در ۹ ماه اول امسال حدود ۶۶۲۹ پرواز لغو شده و ۱۸۰۲ پرواز تأخیر بیش از ۴ ساعت داشته است که با احتساب متوسط ۱۰۰ نفر برای هر پرواز و اعمال خسارت‌های متناسب با آن (بر حسب آیین نامه حمایت از حقوق مسافران) شرکت‌های هوایی باید ۸۴.۳۱ میلیارد تومان خسارت به مشتریان پرداخت کنند.
به گزارش ایران، تأخیر پرواز‌های داخلی یکی از مشکلاتی است که بسیاری از ایرانیان آن را تجربه کرده‌اند. سازمان هواپیمایی کشوری به منظور حمایت از حقوق مسافران آیین‌نامه‌ای را تصویب کرد که در آن شرکت‌های هوایی ملزم به پرداخت جریمه‌های معین در صورت لغو یا تأخیر پرواز هستند. اما این آیین نامه نیز نتوانست تأخیر پروازها را در کشور کاهش دهد.
یکی از مهم‌ترین علل عدم مسئولیت‌پذیری شرکت‌های هواپیمایی را می‌توان نبود داده قابل اتکا برای مسافران دانست. یعنی مسافران به حقوق خود آشنا نیستند و شرکت‌ها هم به همین دلیل خود را ملزم به پرداخت جریمه نمی‌دانند. دستورالعمل حقوق مسافر در پرواز‌های داخلی اوایل سال ۹۴ به شرکت‌های هواپیمایی اعلام شد. طبق دستورالعمل حقوق مسافر مطالبات مسافران در مواردی، چون «پذیرایی در زمان بروز تأخیر»، «ابطال پرواز توسط ایرلاین»، «تأخیرات پروازی»، «شفاف‌سازی نرخ بلیت و خدمات هوایی» و سایر موارد تعیین شده تا همه شرکت هواپیمایی داخلی ملزم به اجرای آن باشند.
یکی از بخش‌هایی که در آیین نامه حقوق مسافر به آن اشاره شده موضوع تأخیر‌های پروازی است؛ تأخیر‌هایی که در این دستورالعمل به سه گروه تأخیر‌های بین یک تا دو ساعت، تأخیر‌های بین دو تا چهار ساعت و تأخیر‌های بیش از ۴ ساعت تقسیم شده و وظایف ایرلاین‌ها در برابر مسافران متناسب با زمان و دلیل تأخیر‌ها نیز مشخص شده است تا شرکت‌ها ملزم به ارائه خدمات و خساراتی به مسافران باشند؛ البته پرداخت خسارات برای تأخیر‌هایی که به دلیل شرایط جوی است استثنا شده است.
استارتاپ‌ها دست به کار شدند
به منظور کمک به مشتریان برای آشنایی به عملکرد شرکت‌ها همچنین برای برآورد دقیق خسارت‌های ناشی از تأخیر‌ها و لغو پروازها و شفافیت بیشتر دانشگاه صنعتی شریف با همکاری انجمن علمی دانشکده هوا فضای این دانشگاه آماری از تأخیر پروازی شرکت‌ها و خسارت ناشی از آن منتشر کرده است. بر اساس این آمار در ۹ ماه اول امسال حدود ۶۶۲۹ پرواز لغو شده و ۱۸۰۲ پرواز تأخیر بیش از ۴ ساعت داشته است که با احتساب متوسط ۱۰۰ نفر برای هر پرواز و اعمال خسارت‌های متناسب با آن (بر حسب آیین نامه حمایت از حقوق مسافران) شرکت‌های هوایی باید ۸۴.۳۱ میلیارد تومان خسارت به مشتریان پرداخت کنند.
علیرضا دقیق عضو اصلی تیم تحقیقاتی دانشگاه شریف گفت: در راستای احقاق حقوق مسافران، در گام اول برای شفافیت بیشتر و اطلاع از عملکرد شرکت‌های هواپیمایی، داده‌های پرواز به صورت روزانه و از طریق سایت فرودگاه‌ها جمع‌آوری شده و به تفکیک فرودگاه و مسیر پروازی (در سایت) در دسترس عموم قرار داده شده است. با استفاده از این داده‌ها و با در نظر گرفتن این نکته که بر اساس آمار‌های موجود ضریب اشغال پرواز‌های ایران به‌طور میانگین ۷۰ درصد است، برای پرواز‌های داخلی میزان خسارت ناشی از تأخیرات و لغو پروازها به تفکیک شرکت هواپیمایی استخراج شده است و مجموع خسارت ناشی از لغو و یا تأخیر بالای چهار ساعت در ۹ ماهه اول امسال بیش از ۸۴ میلیارد تومان تخمین زده شده است.
