کشور آسیایی هر کدام حدود ۱۵ اثر تاریخی حاصل از یافته‌های باستان‌شناسی خود را از حدود دو ماه قبل، در نمایشگاه «شکوه تمدن‌های آسیا» در موزه ملی چین، به نمایشگاه گذاشتند تا معرف تصویری قابل توجه از فرهنگ و تمدن سرزمین مادری‌شان باشد و از سوی دیگر نمایش سابقه ارتباط با کشور چین را به ویژه در امتداد جاده ابریشم نشان دهند.
به گزارش ایسنا، موزه ملی ایران نیز ۲۲ اردیبهشت، مجموعه منتخبی از آثار موزه‌ای‌اش یعنی ۱۵ قلم شیء مربوط به دوره‌های هخامنشی تا صفوی از محوطه‌های مختلف تاریخی کشور را برای نمایش در نمایشگاه «شکوه تمدن‌های آسیایی» به موزه ملی چین در پکن فرستاد، تا از ۲۳ اردیبهشت به مدت ۳ ماه تا ۲۰ مرداد در کنار ۴۵۰ اثر از دیگر کشور‌های آسیایی در این موزه‌ی ملی به نمایش درآید.
در ادامه ۱۵ اثر منتخب تاریخی به عنوان معرف فرهنگِ کشور معرفی می‌شوند، توضیحات منتشر شده زیر هر کدام از این تصاویر، توضیحات قرار گرفته در کنار آثار ایرانی در نمایشگاه «شکوه تمدن‌های آسیایی» است که توسط حسین عزیزی - مسئول بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران – ترجمه شده است.
*سنگ بنای یادبود به خط عیلامی، داریوش بزرگ، دوره هخامنشی، کاخ آپادانا، شوش (۵۲۰ پیش از میلاد)
سنگ بنای یادبود به خط عیلامی
هرچند که در تخت‌جمشید سنگ یادبود‌های بیشتری نسبت به شوش پیدا شده است، اما شوش به عنوان پایتخت و مرکز شاهنشاهی هخامنشی شناخته می‌شود که به دوره آغازین و میانی عیلامی برمی‌گردد. در ساخت‌وساز‌های سلطنتی که در شهر شوش در دوره هخامنشی صورت گرفت، چنین آثاری به عنوان اسنادی از دوره هخامنشی برای آیندگان در پی بنا‌ها قرار داده شده که یکی از بهترین نمونه‌های آن همین اثر است که از آپادانای شوش کشف شده است. شاهنشاه هخامنشی در این کتیبه برای آیندگان اطلاعاتی در خصوص مواد و مصالح، هنرمندان و صنعتگران و ملت‌هایی که در ساختن کاخ نقش داشته‌اند، اطلاعات کاملی ارائه می‌کند.
این اثر قدیمی‌ترین شیء انتخاب شده برای معرفی فرهنگ ایران است.
*پلاک (سینی) مفرغی ساسانی با نقش شیر-دال (حیوان اسطوره‌ای ترکیب شیر و عقاب)، همدان (قرون ۵ و ۶ میلادی). شماره موزه: ۱۳۹۱
پلاک (سینی) مفرغی ساسانی با نقش شیر-دال
پلاک‌های (سینی‌ها و بشقاب‌ها) تزئین شده عموماً از نیمه دوم دوره ساسانی تولید شده‌اند و عموماً از جنس نقره و طلا هستند. در اغلب این‌گونه آثار نقش شاه در حال شکار دیده می‌شود، ولی در نمونه‌هایی مانند همین اثر، از نقش شیر-دال یا گریفن استفاده شده است. شیردال نقش شده بر روی این اثر بیشتر از نوعی است که نقش آن روی مهر‌ها دیده می‌شود. نقش شیردال در هنر ساسانی، نقشی سلطنتی است که عموماً با گوش راست نشان داده می‌شوند.
*تکوک سفالی منقوش، دوره اشکانی، ولیران، دماوند، تهران (اواخر قرن دوم و اوایل قرن اول پیش از میلاد)
پلاک (سینی) مفرغی ساسانی با نقش شیر-دال
ظروف حیوان شکل در بخش‌های مختلفی از دنیای باستان تولید می‌شده‌اند. تکوک‌ها اغلب به اشکال انسانی یا حیوانی هستند. از هزاره اول پیش از میلاد، تکوک‌های سفالی در ایران و دیگر نقاط دنیای باستان تولید شده و در دوره اشکانی بسیار رواج یافتند. تکوک‌ها در محوطه‌های مختلفی از ایران و دیگران کشور‌های همسایه ایران که قبلاً جزئی از قلمرو اشکانی بوده‌اند، یافت شده است.
