از روز ۲۳ اردیبهشت ماه ۹۷ تا روز ۲۶ آبان ماه چند روزی بیش از ۶ ماه، فرصتی بود که در اختیار سیدمحمدعلی افشانی قرار گرفت تا یک شهرداری کوتاه‌مدت را تجربه کند. در نظام اداری جمهوری اسلامی کمتر اتفاق می‌افتد که عمر مدیریت فردی تا به این اندازه کم باشد مگر به حکم اتفاقات غیرمترقبه.
به گزارش اعتماد، اما محمدعلی افشانی تنها یک ماه پس از حضور در ساختمان بهشت با زمزمه‌ای روبه‌رو شد که بر اساس آن باید هر چه زودتر صندلی خود در شهرداری تهران را به کس دیگری واگذار کند. علت آن تصویب قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان از سوی مجلس شورای اسلامی بود. در حالی که بسیاری از حقوقدانان و نمایندگان شورای شهر معتقدند که شهرداری تهران به دلیل آنکه بودجه خود را از دولت تامین می‌کند، یک نهاد عمومی غیردولتی است و شهردار تهران نیز هم‌تراز وزرای دولت است، مشمول قانون منع به کارگیری بازنشستگی نمی‌شود. استدلال‌هایی که البته مسموع واقع نشد و افشانی ۵ ماه را با القای این بی‌ثباتی به سر برد و با وجود تلاش‌های حقوقی باید کلید شهرداری تهران را به جانشین خود بسپارد.
این مهندس فارغ‌التحصیل دانشگاه شریف با این همه عملکردی داشت که در فاصله تنها ۶ ماه و با حجم زیادی از فشار روانی و هجمه‌های سیاسی برخی از رسانه‌ها و محافل نزدیک به رقبای بالقوه او، قابل قبول بوده و در صورت ادامه می‌توانست در کارنامه مدیریت اصلاح‌طلبان بر شهر تهران نمره خوبی باشد.
سیدمحمدعلی افشانی اگرچه فرصت نیافت که ایده‌ها و برنامه‌های خود را برای مدیریت شهر تهران به مرحله اجرا درآورد، اما تا جایی که زمان به او اجازه داد، برخی از منویات ذهنی خود را عملیاتی کرد که در این گزارش به آن‌ها اشاره می‌شود:
مبارزه با فساد
یکی از مهم‌ترین مواردی که درباره افشانی گفته شده و از سوی مراجع مختلف سیاسی و اجرایی و رسانه‌ای نیز تایید شده است پاکدستی وی بوده، در کارنامه خود معاونت استاندار، استانداری و معاونت وزیر را داشته است. در همه سال‌های مدیریتش پاکدستی خود را به رخ همگان کشید و از این منظر انتظار می‌رفت که این موضوع در مدیریت شهری نیز از دغدغه‌های وی باشد؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد، افتاده است.
اهتمام وی به رسیدگی به مساله فساد در شهرداری تهران از همان روز‌های اول خود را نشان داد. انتخاب برخی از همکاران نزدیک به خود که در این موضوع واقعی هم‌داستان بودند در رأس بخش‌های مدیریتی و نظارتی شهرداری به خوبی گویای این موضوع است؛ فعالیتی که البته بدون هیچ گونه جوسازی رسانه‌ای و هیجانات کاذب سیاسی و در خفا انجام شده و هنوز هم ادامه دارد و بدون تردید از مواریث افشانی برای جانشین خود در ساختمان خیابان بهشت خواهد بود. از آنجا که این بخش از فعالیت افشانی فاقد بعد رسانه‌ای بوده و تلاش شده که فارغ از نگاه سیاسی و تبلیغات رسانه‌ای انجام شود، آمار و ارقام این عملکرد صرفا در اختیار نهاد‌های نظارتی و احتمالا قضایی قرار گرفته است.
شهر شیشه‌ای
شهرداری تهران متناسب با گستره حوزه کاری خود و تعدد سازمان‌ها، نهاد‌ها و شرکت‌های مرتبط، گردش مالی عظیمی دارد. به گونه‌ای که به تقریب می‌توان گفت، تراکنش مالی این بدنه عظیم به روزی ۱۰۰۰ میلیارد ریال می‌رسد و همین موضوع از این سازمان عظیم، مرکزی برای ابهامات مالی و در نهایت منبعی برای ایجاد فساد می‌سازد که در نبود نظارت و شفافیت می‌تواند منابع مالی شهروندان تهران را به شدت تهدید و احتمال تضییع حقوق آنان را فراهم کند.
