فرارو- تصویر نسل سومی‌هایی که جنگ را از نزدیک ندیده اند یا آن روز‌ها را خوب به یاد نمی‌آورند از کمبود غذا و دارو فقط در فیلم‌های سینمایی است. اینکه نخ بخیه هم در دوران جنگ به ندرت پیدا می‌شد شنیده‌ای است که نسل جدید سخت می‌تواند آن را باور کند. حالا "جنگ اقتصادی" عنوانی است که برخی تحلیل‌گران برای تصویر شرایط کنونی از آن استفاده می‌کنند. اما وضعیت بازار آنقدر عجیب و غریب شده که اگر جلوتر برویم عین فیلم‌های سینمایی می‌شود.
در داروخانه دارو کمیاب و پارتی پرمصرف شد
تا قبل از این مصرف "پارتی" در اداره‌جات برای دور زدن بروکراسی پیچیده آن‌ها بود. اما حالا تحریم‌ها به این کلمه را در حوزه دارو هم پرمصرف کرده است. از بیماری‌هایی که سریع درمان می‌شوند گرفته تا سرطان و ام‌اس با کلمه‌ای به اسم تحریم رو به رو شده اند. چند شهروند به فرارو می‌گویند برای خرید دارو‌های ساده خود هم دنبال داروخانه آشنا می‌گردند. البته آن‌ها دنبال داروی خارجی هستند و می‌گویند ایرانی این دارو‌ها به اندازه کیفیت آن‌ها نیست. شهروندی بعد از عمل چشمش خیابان‌های زیادی را برای پیدا کردن یک اشک مصنوعی ساده گز کرده است. او در نهایت از خیابان پاسداران به شهران رفته و داروخانه‌چی هم تنها با دیدن نسخه به او قطره چشم فروخته است. شهروند دیگری می‌گوید برای "زادیتن" که از خانواده آنتی‌هیستامین‌هاست داروخانه‌های زیادی را گشته، اما این دارو را فقط از یک داروخانه آشنا تهیه کرده است. این دو نفر می‌گویند داروخانه‌ها دارو دارند، اما نمی‌فروشند!
کمبود دارو برای بیماری‌های صعب العلاج
موضوع دارو‌های بیماری‌های صعب‌العلاج هم که جای خود را دارد. بخش مهمی از دارو‌های این بیماری‌ها وارداتی است. هرچند آمریکایی‌ها مدعی تحریم نبودن دارو و غذا در ایران هستند، اما تحریم نقل و انتقالات مالی معاملات دارویی را هم با مشکل رو به رو کرده است. یکی از شهروندان می‌گوید که خواهرش دچار بیماری تالاسمی است و چه دربازار رسمی و چه در بازار غیر رسمی نتوانسته «دسفرال» که یکی از دارو‌های اوست را پیدا کند. این دارو نمونه ایران هم دارد که بازار هست، ولی اختلاف فاحشی بین آن دو هست. اگر این دارو به بیمار نرسد می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود.
سید علی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران می‌گوید: در حال حاضر حدود ۴ یا ۵ درصد دارو‌های موجود در بازار داروی کشور وارداتی است. مانند داروی وارفارین که این دارو‌ها مشمول تحریم نشده‌اند. البته تحریم‌های اعمال شده روند ثبت سفارش، پرداخت هزینه و انتقال این دارو‌ها را هم با اخلال مواجه کرده به‌گونه‌ای که ورود آن‌ها به کشور هم به سختی میسر می‌شود. اما حدود ۹۵ یا ۹۶ درصد دارو‌های مورد نیاز مردم در داخل کشور تولید می‌شود، که البته ۶۰ درصد این دارو‌ها هم وابستگی خارجی دارند.
افزایش ۴ برابری قیمت داروی بیماران خاص
یک کارشناس بیماری‌های خاص به رویداد ۲۴ می‌گوید: در رابطه با بیماران سرطانی یا ام اس، ما یک سری دارو داریم که در داخل کشور تولید می‌شود، اما برخی از دارو‌های ویتامینی آن‌ها از خارج از کشور وارد می‌شود که مربوط به سیستم دفاعی بدن است. بیماران ام اس دو نوع داروی اصلی دارند که نوع ایرانی آن اصلا بر روی بیماران اثر نمی‌گذارند و بعضا بدن برخی از بیماران واکنش هم نشان می‌دهد به این دارو‌ها و بر همین اساس مجبور هستند تا از داروی خارجی استفاده کنند که طبیعتا با توجه به تحریم‌ها و افزایش قیمت دلار، این بیماران با مشکلات جدی مواجه شده‌اند.
