موضوع «شربت ترياك» پس از ماه‌هاي طولاني درگيري و بي‌برنامگي ميان دستگاه‌هاي دست اندركار اين پروژه با موافقت وزير بهداشت با توزيع شربت ترياك وارد فاز تازه‌اي شده است. در حالي كه هر روزه كارشناسان حوزه آسيب‌هاي اجتماعي از رواج سريع مواد مخدر صنعتي به‌ويژه كراك ابراز نگراني مي‌كنند، توزيع هر چه سريع‌تر اين داروي مناسب ترك اعتياد مي‌توانست نتيجه بهتري در پي داشته باشد.
خبر موافقت وزارت بهداشت با شربت ترياك را دكتر فرهاد اقطار، مديركل دفتر پيشگيري و امور اعتياد سازمان بهزيستي اعلام كرده است: «در مورد توزيع شربت ترياك كه با مخالفت‌هايي از سوي وزارت بهداشت روبه‌رو بود، شنيده‌ايم كه وزير بهداشت با توزيع شربت ترياك موافقت كرده است؛ البته اين وزارتخانه زماني را خواسته تا پروتكل درماني شربت ترياك را از نظر فارماكولوژي و شرايط اجرا مشخص كند.»
دليل مخالفت وزارت بهداشت با توزيع اين ماده در داروخانه‌ها و به‌طور وسيع در جامعه از بين رفتن قبح استفاده از چنين ماده‌اي است. در واقع توزيع همراه با نظارت در مراكز تعريف شده در حالي به عنوان شروط وزارت بهداشت براي اجرايي شدن پروتكل درماني شربت ترياك«اپيوم تينكچر» مطرح مي‌شود كه به گفته مديركل اداره سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت «محمد باقر صابري ظفرقندي» در ايران با بيش از يك ميليون معتاد، شاهد سوء مصرف فراوان داروهاي آرامبخش و مخدري چون استامينوفن كدئين و ترامادول هستيم به نحوي كه مسئولان نظام سلامت بارها نسبت به آن هشدار داده و حتي درباره فروش بدون نسخه اينگونه داروها محدوديت‌هايي نيز تعيين كردند.
اما مديركل دفتر پيشگيري و امور اعتياد سازمان بهزيستي كه يكي از آخرين افرادي بوده كه در مورد شربت ترياك اظهارنظر كرده است، مي‌گويد: «در جلسات برگزار شده، قرار شد تا 50 مركز از سوي بهزيستي، 50 مركز از سوي وزارت بهداشت و يك مركز از سوي سازمان زندان‌ها براي توزيع شربت ترياك معرفي شود. فعلا در اين مراكز توزيع شربت ترياك آغاز شده تا پس از اعلام نتايج، در مورد افزايش اين مراكز تصميم‌گيري شود. البته سازمان بهزيستي مراكز مدنظر خود را مشخص كرده و هم‌اكنون در انتظار جواب وزارت بهداشت هستيم تا پس از آن آمادگي خود را براي اجراي طرح اعلام كنيم.»
اقطار همچنين درباره زمان و اعتبار در نظر گرفته شده براي اجراي طرح توزيع شربت ترياك در 50 مركز مورد بحث مي‌گويد: «توزيع شربت ترياك در 50 مركز بهزيستي از سال آينده آغاز مي‌شود و اعتبارات آن نيز در محل اعتبارات سال آينده ستاد مبارزه با مواد مخدر پيش‌بيني مي‌شود.»
مردم عادي نمي‌توانند شربت ترياك مصرف كنند
در همين مورد سعيد صفاتيان، مدير كل درمان و بازپروري ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت‌وگو با تهران‌امروز به مشكلي كه از سوي وزارت بهداشت اعلام شده اشاره كرده و مي‌گويد: «شربت ترياك فقط براي درمان نگهدارنده معتادان به ترياك مفيد است و خاصيت ضد درد براي ساير بيماري‌ها ندارد. درصد مرفيني كه در شربت ترياك است تفاوت بسياري با داروهاي ضددرد مرفين‌دار دارد و مردم عادي نمي‌توانند و نبايد از آن به عنوان داروي ضددرد استفاده كنند. در واقع شربت ترياكي كه در كارخانه ساخته مي‌شود از لحاظ مرفين درصد خاصي دارد. حرف ما اين است كه اين دارو فقط مي‌تواند به عنوان درمان نگهدارنده اعتياد به ترياك باشد و براي ديگر بيماري‌ها مصرف چنداني ندارد.»