او گفت: با انجام این تحقیقات و ارائه آمار دقیق به مسافران به آن‌ها این امکان انتخاب خطوط پروازی از طریق یک فرآیند داده بنیاد به علت عدم ارائه داده یا سرویس‌های مبتنی بر آن داده می‌شود. هدف دیگر ما جلوگیری از هدر رفت زمان مسافران به دلایل مختلف، بویژه مسئولیت‌ناپذیری شرکت‌های هواپیمایی است. همچنین به دلیل آگاه نبودن مسافران از حقوق خود و نیز زمان‌های تأخیر پروازها، مسافران مطالبه برای جریمه لغو و یا تأخیر پروازها ندارند، اما آگاهی مسافران از حقوق خود شرکت‌ها را به کاهش تأخیر‌ها ترغیب می‌کند.
به گفته دقیق، آن‌ها به صورت ماهانه گزارشاتی را در قالب اطلاع‌نگاشت، (اینفوگراف) تهیه نموده و به مراجع ذی‌ربط مانند دفتر ریاست جمهوری، وزارت راه و شهرسازی، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان تعزیرات حکومتی و کمیسیون اصل ۹۰ مجلس ارسال می‌کنند. پس از ارسال اطلاعات به سازمان‌ها، جلساتی با مسئولین ذی‌ربط صورت گرفته و طرح‌های پیشنهادی نیز به صورت مکتوب ارائه می‌شود. یکی از اقدامات که ما انجام می‌دهیم بررسی مقایسه‌ای میان تأخیر‌های پروازی در ایران و کشور‌های دیگر بوده است که نتایج آن‌ها به صورت گزارش‌هایی تدریجاً منتشر خواهد شد.
او افزود: واقعیت آن‌که سازمان هواپیمایی آماری ماهانه دارد که فقط اطلاعات فرودگاه مهرآباد را دربرمی گیرد؛ و آمار سالانه را هم با ۲ سال تأخیر منتشر می‌کند. حال آن‌که ما تابلو‌های اطلاعات پروازی ۲۰ فرودگاه را جمع‌آوری کرده و پس از تحلیل خودکار و هوشمند داده‌ها، به صورت اینفوگرافی در سایت و کانال برای مردم ارائه می‌کنیم.
ایمنی پرواز در اولویت
سخنگوی سازمان هواپیمایی نیز در گفتگو با «ایران» با اشاره به آمار‌های ماهانه این سازمان در ارائه تأخیر‌های پروازی شرکت‌ها، تأکید کرد که در تأخیر‌ها نباید شرکت‌ها را مقصر اصلی بدانیم بلکه عوامل مختلفی از عوامل جوی، شرایط فرودگاهی، نقص فنی... در تأخیر پروازها مؤثر است که خارج از اراده شرکت‌ها است، اما سازمان هواپیمایی از شرکت‌ها انتظار دارد در صورت نقص فنی یا مشکلی که مربوط به هواپیما است هواپیمای جایگزین داشته باشد تا پرواز با تأخیری در حد یک ساعت انجام شود.
بیشتر تأخیر‌ها به دلیل تحریم است
اطلاع از این موضوع که بیشترین تأخیر‌ها یا لغو پروازها مربوط به چه شرکتی است می‌تواند به مسافر برای خرید بلیت از شرکت‌هایی با آمار بهتر کمک کند سازمان هواپیمایی کشوری در حال حاضر آمار‌های ماهانه تأخیر پروازها را منتشر می‌کند، اما این آمار‌های ماهانه فقط مربوط به فرودگاه مهرآباد است و آمار‌های کلی معمولاً با تأخیر بیش از یک سال منتشر می‌شود. علیرضا منظری معاون سابق سازمان هواپیمایی کشوری می‌گوید وقتی سازمان هواپیمایی آیین نامه حقوق مسافران را تصویب کرده شرکت‌های هوایی ملزم به اجرای آن هستند.
به گفته منظری، چون بیشتر مسافران به حقوق خود واقف نیستند و آیین نامه هم در اختیار آنان قرار ندارد نمی‌دانند که بابت تأخیر‌ها یا لغو پروازها آن‌ها حقوقی دارند که می‌توانند از شرکت‌ها مطالبه کنند. منظری با اشاره به آمار‌های لغو یا تأخیر پروازها در کشور ما نسبت به کشور‌های منطقه می‌افزاید که بیشتر تأخیر‌ها در ایران به دلیل نقص فنی و مشکلات تأمین قطعه است که تحریم‌ها در آن مؤثر است به همین دلیل این آمار‌ها در ایران بیشتر از کشور‌های دیگر است. منظری پیشنهاد داد سازمان هواپیمایی آیین نامه حقوق مسافر را در فرودگاه‌ها نصب کند و حتی شرکت‌ها را ملزم کند که مفاد مهم آن را در بلیت‌هایی که می‌فروشند درج کنند.