فرارو- طلاق به معنای پایان قانونی ازدواج و جدا شدن زوجین از یکدیگر است طبیعتاً با وقوع طلاق حقوق و تکالیفی که زوجین در مقابل یکدیگر داشتند هم از بین می‌رود مطابق قانون و شرع طلاق در اختیار زوج است، اما به طور کلی طلاق می‌تواند به درخواست زن، به درخواست شوهر و یا به صورت توافقی انجام شود.
ساده‌ترین شکل وقوع طلاق هنگامی است که زن و شوهر برای طلاق با هم توافق کرده باشند و دیگر تمایلی به ادامه زندگی مشترک نداشته باشند. این طلاق را در اصطلاح طلاق توافقی می‌نامند.
همچنان که از نام این نوع طلاق بر می‌آید، تحقق آن منوط به توافق زن و شوهر در تمام موضوعات زندگی مشترک و حضور هر دوی آن‌ها در تمام مراحل رسیدگی است.
در واقع در این نوع طلاق زن و شوهر با توجه به شرایط زندگی مشترک و روابط خانوادگی به این نتیجه می‌رسند که ادامه زندگی مشترک میسر نبوده و هر دو در خصوص طلاق، به توافق می‌رسند؛ بنابراین به اتفاق با حضور در دادگاه خانواده درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش به منظور اجرای صیغه طلاق توافقی می‌نمایند و درباره تمام مسائل مالی و غیر مالی ناشی از ازدواج نیز با یکدیگر به توافق می‌رسند.
همان طور که گفته شد نکته‌ی مهم در خصوص طلاق توافقی آن است که زوجین باید در خصوص کلیه‌ی امور مالی و غیرمالی ناشی از ازدواج با هم توافق کنند؛ بنابراین باید در خصوص اموری مثل مهریه، نفقه و اجرت المثل زوجه، حضانت فرزند مشترک، قرار ملاقات با فرزند مشترک و جهیزیه با یکدیگر به توافق برسند. پس از اینکه زوجین در امور مشترک به توافق رسیدند، میتوانند برای طلاق توافقی اقدام کنند.
توافقات مذکور می‌تواند در جلسه‌ی دادگاه باشد یا در دفاتر اسناد رسمی صورت گیرد و به طریق رسمی ثبت شود لازم به ذکر است که برای طلاق توافقی لزومی ندارد زن مهریه اش را ببخشد البته معمولاً خانم‌ها از بخشی از حقوق مالی خود صرف نظر میکنند در مواردی نیز ممکن است مرد حاضر باشد کل مهریه را پرداخت کند و این امر کاملاً بستگی به توافق طرفین دارد.
مدارک لازم برای درخواست طلاق توافقی
۱- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجین
۲- اصل و کپی عقد نامه
۳- توافق نامه در خصوص مسائل مالی و غیر مالی
۴- گواهی عدم بارداری زوجه
۵- گواهی بکارت برای طلاق توافقی در دوران عقد
۶- نظر واحد مشاوره در دادگاه خانواده
زوجین باید هردو به اتفاق در تهران به دفتر خدمات قضایی و در شهرستان‌ها به واحد ثبت دادخواست در دادگستری، مراجعه کنند. موضوع خواسته زوجین در برگ دادخواست «صدور گواهی عدم امکان سازش» یا همان «طلاق توافقی» می‌باشد. بعد از اینکه مدارک فوق را تهیه نمودند این مدارک را به انضمام دادخواست به دادگاه تقدیم میکنند.
مراحل طلاق توافقی
پس از ثبت دادخواست طلاق توافقی در دادگاه خانواده، دادگاه صالح به رسیدگی بر اساس نشانی محل سکونت مشترک زوجین که در دادخواست درج شده، تعیین می‌شود.