این اثر از محوطه ولیران در شمال شرق تهران، در نزدیکی دماوند و جنوب رشته‌کوه البرز به دست آمده است. محوطه گورستانی ولیران دارای آثاری از دوره اشکانی و ساسانی است و حفاری در گور‌های سردابه‌ای در این محوطه به کشف مجموعه‌ای غنی از دوره اشکانی منجر شده که این اثر یکی از آن‌هاست. این تکوک به شکل سر بز نر با شاخ‌های است که در جلوی بدن آن سوراخی قرار دارد. گذشتگان اعتقاد داشتند که با خوردن مایعات مسکر از چنین ظروفی، قدرت حیوانی که ظرف به شکل آن ساخته شده، به بدن انسان منتقل می‌شده است.
*نیم‌تنه گچی بزرگ‌زاده ساسانی، حاجی‌آباد فارس (۳۰۹ تا ۳۷۹ میلادی). شماره موزه:۴۷۲۵
نیم‌تنه گچی بزرگ‌زاده ساسانی
نیم‌تنه گچی بزرگ‌زاده ساسانی که طی کاوش‌های باستان‌شناسی از خانه اربابی در محوطه ساسانی حاجی‌آباد در استان فارس کشف شده است. در این پیکره که احتمالاً به عنوان بخشی از تزئینات گچی متصل به دیوار بوده، آرایش مو و ریش و لباس و جواهرات آن نشانگر یک بزرگ‌زاده ساسانی است.
نیم‌تنه‌های گچی کشف شده از این دوره از تنوع زیادی برخوردارند و شامل پیکره زن و مرد، با لباس و بدون لباس و اشکال حیوانی است. از بسیاری از این آثار برای شناسایی شخصیت‌های سلطنتی یا سازندگان بنا استفاده می‌شود. از شاپور دوم ساسانی نیم‌تنه‌های گچی زیادی باقی‌مانده است.
*بشقاب شیشه‌ای قالبی، دوره سلوکی، شوش، خوزستان (۲۴۷-۳۳۰ پیش از میلاد). شماره موزه: ۱۰۰۸
بشقاب شیشه‌ای قالبی
*پارچ شیشه‌ای به روش قالب‌گیری و دمیدن، ساسانی، نهاوند (۲۲۴-۶۵۱ میلادی) شماره موزه: ۵۱۹
پارچ شیشه‌ای به روش قالب‌گیری و دمیدن
تولید شیشه در ایران از دوره عیلام آغاز و در دوره ساسانی تولید ظروف شیشه‌ای بسیار رواج پیدا کرد. در این دوره تجارت از طریق راه ابریشم گسترش یافت و به دلیل موقعیت جغرافیای خاص ایران که در مرکز این مسیر تجاری قرار داشت، روابط تجاری گسترده‌ای بین ساسانی‌ها و تمدن‌های شرق به‌خصوص چینی‌ها شکل گرفت.
اشیا شیشه‌ای در چین بازار پر رونقی داشت و تولیدات شیشه‌ایرانی یکی از کالا‌های محبوب و پرطرفدار در چین بود. اشیا شیشه‌ای زیادی از کاوش‌های باستان‌شناسی در کشور‌های چین، کره و ژاپن مخصوصاً در مقابر سلطنتی به‌دست‌آمده که نشان‌دهنده جایگاه والای ظروف شیشه‌ای نزد مردمان شرق است و به عنوان یک کالای شأن‌زا مورد توجه بوده است.
*عطردان شیشه‌ای به روش قالب‌گیری و دمیدن، ساسانی، نیاول، گیلان (۲۲۴-۶۵۱ میلادی). شماره موزه:۱۵۸۵
عطردان شیشه‌ای به روش قالب‌گیری و دمیدن
محوطه «نیاول» در استان گیلان قرار دارد و توسط محسن مقدم در سال ۱۳۳۹ کاوش شد. از این کاوش‌های ظروف شیشه‌ای متنوعی مربوط به دوره‌های اشکانی و ساسانی کشف شده که چنین تولیدات شیشه‌ای از گیلان و از طریق راه ابریشم تا ژاپن نیز رسیده است.