او گفته داروی بیماران خاص در چندماه اخیر به ۴ برابر افزایش پیدا کرده؛ مثلا یک داروی ویتامینی بیمار سرطانی که پیش از تحریم ۴۰۰ هزار تومان بود، اکنون به ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است. تا پیش از شروع تحریم‌ها هم بیمارانی بودند که به دلیل شرایط مالی نامناسب از ادامه درمان دست کشیدند یا اینکه به دلیل عدم ادامه درمانشان فوت شدند. این مسئله ارتباطی با شرایط تحریم یا غیر از آن ندارد و عموما همیشگی است.
تاریخ دارو‌ها را با گوشی چک کنید
همین امروز صبح بود که برای خرید ژلوفن به یک داروخانه سر زدیم. داروخانه‌چی میگفت: یکی از شرکت‌های دارویی ۶۰ درصد تولیدات خود را متوقف کرده است. میگفت نمی‌داند چه می‌شود، اما حتی اگر خواستید یک سرماخوردگی ساده بخرید از تاریخ آن عکس بگیرید، بعد روی تصویر آن زوم کنید تا تاریخ آن را واضح ببینید. ممکن است زیر تاریخی که با چشم می‌بینید تاریخی دیگر درج شده باشد که تاریخ مصرف قبلی قرص است. بازار پر شده از قرص تاریخ گذشته با تاریخ روز. این حرف در نگاه اول شاید خیلی قابل باور نباشد. اما وقتی عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران می‌گوید از تغییر تاریخ دارو‌ها حرف می‌زند باید موضوع را جدی گرفت.
داروخانه‌های رسمی هم مجاز به تغییر تاریخ انقضای دارو‌ها نیستند
رهبرمژدهی‌آذر، عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران درباره خرید دارو از ناصر خسرو هشدار می‌دهد و می‌گوید: متاسفانه گاهی مردم مجبور می‌شوند دارو‌های مورد نیاز خود را از ناصرخسرو و سایت‌های مجازی غیر رسمی تهیه کنند. در این زمینه مردم باید بدانند که سلامت بیماران خود را در معرض خطری بیش از بیماری اولیه قرار داده‌اند. بحث تحریم‌ها و برخی کمبود‌های دارویی، سبب رونق بازار ناصر خسرو شده و این موضوع نگرانی‌های زیادی را در جامعه داروسازی کشورمان ایجاد کرده است.
او ادامه می‌دهد: سوداگران ناصرخسرو بی شرمی را به حدی رسانده‌اند که تاریخ مصرف دارو‌ها را به صورت کاملا آشکار تغییر می‌دهند و در مواجهه با اعتراض بیماران، توجیه می‌کنند که تاریخ مصرف دارو‌ها تا یک سال قابل تمدید است. این درحالی است که چنین ادعایی، دروغ و کذب محض است. مژدهی‌آذر تاکید می‌کند: هیچ شخصی حق ندارد تاریخ مصرف یک دارو را تغییر دهد و چنین حرف‌هایی هم که از سوی فروشندگان دارو در ناصرخسرو مطرح می‌شود، خلاف واقع است. مردم باید بدانند که آن‌ها هدفی جز فریب مردم و پر کردن جیب قاچاقچیان دارو، دنبال نمی‌کند. او تاکید دارد: حتی داروخانه‌های رسمی نیز مجاز به تغییر تاریخ انقضای دارو‌ها نیستند و این کار تخلف محسوب می‌شود.