پس از تعیین دادگاه و مشخص شدن شعبه رسیدگی کننده، پیامکی حاوی زمان و مکان حضور در دادگاه برای طرفین ارسال می‌گردد. زن و شوهر باید در موعد مقرر و به اتفاق یکدیگر در دادگاه حضور یافته و خواسته خود را مبنی بر صدور گواهی عدم امکان سازش مطرح نمایند.
به موجب
ماده ۲۵ قانون حمایت از خانواده در صورتی که زوجین متقاضی طلاق توافقی باشند دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره خانواده ارجاع دهد در این موارد طرفین میتوانند تقاضای طلاق توافقی را از ابتدا در مراکز مذکور مطرح کنند.
در صورت عدم انصراف متقاضی از طلاق مرکز مشاوره خانواده موضوع را با مشخص کردن موارد توافق جهت اتخاذ تصمیم نهایی به دادگاه منعکس میکند.
در جلسه دادگاه قاضی طرفین را به داوری ارجاع می‌دهد دادگاه به زوجین اعلام میکند که داورانی از بین بستگان یا آشنایان خود تعیین و به دادگاه معرفی کنند. چنانچه زوجین نخواهند یا نتوانند داوری معرفی کنند، دادگاه رأسا مبادرت به انتخاب داور میکند.
در صورت موافقت دادگاه هر دوی آن‌ها میتوانند یک شخص را به عنوان داور انتخاب و معرفی نمایند. لازم به ذکر است که داور‌ها می‌بایست شرایطی مثل مسلمان بودن، بالاتر از چهل سال تمام داشتن، متأهل بودن و … را دارا باشند.
داوران می‌بایست زن و شوهر را دعوت و حداقل در دو جلسه با مذاکره آن‌ها را به رفع اختلاف و سازش و ادامه زندگی مشترک تشویق نمایند و در مدتی که دادگاه تعیین کرده نظر خود را نسبت به امکان یا عدم امکان سازش به دادگاه تسلیم نمایند.
داوران میتوانند نظرشان را جدا جدا و یا مشترکاً در یک ورقه به دادگاه بدهند؛ و ملزم نیستند که هر دو یک نظر داشته باشند. پس از وصول نظرِ کارشناسیِ مشاور و داور به شعبه‌ی دادگاه، قاضی آن‌ها را بررسی و سپس تصمیم به صدور یا عدم صدور گواهی عدم امکان سازش را می‌گیرد لازم به یادآوری است که دادگاه ملزم نیست که حتماً به نظر داوران عمل کند.
گواهی عدم امکان سازش به معنای اجازه دادگاه برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن است ارائه گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه نتیجه‌ی مستقیم عدم موفقیت دادگاه در تقویت رابطه طرفین و از بین بردن عوامل و اسباب تفرقه است.
البته گواهی عدم امکان ساش و یا اجازه طلاق شوهر را ملزم به طلاق دادن نمی‌کند بلکه همان طور که گذشت این امر نوعی اجازه‌ی ثبت طلاق و رفع منع قانونی از دادن طلاق است نه اینکه حکمی لازم الاجرا باشد.
مراجعه به دفتر ثبت ازدواج یا طلاق
در این مرحله گواهی عدم امکان سازش صادر شده است. لازم به ذکر است که این گواهی سه ماه اعتبار دارد. یعنی طرفین فقط تا سه ماه فرصت دارند که با مدارک لازم به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کنند و اگر این مدت سپری شود اعتبار این گواهی و کلیه‌ی توافقات فی ما بین زوج و زوجه از بین خواهد رفت.
پس از صدور گواهی عدم امکان سازش، اگر زن باکره باشد باید در ضمن توافق، به این امر اقرار کند و همچنین پیش از اجرای صیغه طلاق با مراجعه به پزشکی قانونی گواهی سلامت بکارت بگیرد.