*کاسه لعاب‌دار منقوش (نقاشی زیر لعاب)، دوره سلجوقی، گرگان (قرن ۶ هجری قمری). شماره موزه: ۸۳۶۱
کاسه لعاب‌دار منقوش
کاسه سفالی لعاب‌دار طلایی رنگ در داخل و خارج، داخل کاسه به چهار بخش تقسیم شده در نوشته‌های سیاه رنگ زیر لعاب فیروزه‌ای، تزئین شده است.
*کوزه دسته‌دار کتیبه دار زرین‌فام، دوره ایلخانی، گرگان (قرن ۷ هجری قمری). شماره موزه: ۴۷۷۵
کوزه دسته‌دار کتیبه دار زرین‌فام
*گلدان چینی آبی و سفید با لعاب کبالت، دوره صفوی، مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی (قرن ۹ هجری قمری). شماره موزه: ۹۲۹۷
گلدان چینی آبی و سفید با لعاب کبالت
گلدان (نرگسی‌تان) چینی آبی سفید، با گردن کوتاه لبه برگشته با مهر وقف شاه‌عباس بزرگ صفوی است. شاه‌عباس مجموعه سفالی آبی و سفید را برای مقبره جد خود، شیخ صفی‌الدین اردبیلی از چین سفارش داده بود. این مجموعه در اتاق چینی‌خانه مقبره یاد شده نگهداری می‌شده است.
مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مجموعه‌ای است آرامگاهی با بازار، حمام عمومی، میدان، خانه‌ها و مراکز اداری که در شهر اردبیل در دوره صفوی ساخته شده است. این مجموعه یکی از مهم‌ترین خانقاه‌های صوفیان است.
*قاب چینی آبی و سفید، دوره صفوی، مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی (قرن ۱۰ هجری قمری)
قاب چینی آبی و سفید
قاب چینی تو گود زمینه سفید نقش آبی لب برگشته کنگره‌دار با حاشیه پهن دورنما و پرنده در لبه کف ظرف دورنما و شش پرنده. پشت ظرف سه گل‌وبوته میوه‌دار درشت و مهر شاه‌عباس.
شاه‌عباس مجموعه سفالی آبی و سفید را برای مقبره جد خود، شیخ صفی‌الدین اردبیلی از چین سفارش داده بود. این مجموعه در اتاق چینی‌خانه مقبره یاد شده نگهداری می‌شده است.
*قاب چینی آبی سفید، دوره صفوی، مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی (قرن ۹ هجری قمری). شماره موزه: ۸۸۵۳
قاب چینی آبی سفید
قاب چینی توگود زمینه سفید نقش آبی با حاشیه باریک و نقوش هندسی و یک ردیف گل‌وبوته اطراف بدنه در کف نقش اژد‌ها در میان امواج آبی. پشت ظرف نقش یک ردیف اژد‌های بزرگ و کوچک و مهر شاه‌عباس دارد. شاه‌عباس مجموعه سفالی آبی و سفید را برای مقبره جد خود، شیخ صفی‌الدین اردبیلی از چین سفارش داده بود. این مجموعه در اتاق چینی‌خانه مقبره یاد شده نگهداری می‌شده است.
*کره مفرغی، دوره سلجوقی، اصفهان (۵۳۵ هجری قمری). شماره موزه: ۹۸۲۵
کره مفرغی
کره فلکی یا آسمانی برنجی با نقره‌کاری مستقر بر سه‌پایه در پیرامون و یک‌پایه در مرکز که بر حلقه‌ای استوار است و حول محوری که از دو قطب آن می‌گذرد دوران می‌کند. دو نوار پهن مدرج با حروف ابجد در نیمه گوی که عمود بر هم هستند دیده می‌شود. در لبه‌های داخلی این دو نوار پهن ۷۲ خانه حروف ابجد هرکدام به پنج قسمت مساوی تقسیم‌شده و مجموع ۳۶۰ درجه پیرامون کره را بر هر دو نوار پهن به وجود می‌آورد.