محمدعلی افشانی با علم به این موضوع یکی از دغدغه‌های خود در ۶ ماه گذشته را موضوع عدم شفافیت گردش مالی و مناسبات اجرایی و اداری شهرداری اعلام کرد و از همین رو شفافیت را یکی از راه‌های جلوگیری از گسترش فساد می‌دانست و در کنار آن بر حق دستیابی شهروندان به اطلاعات مربوط به سازمانی که تامین مالی آن را بر عهده دارند، تاکید می‌کرد. آغاز به کار «سامانه شفافیت شهرداری تهران» در فضای مجازی از جمله اقداماتی بود که این مهم را محقق می‌سازد. راه‌اندازی این سامانه با جدیت از سوی افشانی پیگیری شد و اولین اطلاعات مربوطه با تاکید وی روی سایت اینترنتی این سامانه قرار گرفت. در این سامانه از ۶ دریچه می‌توان به عملکرد شهرداری تهران نظر انداخت: ۱- قرارداد‌های کلان شهرداری تهران. ۲- فهرست اسامی دریافت‌کنندگان طرح ترافیک خبرنگاری. ۳- لایحه پیشنهادی بودجه ۹۷. ۴- بودجه مصوب سال ۹۷. ۵- اطلاعات مدیران ارشد شهرداری تهران. ۶- گزارش عملکرد مدیران شهرداری تهران.
تنها با چند کلیک در این سامانه می‌توان به بخش زیادی از اطلاعات مربوط به قرارداد‌های کلان و اطلاعات مربوط به مدیران شهرداری که تا پیش از این ممکن نبود، دست یافت. امری که خود نوعی نظارت عمومی به خصوص در بخش قرارداد‌ها را ایجاد می‌کند و مشارکت شهروندان در اداره بهتر شهر شکل ملموس‌تری به خود می‌گیرد.
تعامل با نهاد‌های حاکمیتی
همواره یکی از چالش‌های پیش روی مدیران اصلاح‌طلب به ویژه مدیران حوزه شهری نحوه تعامل با نهاد‌های حاکمیتی بوده است. موضوعی که گاهی با شایعات و گمانه‌زنی‌هایی نیز همراه بوده و به بدبینی دو طرف نیز دامن می‌زده. اما محمدعلی افشانی با شناخت دقیق از وضعیت شهر تهران و لزوم تعامل همه جانبه با نهاد‌های حاکمیتی برای حل مسائل شهر تهران و توجه به الزامات پایتخت سیاسی کشور توانست تعامل دوطرفه خوبی ایجاد کند و از حاشیه‌سازی‌هایی که گاهی ساخته و پرداخته برخی از محافل و رسانه‌های خاص بوده، اجتناب کند.
آرامش در شهر
یکی از ویژگی‌های مدیریت شهردار تهران در ۶ ماه گذشته، دوری از حواشی و فراهم آوردن محیطی امن و همراه با آرامش برای مردم تهران و کارکنان شهرداری بوده است. اگرچه وی و تیم مدیریتی‌اش تنها کمی پس از انتصاب به سمت شهرداری با چالشی به نام قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان رو به رو شدند و یادآوری هر روزه آن از سوی محافل خاص نوعی ناامنی روانی را ایجاد می‌کرد، اما شهردار تهران از انتقال این ناامنی به بدنه مدیریتی شهر و شهروندان جلوگیری کرده و شهر را در آرامش اداره می‌کرد. نظرات بخش زیادی از بدنه شهرداری تهران به خوبی موید این موضوع است.
پاسخ به یک اتهام
انتصابات محمدعلی افشانی در چند ماهه اخیر همواره واکنش برخی از رسانه‌ها و محافل سیاسی را به دنبال داشت. برخی از این محافل و رسانه‌های همسو که البته همه تلاش خود را می‌کردند تا شهردار تهران را مصداق بارز قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان معرفی کنند، انتصابات او را به دو دلیل زیر سوال می‌بردند: یکی اینکه او که باید به زودی صندلی‌اش را ترک کند چرا دست به عزل و نصب می‌زند؟ سوالی که البته با پاسخ افشانی مواجه شد که تا زمانی که بر سرکار است، مدیریتش را اعمال می‌کند و عزل و نصب‌ها نیز جزیی از این مدیریت است. موضوع دیگری که در این انتصابات به مدد رسانه‌های نزدیک رقبای افشانی برجسته می‌شد، القای قومیت‌گرایی این مدیر جنوبی در عزل و نصب‌ها بوده است.