ولی اگر باکره نباشد، علاوه بر اقرار در توافق، باید گواهی عدم بارداری بگیرد. سپس زوجین با در دست داشتن گواهی عدم بارداری و گواهی عدم امکان سازش میتوانند به اتفاق یکدیگر به هر یک از دفاتر ثبت مراجعه و نسبت به اجرای صیغه طلاق اقدام نمایند.
هرگاه زوج در مهلت مقرر به دفتر رسمی ازدواج و طلاق مراجعه و گواهی عدم امکان سازش را تسلیم کند در صورتی که زوجه ظرف ۱ هفته در دفتر خانه حاضر نشود سردفتر به زوجین اخطار میکند که برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفتر خانه حاضر شوند در صورت عدم حضور زوجه صیغه طلاق جاری و پس از ثبت، به وسیله دفتر خانه مراتب به اطلاع زوجه می‌رسد.
هرگاه گواهی عدم امکان سازش بنا بر توافق زوجین صادر شده باشد در صورتی که زوجه بنا بر اعلام دادگاه صادر کننده رای و یا به موجب سند رسمی در اجرای صیغه طلاق وکالت بلا عزل داشته باشد عدم حضور زوج مانع اجرای صیغه طلاق و ثبت آن نیست؛ بنابراین داشتن وکالت بلاعزل برای اجرای صیغه‌ی طلاق برای زن در طلاق توافقی نکته‌ای است که جهت اجتناب از مشکلات عدم حضور زوج در دفترخانه باید مدنظر قرار گیرد.
در طلاق توافقی در صورتی که زوجه از بخشی از حقوق مالی خود صرف نظر کند طلاق از نوع بائن محسوب می‌شود طلاق بائن در مقابل طلاق رجعی قرار دارد در طلاق رجعی مرد در مدت عده حق رجوع دارد در واقع در این نوع طلاق مرد می‌تواند در مدت عده بدون آن که نیاز به عقد مجدد باشد با هر لفظ یا عملی به همسر خود بفهماند که او را مجدداً به همسری خود پذیرفته است مشروط بر آنکه قصد رجوع داشته باشد.
اما در طلاق بائن مرد حق رجوع ندارد بنابراین با اجرای صیغه طلاق رابطه زوجیت قطع می‌شود و اگر مرد و زن بخواهند مجدداً با یکدیگر زندگی کنند باید عقد نکاح جاری شود.
مدت زمان لازم برای صدور حکم طلاق توافقی
در خصوص اینکه چه مدت طول می‌کشد تا حکم طلاق توافقی صادر شود نظر قاطعی نمی‌توان داد و این زمان در شهر‌های مختلف کشور متغیر می‌باشد و ممکن است بین ۱ تا ۳ ماه طول بکشد معمولاً در صورتی که طلاق توافقی توسط وکیل یا با مشاوره وکیل صورت بگیرد مدت کمتری طول می‌کشد.
طلاق توافقی در دوران بارداری
زمانی که زن حامله باشد نیز می‌توان او را طلاق داد و حامله بودن زن مانع طلاق توافقی نمی‌باشد و در صورت طلاق زن در زمان حاملگی مدت عده او تا زمان به دنیا آمدن نوزاد می‌باشد. یعنی تا زمانی که نوزاد به دنیا نیامده است نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار کند لازم به ذکر است که در این صورت زوجین باید درباره نحوه وضع حمل و حضانت نوزاد و نفقه او نیز توافق نمایند.
طلاق توافقی ایرانیان خارج از کشور
مطابق ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده هرگاه ایرانیان مقیم خارج از کشور امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاکم و مراجع صلاحیتدار محل اقامت خویش مطرح کنند احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجرا نمی‌شود مگر آن که دادگاه صلاحیتدار ایرانی این احکام را بررسی و حکم تنفیذی صادر کند.
مطابق تبصره ماده فوق ثبت طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران به درخواست کتبی زوجین یا زوج با ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیتدار که با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس قوه قضائیه به کنسولگری‌ها معرفی می‌شوند امکان پذیر است.