گوی به‌گونه‌ای ساخته شده که قادر است دو وضعیت را در نمایش بروج فلکی و صور آن نمایش دهد یعنی بر سطح کره دو سوراخ اضافی به‌منظور تغییر محور کره تعبیه شده است و به همین شکل دو خط استوا به‌صورت باندی مدرج و حروف ابجد به ۳۶۰ درجه تقسیم‌شده است و در واقع هر درجه نمایانگر یک روز است. سطح کره به وسیله دوازده نصف‌النهار عمود بر خط استوا که از دو قطب می‌گذرد دوازده ماه منطقه‌البروج را بر هر دو خط استوا ایجاد کرده و حدفاصل دو نصف‌النهار نماینده یک ماه سی‌روزه است.
صور فلکی فراوانی نیز به‌صورت نقاطی از نقره در هر دو نیمکره تعبیه شده است که تعدادی از آن‌ها عبارت‌اند از: " قوس یارامی، جوزا یا دو پیکر، قنطورس، غراب یا کلاغ، رجل جوزا، سهیل، عیوق، مار یا حبه، کلب راعی و. " نوشته‌ای در نیمکره جنوبی نام سازنده اثر و تاریخ آن را به حروف ابجد بیان کرده: " صنعته بدر بن عبدالله مولی بدیع‌الزمان سنه ثله" (۵۳۵ قمری) نوشته‌ای دیگر در نیمکره شمالی مالکیت آن را به شرح زیر بیان می‌کند: «من متملکات بدیع‌الملک عمادالدوله بن عمادالدوله بن محمدعلی بن فتحعلی شاه تعمد هم الله بغفرانه فی سنه ۱۳۰۴»
این اثر با شماره ثبت ۶۱ در نهم خرداد ۱۳۹۴ در فهرست آثار ملی منقول به ثبت رسیده است.
*کاشی زرین‌فام ستاره‌ای شکل کتیبه دار، دوره ایلخانی، تخت سلیمان، آذربایجان غربی (قرن ۷ هجری قمری). شماره موزه: ۲۱۷۳۰
کاشی زرین‌فام ستاره‌ای شکل کتیبه دار
تخت سلیمان محوطه‌ای تاریخی در شمال غرب ایران، نزدیک شهر تکاب در آذربایجان غربی است که در فهرست میراث جهانی نیز ثبت شده است. این محوطه در دوره ساسانی از لحاظ مذهبی بسیار اهمیت داشته و آتشکده آذر فرنبغ که مختلف درباریان بوده در آنجا قرار داشته. در دوره ایلخانی نیز این محوطه مورد توجه قرار گرفته و ایلخانان ساخت‌وساز‌های زیادی بر روی بقایای آتشکده‌های ساسانی ایجاد کرده‌اند و برای تزئین بنا از کاشی‌های زرین‌فام به اشکال مختلف، استفاده کرده‌اند.
*ظرف سفالی منقوش آبی و سفید، اصفهان، (۹۷۰ هجری قمری). شماره موزه: ۴۳۶۵
ظرف سفالی منقوش آبی و سفید
در زیر گردن این ظرف، شعر خیام نوشته شده است:
«در کار گهی {گه} کوزه‌گری بودم دوش / دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش
ناگاه ز. کوزه (کذا) برآمد خروش / کو کوزه‌گر و کوزه خر و کوزه فروش»
نمایشگاه شکوه تمدن آسیایی‌ها در موزه ملی چین - ویترین آثار ایران
کشور‌های افغانستان، ایران، پاکستان، ارمنستان، هند، اردن، تاجیکستان، مغولستان، ترکمنستان، میانمار، سریلانکا، آذربایجان، لبنان، امارات متحده عربی، کامبوج، ژاپن، عربستان سعودی، مالزی، سنگاپور، لائوس از قاره آسیا و یونان و مصر هم به عنوان دو کشور میهمان از قاره‌های اروپا و آفریقا با آثاری مرتبط در این نمایشگاه شرکت کرده‌اند.
همچنین بر اساس اعلام مسئولان این نمایشگاه، تا ۲۵ خرداد یعنی کمتر از یک ماه، این نمایشگاه پذیرای ۵۸ هزار و ۳۵۲ بازدیدکننده بوده است.
نمایشگاه شکوه تمدن آسیایی‌ها در موزه ملی چین