افشانی که متولد استان کهگیلویه و بویراحمد بوده در سال‌های خدمت خود علاوه بر این استان در استان‌های سمنان، فارس، خوزستان و تهران و در مناصبی، چون معاونت استاندار، استانداری و معاونت وزیر نیز به مدیریت مشغول بوده، انتصاب برخی افراد محدود نزدیک به او در مناصب شهرداری- که در نظام اجرایی کشور مورد عجیبی نیست- با تبلیغات وسیعی روبه‌رو شد و اتهام قومیت‌گرایی به او در فضای سیاسی و اجرایی کشور پررنگ‌تر مطرح شد.
اما نگاهی به انتصابات افشانی نشان می‌دهد که این موضوع بیش از آنکه رنگی از واقعیت داشته باشد، ساخته و پرداخته رسانه‌هایی بود که تنها چند هفته بعد از حضور وی در ساختمان بهشت تلاش برای خروج از او از شهرداری تهران را کلید زدند.
چند کلیک در سامانه شفافیت شهرداری تهران و پرتال این سازمان بزرگ و مشاهده فهرست پست‌های مدیریتی شهرداری نشان می‌دهد که نزدیک به ۲۰۰۰ پست مدیریتی در این سازمان عظیم وجود دارد. ۹ معاون شهردار، ۷ قائم مقام معاونین شهردار، ۲۲ شهردار منطقه، ۱۸۵ مدیرعامل، قائم مقام معاون سازمان‌ها و شرکت‌های مرتبط با شهرداری، بیش از ۲۰۰ نفر رییس و اعضای هیات‌مدیره شرکت‌ها و بیش از ۵۰۰ پست مدیریتی در مناطق و مراکز دیگر شهر تهران بخشی از این مناصب مدیریتی است. نگاهی به جزییات انتصابات افشانی نشان می‌دهد که از این مجموعه ۱۰ نفر نیز از نزدیکان قومیتی محمدعلی افشانی حضور ندارند و این موضوع ساخته و پرداخته برخی محافل و رسانه‌های همسو با آنان بوده است که البته در برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و شورای شهر و حتی چهره‌های سیاسی و اجرایی کشور نیز موثر واقع شده و آن‌ها را وادار به موضع‌گیری در این باره کرده است.
انفعال یا دوری از کار نمایشی؟
برخی از رسانه‌های مخالف افشانی- که البته این مخالفت بیشتر برخاسته از دلبستگی به برخی رقبای بالقوه افشانی بوده- در هفته‌های اخیر از دوران شهرداری افشانی به دوره انفعال یاد می‌کنند، جدا از انگیزه این رسانه‌ها، موضوعی که این گمان را کمی تقویت می‌کند، این است که محمدعلی افشانی چندان توجهی به وجه رسانه‌ای عملکرد خود نداشت و در کنار ضعف رسانه‌ای شهرداری تهران، خود نیز چندان در چارچوب رسانه عمل نکرد و البته بی‌مهری صداوسیما به مدیریت فعلی شهرداری نیز چندان بی‌اثر نبوده است. اصولا افشانی در هیچ کدام از مناصبی که تاکنون حضور داشته، چهره‌ای رسانه‌ای از خود بروز نداده است.
عملکرد افشانی از دریچه آمار
با این همه احصای عملکرد افشانی نشان می‌دهد که مدیریت ۶ ماهه او بر شهر تهران با وجود همه ناامنی‌هایی که برایش ایجاد شد، دچار اختلال نشد و او نه تنها وظایف خود را در اداره روزانه شهر نشان داد بلکه هم به شکل سخت‌افزاری هم به صورت نرم‌افزاری کار را به پیش برد و در این میانه مفاهیم مغفول مانده‌ای را نیز به مدیریت شهر تهران وارد کرد که شهرداران پس از وی نمی‌توانند نسبت به آن‌ها بی‌توجه باشند. در ادامه روایت کمی از اقدامات افشانی در حوزه‌های مختلف و به صورت مجزا نیز ارایه می‌شود.