کمبود نقدینگی در صنعت دارویی کشور
در چنین وضعیتی صنعت دارویی کشور با مشکل کمبود نقدینگی رو به روست. غلامرضا اصغری، رییس سازمان غذا و دارو در این باره توضیح داده: برای حل مشکل کمبود نقدینگی به هر کجا که می‌شد اعم از مجلس شورای اسلامی، شورای‌عالی امنیت ملی، دفتر مقام معظم رهبری، ستاد تدابیر ویژ دولت و...، گفتیم، نوشتیم و اعلام کردیم که اگر مشکل نقدینگی را حل نکنید، در بازار دارو دچار مشکل می‌شویم. به این صورت که کارخانه تولید دارو مجبور است وام بگیرد و بعد از دریافت وام باید بهره پرداخت کند. در نتیجه هزینه‌های مالی‌اش زیاد می‌شود. از طرفی ما هم بابت طلب‌های کارخانه‌ها و شرکت‌های دارویی به آن‌ها اوراق داده‌ایم، اوراق هم ۲۷ درصد تنزیل دارد و کارخانه درصدی ضرر می‌کند و حاشیه سودش هم کم می‌شود. از سویی هم دست‌مان را برای افزایش قیمت دارو بسته‌اند. "
اصغری با بیان اینکه به هر حال تولید دارو باید به‌گونه‌ای باشد که برای تولیدکننده صرفه داشته باشد، به ایسنا گفته: "البته بیش از نیمی از تولیدکنندگان دارو به نوعی دولتی هستند و به آن‌ها کمک‌های مالی می‌شود، اما فشار سنگینی روی بخش خصوصی است. برای سازمان غذا و دارو هم بحث تولید دارو مهم است؛ چراکه اگر برخی دارو‌ها تولید نشوند، نمی‌توان آن‌ها را وارد کرد. "
وزیر بهداشت: بالاخره دارو مهم‌تر است یا پراید و سمند؟
حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت هم در مراسم بهره‌برداری از خط تولید دارو‌های ضدسرطان و ام اس درباره مشکلات صنعت دارویی کشور گفت: شرکت‌ها از دولت مطالبات خود را نگرفتند در حالی که اگر پول آب و برق به دولت پرداخت نشود آب و برق قطع می‌شود. وزیر بهداشت با بیان اینکه پزشک خدماتش را قطع نمی‌کند حتی اگر از تامین اجتماعی طلبکار باشد، گفت: اگر نیرو‌های ما پول تامین اجتماعی را ندهند ممنوع‌الخروج می‌شوند، اما تامین اجتماعی مطالبات شرکت‌های دارویی را پرداخت نمی‌کند ما می‌خواهیم همان رفتاری را که در قبال تعهدات تامین اجتماعی و دولت دارند با ما نیز داشته باشند. خدمت ارائه شده، دارو و تجهیزات ارائه‌شده حالا باید پولش را بدهند.
هاشمی با بیان اینکه ما به هیچ وجه اجازه نمی‌دهیم با جان مردم بازی شود، گفت: اگر نخواهیم با جان مردم بازی شود باید چه کار کنیم؟ باید هزینه‌ها را درست کنیم وگرنه دچار کم‌فروشی می‌شویم یعنی در ماده اولیه تقلب می‌شود یا حتی مسائلی از این قبیل رخ می‌دهد. البته این بدان معنی نیست که دولت شانه خالی کرده است، دولت هم به نظر من اینجا سهم دارد و حتی سهمش خیلی پررنگ‌تر از مجلس است، ولی ما در سایر خدمات ساز و کاری داریم که اجازه می‌دهد خودِ صنف قیمت تمام شده را در نوسانات اعلام کند مثل سازمان حمایت از تولید کننده و مصرف کننده؛ بالاخره دارو مهم‌تر است یا پراید و سمند؟
تخصیص ۵۰۰ میلیون یورو به دارو از صندوق توسعه ملی
با این حال یکی از نمایندگان مجلس می‌گوید به دولت مجوز داده شده است که از صندوق توسعه ملی ۵۰۰ میلیون یورو برای تخصیص به دارو‌های مورد نیاز برداشت کند. محمد حسین قربانی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته: اخیراً نیز در جلسه‌ای که با محمد باقر نوبخت داشته‌ایم اعلام کردیم قدر السهم دارو و تجهیزات از این ۵۰۰ میلیون یورو باید مشخص شود. قربانی عنوان کرد: برخی از اعضای کمیسیون بهداشت این پیشنهاد را مطرح کردند که بخشی از این برداشت از صندوق توسعه ملی نیز به بیمه‌ها داده شود.