صفاتيان درباره احتمال ورود شربت ترياك به بازار سياه كه به گفته منتقدان به عنوان يكي از اشكالات جدي اين داروي ضداعتياد است، مي‌گويد: «وزارت بهداشت مسئول اين موضوع است و حتما اين وزارتخانه برنامه‌اي براي جلوگيري از آن دارد. من بايد به اين گفته‌ها كه ادعا مي‌شود توزيع شربت ترياك قبح مصرف ترياك را در جامعه از بين مي‌برد، هم بگويم اين موضوع انتخاب بين بد و بدتر است. همانطوركه در مورد متادون و توزيع سرنگ بين معتادان همچنين است. بايد راهي يافت كه عارضه را كمتر كرد.»
مدير كل درمان و بازپروري ستاد مبارزه با مواد مخدر مي‌گويد: «توزيع شربت ترياك از طريق مراكز توزيع مورد تاييد وزارت بهداشت انجام مي‌شود. پروتكل توزيع آن در وزارت بهداشت در حال تدوين است تا راهكاري پيدا شود كه به عنوان مثال فرد غيرمعتاد نتواند از آن استفاده كند. اين پروتكل به زودي تدوين مي‌شود.»
همه منتظر تصميم وزير بهداشت
محمد باقر صابري ظفرقندي، مديركل اداره سلامت رواني، اجتماعي و اعتياد وزارت بهداشت مي‌گويد: «وزارت بهداشت معتقد است درمان اعتياد بايد تحت ضوابط و نظارت اين وزارتخانه، توسط افراد آموزش ديده و براي گروه‌هاي هدف خاصي طبق پروتكل درماني انجام شود.»
او چنين شيوه درماني را شامل ساير داروهاي مخدر موثر در درمان اعتياد نظير متادون دانسته و تاكيد مي‌كند: «ارائه كنندگان اين داروها بايد صلاحيت لازم را به لحاظ علمي داشته باشند و مراكز ارائه‌كننده نيز بايد تعريف شده باشند. ظفرقندي، توزيع گسترده عمومي شربت ترياك يا اپيوم تينكچر در داروخانه‌ها را باور و تصور غلطي عنوان مي‌كند كه شايد عده‌اي به دنبال آن باشند. همچنان كه درباره داروي متادون چنين چيزي صدق نكرد و همواره در مراكز تعريف شده‌اي و توسط پزشكان و افراد آموزش ديده ارائه شد، درباره «اپيوم تينكچر» هم اين موضوع بايد تكرار شود.»
سرخوشي به سبك شربت ترياك
سابقه طرح توزيع شربت ترياك در كشور اگر چه به گفته مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر به قبل از انقلاب اسلامي باز مي‌گردد كه به عنوان يك داروي كاهش درد توزيع مي‌شد، اما طرح مجدد و آغاز كارهاي مطالعاتي و تحقيقاتي در اين زمينه مربوط به حدود سه سال پيش است. كامران باقري‌لنكراني، وزير بهداشت دولت نهم كه در آن مقطع مسئوليت نظام سلامت را برعهده داشته، معتقد است: استفاده از شربت ترياك صرفا در درمان گروه‌هاي خاصي از معتادان سودمند است كه به ترياك ( مخدر سنتي) معتاد باشند و توزيع عمومي آن نه تنها سودي ندارد بلكه عوارض‌زاست.
او در آن زمان با بيان اينكه بر اساس مطالعات كشوري مستندات علمي مستدلي براي توزيع عمومي شربت ترياك در دست نيست از اين رو بر محدوديت مصرف شربت ترياك به همراه نظارت كامل در گروه‌هاي خاصي از معتادان تاكيد مي‌كرد. به گفته لنكراني، در صورت استفاده عمومي از اين شربت، رفتارهاي خطرسازي بروز مي‌كند كه براي سلامت جامعه مضر است.
البته لنكراني بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه استفاده از شربت ترياك نيازمند مطالعه و پژوهش بيشتر است و نمي‌توان بدون پژوهش و در نظر گرفتن مولفه‌هاي مرتبط، در اين باره شتاب‌زده تصميم گرفت. وزيربهداشت سابق همچنين مي‌گويد: «شربت ترياك برخلاف متادون سرخوش‌آور است.» با اين حال يك مقام مسئول در ستاد مبارزه با مواد مخدر در حالي تاكيد مي‌كند كه نبايد در اين باره تعلل كرد و از بهانه‌تراشي برخي رده‌هاي پايين‌تر وزارت بهداشت در اين باره انتقاد مي‌كند كه كارشناسان نسبت به افزايش ميزان مصرف به مواد مخدر نوين و شيميايي همچون كراك، شيشه و اكستازي در جامعه و به‌ويژه نسل جوان هشدار داده و اين سوال را مطرح مي‌كنند كه با توجه به كاربرد محدود شربت ترياك در درمان معتادان سنتي (مصرف كنندگان ترياك) كه عمدتا سالخورده هستند اپيوم، اين داروي مخدر سرخوش‌آور تا چه حد مشكل اعتياد را حل مي‌كند؟