فرارو- در سال‌های اخیر، بازار‌های نفت شاهد تغییرات عمده‌ای بود که بر آینده کشور‌های نفتی تاثیرگذار خواهد بود. آمریکا به تدریج وابستگی خود را به وادرات نفت، بخصوص از خاورمیانه، کاهش داد و عربستان نیز برای کاهش وابستگی کشورش به درآمد‌های نفتی اصلاحات اقتصادی را آغاز کرده است.
به گزارش فرارو، دولت آمریکا پس از خروج از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، بار‌ها اعلام کرده که قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند. دلیل اصرار و تمرکز آمریکایی‌ها بر صنعت نفت ایران این است که آن‌ها معتقدند درآمد‌های عمده دولت ایران از صادرات نفت تامین می‌شود. علاوه بر تحریم‌ها، که تاثیراتی بر صنعت نفت ایران گذاشته، عوامل گوناگون وضعیت بازار‌های جهانی نفت را تغییر داده است. وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه کاهش یافت و در نتیجه، علاقه آمریکا به درگیر شدن در منطقه نیز کمتر شد. لیام دنینگ، دیدگاه‌نویس خبرگزاری بلومبرگ، طی یادداشتی در همین خبرگزاری، می‌گوید تغییر اولویت‌های آمریکا در خاورمیانه، مشکلات دیگری برای ایران و اقتصاد آن ایجاد خواهد کرد.
به نوشته دنینگ، در سال‌های اخیر، آمریکا شاهد انقلابی در صنعت نفت شل خود بود که در نتیجه آن، واردات آمریکا از نفت خلیج فارس به کمتر از ۱۰ درصد مقدار مصرف آن رسیده است. به طور کلی وابستگی آمریکا به نفت خارجی کاهش یافته و واردات خالص نفت از خارج به سرعت به سمت صفر حرکت می‌کند.
البته این به این معنا نیست که آمریکا در برابر تغییرات در بازار جهانی نفت مصون است. تولیدکنندگان آمریکایی می‌خواهند نفت‌شان را صادر کنند و پالایشگاههای آن هم برخی انواع نفت خام خارجی (مانند نفت خام ونزوئلا) را بر نفت خام داخلی ترجیح می‌دهند. اما به هر حال، وضعیت الان با سال ۱۹۷۹ متفاوت شده است. در آن زمان، آمریکا نصف نفت مورد نیازش را وارد می‌کرد و اوپک هم از هر دو بشکه نفت، یکی را تولید می‌کند.
پیتر زیهام، کتابی تحت عنوان «ابرقدرت غایب» نوشته و در آن، ارتباطات میان شکوفایی نفت شل و نظم پس از جنگ جهانی دوم را مورد بررسی قرار داده است. او در این کتاب وضعیت جدید نفت را اینگونه خلاصه می‌کند: این دولت آمریکا و تمام دولت‌های آینده آمریکا از خرابکاری در بازار نفت استفاده خواهند کرد. آمریکا به عنوان بزرگترین خرابکار بازار نفت ظاهر شده است.
دنینگ ادامه داد: فقط در سال گذشته میلادی، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و عربستان را به باز کردن شیر‌های نفت متقاعد کرد. معافیت‌های تحریمی داد که اثر تحریمهای ایران بر بازار‌های نفت را کمتر کرد. او سال ۲۰۱۹ را عملا با قطع واردات نفت از ونزوئلا آغاز کرد. به عبارت دیگر، نفت شل کاخ سفید را برای تحریم نه یک کشور بلکه تحریم دو کشور اوپک به طور همزمان جسور کرد.
از دیدگاه دنینگ، عدم درگیری آمریکا در خاورمیانه روی یک قدرت منطقه‌ای دیگر، عربستان، تاثیر می‌گذارد. از زمانی که محمد بن سلمان، قدرت را در دست خود متمرکز کرد، عربستان نوعی انقلاب را تجربه کرد. علاقه ناگهانی عربستان به اصلاحات اقتصادی و پیگیری یک سیاست خارجی تهاجمی ریشه در این درک دارد که حمایت آمریکا از عربستان محکم نیست. در کوتاه مدت، ریاض، که واشنگتن را در کنار خود دارد، تا جای ممکن برای ضعیف کردن رقیبش ایران تلاش خواهد کرد. به این معنا، عقب‌نشینی آمریکا، ممکن است خطر بروز آشفتگی را برای ایران افزایش دهد.
این در حالی است که صنعت نفت ایران هم با چالش‌هایی مواجه است. تحریم‌ها، یکی از دلایل مشکلات این صنعت است. شدت عمل ایران در برابر شرکت‌های نفتی خارجی دلیل دیگری است. شرکت‌هایی که در دوره‌ای می‌توانستند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، اما به دلیل شروط ایران نتوانستند سرمایه‌گذاری کنند.
بنا به ادعای دنینگ، حتی اگر تحریم‌ها ناگهان رفع شوند، بعید است که شرکت‌های بزرگ نفتی به ایران بازگردند، مگر اینکه مشوق‌های سخاوتمندانه‌ای دریافت کنند. نگرانی‌ها در خصوص تغییرات آب‌وهوایی و تقاضای بلندمدت برای نفت و نیز احتیاط شرکت‌ها و شکوفایی نفت شل، همگی دست در دست هم داده تا شرکت‌ها را از پذیرفتن پروژه‌های جدید چندمیلیارد دلاری و چندساله در محیط‌های دشوار دلسرد کند.
این تحلیلگر در پایان نتیجه گرفت که تغییرات در بازار نفت موقعیت ایران را در بازاری که برای اقتصاد آن حیاتی هست، تضعیف کرده است.