بیماری می‌شود.
دیابت نوع ۲ شروع خیلی آهسته تری دارد و شایع‌ترین علائم و نشانه‌های اولیه آن معمولا مشخص نیست. درصد قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع ۲ از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها با انجام آزمایش قند خون می‌توان بیماری آن‌ها را تشخیص داد. با این وجود در صورت عدم کنترل مطلوب، می‌تواند علائمی مشابه به دیابت نوع ۱ داشته باشد.
از دیگر علائم دیابت نوع ۲ می‌توان به عفونت‌های مکرر، به ویژه عفونت دستگاه ادراری و پوست، تاری دید، بهبودی زخم‌ها در زمانی بلند مدت، احساس سوزش و بی حسی در انگشتان پا اشاره کرد.
انواع دیابتبه طور کلی دیابت به چهار دسته دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲، دیابت بارداری و سایر عوامل ابتلا به دیابت تقسیم بندی می‌شود.
۱. دیابت نوع ۱
در
دیابت نوع ۱، تولید انسولین از پانکراس به علت از بین رفتن سلول‌های سازنده انسولین، متوقف می‌شود. به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از زمان تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت روزانه تزریق کنند. دیابت نوع ۱ اغلب در سنین زیر ۳۰ سال ایجاد می‌شود، از همین رو به آن دیابت جوانی نیز می‌گویند.
۲. دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲، اکثرا در بالغین بالای ۳۰ سال و چاق دیده می‌شود. انسولین تولید شده از پانکراس در این افراد به خوبی عمل نمی‌کند. در واقع پانکراس به اندازه کافی انسولین ترشح نمی‌کند و یا این که انسولین ترشح شده، به علت وجود مقاومت سلول‌ها به انسولین به ویژه در افراد چاق، فاقد کارآیی مفید است. به این نوع دیابت، دیابت غیر وابسته به انسولین یا دیابت بزرگسالان نیز گفته می‌شود.
۳. دیابت حاملگی
دیابت حاملگی به دیابتی اطلاق می‌شود که برای اولین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود. این نوع دیابت معمولا موقتی است و بعد از اتمام دوران بارداری بهبود می‌یابد. برای خانم‌های مبتلا به
دیابت بارداری این احتمال وجود دارد که در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ باشند.
عوارض دیابتعوارض جدی و بالقوه تهدید کننده زندگی که می‌تواند در اثر دیابت رخ دهد عبارتند از:
۱. آسیب چشم (رتینوپاتی، retinopathy): رگ‌های خونی رتین (پشت چشم، قسمت‌هایی که نور را حس می‌کنند) با سطوح قند خون بالا آسیب می‌بینند. آسیب به عروق می‌تواند جریان خون بخشی از شبکیه را متوقف کند یا سبب خونریزی در شبکیه شود. هر دو رویداد به توانایی شبکیه چشم در حساسیت به نور خدشه وارد می‌کند. دیابت همچنین می‌تواند منجر به تکثیر عروق خونی جدیدی شود که به طور موثر خون را به شبکیه نمی‌رسانند، اما خونریزی می‌کنند. به سرعت دچار بریدگی می‌شوند. با کنترل شدید قند خون و لیزر درمانی می‌توان رتینوپاتی را متوقف کرد. در صورتی که این مسئله درمان نشود، رتینوپاتی در نهایت سبب
کوری می‌شود.
۲. آسیب عصبی (نوروپاتی): قند خون بالا می‌تواند به اعصاب آسیب برساند و منجر به درد یا بی حسی در قسمت آسیب دیده شود. آسیب به اعصاب در پا‌ها و دست‌ها (نوروپاتی محیطی) بسیار رایج است. عصب‌هایی که عملکرد‌های بدن مانند هضم و ادرار کردن را کنترل می‌کنند نیز ممکن است آسیب ببینند.
۳. مشکلات پا:
زخم‌ها و تاول‌ها معمولا روی پا‌های افراد مبتلابه دیابت ایجاد می‌شوند. در صورتی که نوروپاتی محیطی سبب بی حسی شود، ممکن است زخم و درد حس نشود. اگر فرد مبتلا متوجه این امر نشود، ممکن است به راحتی آن بخش دچار عفونت شود. گردش خون می‌تواند ضعیف باشد و منجر به کندی روند بهبودی شود. زخم بدون درمان می‌تواند سبب به قانقاریا شود. در صورت ایجاد قانقاریا برای جلوگیری از ایجاد عوارض بیشتر قطع عضو می‌تواند ضروری باشد.