عمران و نوسازی شهری
در این زمینه افشانی با اولویت‌بندی پروژه‌ها، اهتمام ویژه‌ای به تکمیل پروژه‌های در دست نیمه‌کاره داشت. تکمیل ادامه بزرگراه شهید صیاد شیرازی از تقاطع بزرگراه شهید بابایی تا بلوار ارتش، تکمیل و آغاز بهره‌برداری از تونل و زیرگذر آرش- اسفندیار، احداث تقاطع غیرهمسطح امام علی (ع) شمال- ارتش غرب، تکمیل و بهره‌برداری از پروژه دوربرگردان مدرس-آفریقا، احداث کانال سرخه‌حصار حد فاصل میدان بسیج تا پل دولت‌آباد و تکمیل دوربرگردان جنوب به جنوب یادگار امام (ره) در کنار ده‌ها پروژه دیگر، مهر تاییدی بر موفقیت شهرداری تهران در زیست‌پذیرتر شدن تهران است.
حمل و نقل و ترافیک
یکی از مهم‌ترین چالش‌های تهران در حوزه حملونقل و ترافیک است که در دوره شهرداری افشانی اقدامات بنیادینی در این حوزه صورت پذیرفت. تکمیل و بهره‌برداری از ۶ کیلومتر از مسیر و افتتاح ۵ ایستگاه جدید، برگزاری مناقصه خرید ۶۳۰ دستگاه واگن مترو تهران با مشارکت دولت محترم، افزایش ایمنی و بهره‌وری خطوط ریلی، ورود ۲۳ دستگاه اتوبوس جدید به همراه ۱۳ دستگاه اتوبوس دوکابین جدید جهت سامانه تندرو و نوسازی ۵۶۷ دستگاه تاکسی، کاهش و پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی و توسعه سیستم‌های حملونقل پاک و انسان‌محور با ایجاد سامانه دوچرخه اشتراکی در تهران عمده فعالیت‌های شهرداری تهران در این حوزه بود.
خدمات شهری و محیط‌زیست
نگاه جدی افشانی به محیط زیست در شعارش «شهر زیست‌پذیر» به خوبی متجلی بود. او یکی از مهم‌ترین پروژه‌های خود در شهرداری تهران را احداث کمربند سبز شهر تهران می‌داند. توسعه کمربند سبز شمال تهران، توسعه ۱۲۰۰ هکتاری جنگل‌کاری و آماده‌سازی ۱۳۵۰ هکتار برای کاشت جنگل، احداث ۱۹ بوستان به مساحت ۵۸ هکتار در مناطق تهران، احداث ۱۳ بازار میوه و تربار، افتتاح پروژه استحصال مصالح ساختمانی از نخاله‌های ساختمانی، خرید ۲۱ دستگاه نردبان و بالابر هیدرولیکی آتش‌نشانی، توسعه زیرساخت‌های بهشت‌زهرا، زیباسازی نما و منظر شهری با مرمت و بازسازی چندین اثر تاریخی در تهران و ساماندهی صنایع و مشاغل شهری از جمله تهیه ضوابط و استقرار و فعالیت ون‌کافه‌ها به منظور احیای حیات شبانه تهران پروژه‌های مهمی بود که به زیست‌پذیرتر شدن تهران کمک کرد.
شهرسازی و معماری
در این دوره معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران گام‌های بلندی برای ضابطه‌مند شدن شهر برداشت. پایش طرح تفصیلی با رویکرد تثبیت کاربری‌های خدماتی با تهیه و تصویب چندین دستورالعمل جدید، کنترل کیفیت ساخت‌وساز و ارتقای سیما و منظر شهری، هوشمندسازی سامانه شهرسازی، برخورد با تخلفات ساختمانی با اجرای ماده صد قانون شهرداری‌ها، حفاظت و صیانت از حریم شهر تهران، مدیریت ابنیه و آثار تاریخی ارزشمند و میراثی شهر تهران و توسعه محله‌ای اقدامات مهم این معاونت در این بازه زمانی کوتاه بود.
