فرارو- در حملات انتحاری اخیر به نیرو‌های نظامی در ایران و هند، پاکستان مقصر شناخته شد و روابطش با تهران و دهلی‌نو تنش آلود شد. این حملات، بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره نقش پاکستان در استفاده از گروه‌های تروریستی در معادلات منطقه‌ای را برجسته کرد.
به گزارش فرارو، در چهاردهم فوریه، یک راننده انتحاری خودروی بمبگذاری شده خود را به اتوبوس متعلق به نیرو‌های نظامی هند کوبید و بیش از ۴۰ نفر را کشت. در چهار دهه گذشته، این بزرگترین حمله در کشمیر بوده است. اندکی پس از حمله، گروه «جیش محمد» (سپاه محمد)، مستقر در پاکستان، با انتشار ویدئویی آن را برعهده گرفت.
دقیقا یک روز قبل، یعنی در سیزدهم فوریه، حمله مشابهی در ایران اتفاق افتاد. در این روز، یک خودروی انتحاری مملو از مواد منفجره پس از قرار گرفتن در کنار اتوبوس حامل یکی از یگان‌های قرارگاه قدس نیروی زمینی سپاه منفجر شد که در این انفجار ۲۷ هفت تن از نیرو‌های مرزبانی در منطقه چانعلی در جاده خاش-زاهدان به شهادت رسیدند. گروه موسوم به «جیش العدل» مسئولیت این حمله را برعهده گرفت.
این دو حمله، از دو جهت شباهت‌هایی دارند: نخست آنکه در هر دو حمله یک راننده انتحاری خودروی بمب‌گذاری‌شده خود را در کنار اتوبوس نیرو‌های نظامی منفجر کرد. دوم، در هر دو حمله پاکستان از طرف مقامات هند و ایران، مقصر شناخته شد.
هشدار‌های تند به پاکستان
پاکستان متهم است که از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کند یا اینکه در مقابله با این گروه‌ها اقدامات قاطعی انجام نمی‌دهد. مثلا افغانستانی‌ها تاکنون چندین بار اسلام آباد را به حمایت از طالبان افغانستان متهم کرده‌اند. یک سال پیش، دولت دونالد ترامپ، کمک‌های امنیتی به پاکستان را به خاطر حمایت آن از گروه‌های تروریستی را که در افغانستان عملیات انجام می‌دهند، قطع کرد. کارشناسان آمریکایی می‌گویند پاکستان هنوز به گروه‌هایی که در سطح بین المللی، تروریستی شناخته می‌شوند، اجازه می‌دهد که عملیات انجام دهند. امری که روابط پاکستان را با همسایگان خود، خصوصا هند و ایران، متشنج کرده است.
روابط هند و پاکستان بنا به دلایل تاریخی همواره تنش‌آلود بوده و هر دو کشور یکدیگر را به مداخله در امور داخلی خود متهم می‌کنند. پاکستان، دولت هند را به حمایت از شورشیان بلوچ در استان بلوچستان پاکستان متهم می‌کند. در مقابل، هند، پاکستان را به حمایت از گروه‌هایی مثل جیش محمد متهم می‌کند.
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، روز جمعه، در پاسخ به حمله کشمیر، گفته کشورش به عاملان این حمله «پاسخ نیرومندی» خواهد داد. مودی، با بیان اینکه «خون مردم به جوش آمده»، تصریح کرده نیرو‌های حامی اقدامات تروریستی قطعا تنبیه خواهند شد. نخست وزیر هند بدون اشاره مستقیم به پاکستان، گفت: «اگر همسایهمان، که در جهان کاملا منزوی است، فکر می‌کند که می‌تواند از طریق تاکتیک‌ها و توطئه‌هایش، هند را بی‌ثبات می‌کند، اشتباه عظیمی مرتکب می‌شود.». مودی عاملان ترور را هم به «پرداخت هزینه سنگین» تهدید کرد.
جیش محمد، مسئول حمله کشمیر، که در سال ۲۰۰۰ توسط مسعود ازهر تاسیس شد، در پی آن است که از طریق حملات به اهداف امنیتی و دولتی، به سیطره هند بر منطقه کشمیر پایان دهد. اما استقرار اعضای جیش محمد در خاک پاکستان، نزاع این گروه با دولت هند را به بخشی از روابط اسلام آباد - دهلی‌نو تبدیل کرده است. معمولا زمانی که این گروه عملیاتی علیه اهداف هندی انجام می‌دهد، تنش در روابط هند و پاکستان بالا می‌گیرد.
در حالی که هند و پاکستان همواره درگیر رقابت‌های سیاسی و نظامی هستند، پاکستان و ایران، جز در مقاطعی که در آن مشکلات مرزی بوجود می‌آید، معمولا روابط آرام و دوستانه‌ای دارند. شاید بتوان گفت که مهمترین عامل تنش در روابط ایران و پاکستان مسائل مرزی است.
حمله اخیر در استان سیستان و بلوچستان، تنش‌ها در روابط تهران - اسلام آباد را به سطح کم‌سابقه‌ای رسانده است. سرلشکر محمد علی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، در واکنش به حمله یادشده، هشدار شدیداللحنی به همسایه شرقی ایران داد. این مقام ایرانی گفت: «انتظاری که از کشور همسایه و مسلمان خود یعنی پاکستان داریم این است که همکاری کند. چرا ارتش و سازمان اطلاعات امنیت پاکستان این گروه را پناه می‌دهد؟ این پناه را نوعی حمایت می‌دانیم. سازمان اطلاعات و امنیت پاکستان محل اختفای این گروه را می‌داند، اما سکوت پیشه کرده است.»