۴.
بیماری کلیه نفروپاتی: قند خون بالا ممکن است به کلیه‌ها آسیب برساند. در صورتی که قند خون بالا باشد، می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
۵. بیماری قلب و عروقی: در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ احتمال بیشتری وجود دارد که به بیماری قلبی، سکته مغزی و مشکلات مرتبط با گردش خون ضعیف مبتلا شوند.
۶. مشکلات پوستی: دیابت ممکن است فرد را بیشتر در معرض مشکلات پوستی، از جمله عفونت‌های باکتری و قارچی قرار دهد.
۷. اختلال شنوایی: انواع مشکلات شنوایی در افراد مبتلا به بیماری قند شایع‌تر است.
۸. بیماری آلزایمر: دیابت نوع ۲ ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل مانند
بیماری آلزایمر را افزایش دهد. به علت کنترل قند خون ضعیف تر، خطر ابتلای به این بیماری بسیار جدی‌تر است. اگرچه نظریه‌هایی وجود دارد که چگونه این اختلالات به هم مرتبط می‌شوند، اما هنوز هیچ تحقیق تایید شده‌ای به دست نیامده است.
۹. افسردگی: علائم افسردگی در افراد مبتلا به نوع ۱ و نوع ۲ این بیماری معمول است. افسردگی می‌تواند بر مدیریت، کنترل و درمان دیابت تاثیر بگذارد.
بیشتر بخوانید: دیابت چگونه بر خواب تاثیر می‌گذارد؟
درمان دیابتافراد مبتلا به این بیماری به منظور تنظیم مصرف انسولین خود، باید چندین بار در روز میزان قند خون خود را کنترل کنند. آن‌ها این کار را با آزمایش یک نمونه از خون انجام می‌دهند. این کار به کمک یک وسیله مخصوص (نیدل) نوک یک انگشت خود را سوراخ کرده و قطره کوچکی از خون را روی یک نوار تست قرار دهند. نوار تست به یک دستگاه به نام مانیتور گلوکز وارد می‌شود. خواندن دقیق میزان قند خون در عرض چند ثانیه توسط این دستگاه صورت می‌گیرد.
مانیتور‌های گلوکز جدید‌تر دارای نوار‌های تست هستند که خون را به طور مستقیم از نقطه‌ای که سوراخ شده است، می‌گیرد. این روند نیاز به خون کمتری دارد. مانیتور‌های دیگر این امکان را فراهم می‌آورند که خون از ساعد، ران یا قسمت گوشتی دست گرفته شود. این امر می‌تواند برای فرد آزمایش شونده کمتر دردناک باشد.
درمان دیابت نوع ۱ نیاز به تزریق انسولین روزانه دارد. انسولین تزریقی باعث تولید انسولینی می‌شود که توسط بدن ساخته نمی‌شود. اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ نیاز به دو تا چهار تزریق از انسولین در روز دارند.
برخی از افراد برای تزریق از یک سرنگ استفاده می‌کنند. سایر بیماران از قلم انژکتور نیمه خودکار استفاده می‌کنند که به‌اندازه گیری مقدار دقیق انسولین کمک می‌کند.
افراد مبتلا به دیابت باید تمرینات ورزشی خود را به طور منظم داشته باشند. انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی از سلامت قلب و عروق خونی در افراد مبتلا به دیابت محافظت می‌کند. علاوه بر این، ورزش منظم برای کنترل قند خون مفید است و سبب می‌شود عضلات از گلوکز استفاده کنند و وزن بدن را در حالت ایده آل نگه دارند.
آن‌ها همچنین می‌توانند با رعایت چند اصل دیابت خود را کنترل کنند که عبارتند از: داشتن رژیم غذایی سالم، فعالیت جسمانی مداوم و مصرف منظم دارو ها. افراد مبتلا به دیابت بهتر است از پزشک خود بپرسند چه مقدار و چه زمانی را برای ورزش کردن برای کنترل هر چه بهتر دیابت خود صرف کنید.
منبع: drugsMayoclinicMayoclinicWebmd