توسعه مدیریت و هوشمندسازی
هوشمند کردن تهران از جمله برنامه‌های مهمی بود که افشانی پیش از تصدی شهرداری تهران در برنامه خود به شهروندان تهرانی وعده داده بود. تدوین و ارایه برنامه سوم شهر تهران، تهیه گزارش تحقق‌پذیری بودجه سال ۹۷ شهرداری تهران در ۴ سناریو، طراحی داشبورد مدیریتی شهردار تهران، اولویت‌بندی پروژه‌های نیمه‌تمام، اصلاح ساختار سازمانی شهرداری تهران، طراحی نظام جامع ارزیابی عملکرد شهرداری تهران، توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و هوشمند کردن تهران ازجمله اقداماتی است که در این زمینه قابل مشاهده است.
امور اجتماعی و فرهنگی
«شهروند مشارکت‌پذیر» بخش دیگری از شعار افشانی برای اداره شهر تهران بود که شهروندان را در اداره شهر شریک می‌کرد. همان‌ها که روح شهر می‌سازند. سلامت و نشاط دو مولفه‌ای بود که افشانی در دوره ۶ ماهه حضور خود در مدیریت شهر تهران در اولویت اهدافش قرار داده بود.
ساخت، تجهیز و راه‌اندازی مرکز فوریت‌های خدمات اجتماعی، برگزاری فستیوال خیابان ورزش در سطح شهر با مشارکت بیش از یک‌صد هزار شهروند تهرانی، اجرای اولین دوره طرح بازدید، ارزیابی و هم‌اندیشی موسوم به «باهم»، ارایه برنامه‌های سلامت‌محور در بوستان‌های شاخص تهران، برگزاری جشنواره تابستانی «شادستان تهران»، برگزاری نمایشگاه شمیم محرم، اجرای طرح حیات شبانه در سطح شهر با هدف ارتقای کیفیت زندگی شبانه شهروندان تهران، برگزاری مراسم شب‌های فرهنگی اقوام ایرانی و برگزاری کنسرت‌های رایگان موسیقی در فضا‌های عمومی شهر همچون بوستان‌های آب‌وآتش، دریاچه خلیج فارس، بوستان ولایت و بوستان پرواز اقداماتی بودند که نشان داد یک شهردار می‌تواند کیفیت شهر و کیفیت زندگی شهروندان را توامان ارتقا دهد.
یکی از مهم‌ترین مواردی که درباره افشانی گفته شده و از سوی مراجع مختلف سیاسی و اجرایی و رسانه‌ای نیز تایید شده است پاکدستی وی بوده، در کارنامه خود معاونت استاندار، استانداری و معاونت وزیر را داشته است، در همه سال‌های مدیریتش پاکدستی خود را به رخ همگان کشید و از این منظر انتظار می‌رفت که این موضوع در مدیریت شهری نیز از دغدغه‌های وی باشد.
توسعه کمربند سبز شمال تهران، توسعه ۱۲۰۰ هکتاری جنگل‌کاری و آماده‌سازی ۱۳۵۰ هکتار برای کاشت جنگل، احداث ۱۹ بوستان به مساحت ۵۸ هکتار در مناطق تهران، احداث ۱۳ بازار میوه و تربار، افتتاح پروژه استحصال مصالح ساختمانی از نخاله‌های ساختمانی، خرید ۲۱ دستگاه نردبان و بالابر هیدرولیکی آتش‌نشانی، توسعه زیرساخت‌های بهشت‌زهرا، زیباسازی نما و منظر شهری با مرمت و بازسازی چندین اثر تاریخی در تهران و ساماندهی صنایع و مشاغل شهری از جمله تهیه ضوابط و استقرار و فعالیت ون‌کافه‌ها به منظور احیای حیات شبانه تهران پروژه‌های مهمی بود که به زیست‌پذیرتر شدن تهران کمک کرد.
نگاهی به انتصابات افشانی نشان می‌دهد که این موضوع بیش از آنکه رنگی از واقعیت داشته باشد، ساخته و پرداخته رسانه‌هایی بود که تنها چند هفته بعد از حضور وی در ساختمان بهشت تلاش برای خروج از او از شهرداری تهران را کلید زدند.
آغاز به کار «سامانه شفافیت شهرداری تهران» در فضای مجازی از جمله اقداماتی بود که این مهم را محقق می‌سازد. راه‌اندازی این سامانه با جدیت از سوی افشانی پیگیری شد و اولین اطلاعات مربوطه با تاکید وی روی سایت اینترنتی این سامانه قرار گرفت.