علاوه بر این، وزارت خارجه ایران از احضار سفیر پاکستان در تهران به دلیل حمله جاده خاش-زاهدان خبر داد. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفت: «در پی حادثه تروریستی ۲۴ بهمن ماه در جاده خاش - زاهدان خانم رفعت مسعود سفیر پاکستان توسط دستیار وزیر و مدیرکل آسیای غربی به وزارت امور خارجه احضار شد.»
مواضع مشترک ایران و هند در خصوص حملات اخیر، موجب همگرایی بیشتر سیاست‌های این دو کشور در مقابله با تروریسم شده است. روز شنبه، سوشما سواراج، وزیر خارجه هند، طی سفر کوتاهی به ایران، با سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، دیدار و درباره همکاری نزدیک دو کشور برای مبارزه با تروریسم گفتگو کرد. واضح بود که موضوع اصلی این جلسه، حملات اخیر در دو کشور بود. عراقچی پس از این دیدار توئیت کرد: «ایران و هند در چند روز گذشته از دو حمله تروریستی شنیع رنج برده‌اند که تلفات بزرگی داشته‌اند. امروز در دیدارم با سوشما سواراج، وزیر خارجه هند، در حین توقف او در تهران، ما در خصوص همکاری نزدیک‌تر برای مبارزه با تروریسم در منطقه توافق کردیم.»
تصاویر سران عربستان در اسلام آباد؛ همزمان با سفر محمد بن سلمان به پاکستان
پاکستان در پازل رقابت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان
در اظهارات سرلشکر جعفری نکته دیگری هم آمده است و آن اشاره به نقش عربستان و امارات در «حمایت از گروه‌های تکفیری» است. او گفت: «دولت‌های خائن عربستان و امارات بدانند صبر جمهوری اسلامی به سر آمده و حمایت از گروه‌های تکفیری را تحمل نخواهد کرد. ما انتقام خون شهیدان را از دولت‌های عربستان و امارات خواهیم گرفت و از رئیس‌جمهور و رئیس شورای امنیت ملی می‌خواهیم که دست ما را باز بگذارند و دولت پاکستان باید بداند من‌بعد باید هزینه حمایت سازمان ISI (سازمان اطلاعات و امنیت پاکستان) را بپردازد و این هزینه، هزینه سنگینی خواهد بود.»
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، از روز یکشنبه، سفر چند روزه‌اش به چندین کشور آسیایی را از پاکستان شروع کرده است. ولیعهد سعودی قرار است دو روز در پاکستان بماند. بن سلمان از زمان تصدی منصب ولیعهد در سال ۲۰۱۷، این اولین بار است که به پاکستان سفر می‌کند. دیدار با مقامات بلندپایه پاکستان، از جمله عارف علوی، رئیس‌جمهور پاکستان، عمران خان، نخست‌وزیر، و قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد مشترک ارتش، در رأس برنامه‌های سفر محمد بن سلمان به اسلام آباد است.
انتظار می‌رود که در این سفر، عربستان سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری خود در بندر گوادر پاکستان را اعلام کند. این بندر، به طور غیر رسمی، به عنوان رقیب بندر چابهار ایران مطرح شده است. هندی‌ها، رقبای پاکستان، سرمایه‌گذاری‌های نسبتا بزرگی در چابهار انجام داده‌اند، پاکستان در مقابل، با کمک چینی‌ها و سعودی‌ها، بندر گوادر را توسعه می‌دهد.
سفر فعلی بن سلمان به پاکستان به گونه‌ای است که فؤاد چودری، وزیر اطلاع‌رسانی پاکستان، هیئت همراه ولیعهد سعودی، را «بزرگترین هیئتی» دانست که به پاکستان سفر می‌کند.
در سال‌های اخیر عربستان و امارات توجه ویژه‌ای به پاکستان داشته‌اند. در اکتبر گذشته، عربستان شش میلیارد دلار به پاکستان وام داد. امارات نیز قصد دارد سه میلیارد دلار به بانک مرکزی پاکستان وام دهد. این در حالی است که امارات تاکنون ۴۱۰ میلیون دلار به پروژه‌هایی در پاکستان کمک مالی کرده است.
روزنامه العرب، نزدیک به عربستان، همزمان با سفر ولیعهد سعودی به پاکستان، به نگرانی‌های ایران از نزدیکی ریاض و اسلام آباد اشاره کرد. العرب نوشت: «آنچه نگرانی‌های ایران را بیشتر می‌کند این است که عربستان تلاش می‌کند از نفوذ مالی و سرمایه‌گذاری بزرگش برای محاصره ایران در چند جبهه استفاده کند. امور از تنش‌های لفظی عبور کرده و به تاثیرگذاری در صحنه منطقه‌ای رسیده است.»
عربستان و پاکستان، به طور رسمی، هرگونه حمایت از گروه‌های تروریستی را رد می‌کنند. با این حال، این کشور‌ها در معادلات منطقه‌ای و امنیتی ممکن است این گروه‌ها را بی‌فایده ندانند. به هر حال، جیش محمد یا جیش العدل، تفاوت چندانی با طالبان افغانستان ندارند که عربستان و پاکستان با آن روابطی دارند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که بن سلمان در اسلام آباد با نمایندگانی از گروه طالبان افغانستان دیدار خواهد کرد. العرب می‌گوید ریاض قصد دارد در مذاکرات میان طالبان و دولت افغانستان «نقش بزرگی» ایفا کند. نکته قابل تامل این است که حتی این نقش هم برای مقابله با ایران است. بنا به ادعای العرب، ایران در مواجهه با آمریکا از روابطش با طالبان به عنوان یک کارت نفوذ استفاده می‌کند.