در بحبوحه برگزاري مسابقه فينال ليگ قهرمانان آسيا بين تيم‌هاي پرسپوليس و كاشيماي ژاپن خبرگزاري فارس دوباره به تلگرام پيوست، محمد مهاجري، فعال سياسي اصولگرا در واكنش به اين بازگشت اين سخنان را در حساب توييتري خود نوشت.
به گزار اعتماد، خبرگزاري فارس كه يكم ارديبهشت ماه سال جاري به دليل فيلترينگ تلگرام اكانت خود در اين شبكه اجتماعي را بسته بود، روز شنبه با ناديده گرفتن بخشنامه ممنوعيت موسسات دولتي براي حضور در تلگرام، فعاليت خود را با آغاز كار در تلگرام طلايي و هاتگرام از سر گرفت. حركتي كه به نظر عقب‌نشيني خبرگزاري فارس از مواضع قبلي خود درباره موضوع فيلترينگ و به خصوص فيلترينگ تلگرام است. اتفاقي كه با وجود شلوغي روز شنبه به دليل برگزاري فوتبال و حتي حضور برخي زنان در ورزشگاه آزادي، از چشم مردم و برخي مسوولان دور نماند و واكنش‌هاي زيادي را به همراه داشت.
بيشتر مردم در شبكه‌هاي اجتماعي حضور مجدد خبرگزاري فارس در تلگرام را اعلام شكست قطعي فيلترينگ تلگرام دانستند و معتقدند كه پيام‌رسان‌هاي داخلي از جمله سروش با تمام حمايت‌ها و تبليغات دولتي و حكومتي نه‌تنها نتوانستند جاي تلگرام را بگيرند كه با شكستي قطعي مواجه شدند. حضور «فارس» در تلگرام دلگرمي و جسارتي براي برخي ديگر از خبرگزاري‌هاي رسمي مانند ايسنا صادر كرد تا بتوانند با باز كردن دوباره حسابي در تلگرام با مخاطبان‌شان ارتباط برقرار كنند.
توضيح مديرعامل خبرگزاري فارس
روز گذشته پيام تيرانداز، مديرعامل خبرگزاري فارس در دفاع از حضور اين خبرگزاري در هاتگرام و تلگرام طلايي گفت: «وزارت ارتباطات و قوه قضاييه، ۲ پيام‌رسان تلگرام طلايي و هاتگرام را قانوني مي‌دانند و فيلتر نكرده‌اند؛ بنابراين براي فعاليت در اين پيام‌رسان‌ها منعي براي خبرگزاري فارس نيست.»
او همچنين در بخش ديگري از سخنانش توضيح داد: «مهلت اعلام شده به نسخه‌هاي داخلي تلگرام پايان يافته و با توجه به ادامه فعاليت عادي و بدون اعمال فيلترينگ اين پيام‌رسان‌ها ظاهرا مشكل مجوز آنها توسط وزارت ارتباطات برطرف شده است و بنابراين ما هم منعي براي ادامه فعاليت در آنها نمي‌بينيم.»
اما به نظر مي‌رسد آقاي تيرانداز خبري را كه دو ماه پيش در خبرگزاري فارس منتشر شد، از ياد برده‌اند. روز شانزدهم شهريور ماه خبرگزاري فارس در خبري نوشت: «يك منبع آگاه در بدنه دولت در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري فارس در پيگيري وضعيت ادامه يا توقف فعاليت هاتگرام و تلگرام طلايي از 15 شهريور گفت: به اين دو نسخه فارسي تلگرام تا پايان آذر مهلت جديد داده شده است. مديران تلگرام طلايي و هاتگرام مي‌گويند در حال مستقل شدن از تلگرام و تبديل شدن به پيام‌رسان كاملا بومي هستند و از اين‌رو در جلسه‌اي با رييس قوه قضاييه مقرر شد فرصت دوباره‌اي براي اتمام اقدامات فني به اين دو نسخه فارسي تلگرام داده شود.»
همان طور كه در خبر منتشر شده اين خبرگزاري مشخص است هنوز وضعيت هاتگرام و تلگرام طلايي مشخص نشده و ممكن است تا پايان آذر ماه فعاليت اين دو پيام‌رسان متوقف شود. نكته قابل توجه ديگر اين است كه در حال حاضر اين دو پيام‌رسان روي سرورهاي تلگرام هستند و استفاده از آنها به معناي استفاده از «تلگرام» است. بنابراين تا تعيين تكليف وضعيت آنها، استفاده از هردوي اين پيام‌رسان‌ها به منزله استفاده از تلگرام است.
بازي به نفع تلگرام
از همان بار اولي كه زمزمه‌هاي فيلترينگ تلگرام مطرح شد، بسياري از مسوولان و كارشناسان با اين ايده مخالفت كردند. فيلتر كردن تلگرام نه آن طور كه برخي مي‌گفتند كمكي به رونق گرفتن پيام‌رسان‌هاي داخلي كرد و نه از محبوبيت اين پيام‌رسان ميان ايراني‌ها كاست. بر اساس گزارشي كه در روزهاي پاياني مهرماه سال جاري منتشر شد، بررسي‌هاي صورت گرفته در مركز افكارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا) گوياي آن بود كه با وجود فيلترينگ، همچنان بيش از ۴۷ درصد كاربران از تلگرام استفاده مي‌كنند. بر اساس نتايج اين نظرسنجي با گذشت حدود پنج ماه از فيلتر تلگرام ۴۷.۳ درصد از كل پاسخگويان اعلام كردند كه همچنان از تلگرام استفاده مي‌كنند كه اين عدد نسبت به خرداد ماه تقريبا ثابت ماند.
از طرف ديگر ميزان استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي مجازي داخلي از خرداد ماه تا مهر ماه كاهش يافت؛ پيام‌رسان «سروش» كه در فروردين ماه و قبل از فيلتر تلگرام، حدود ۲ درصد عضو داشته است در خردادماه و بر اساس نتايج نظرسنجي ملي ايسپا به ۱۳.۵ درصد رسيده بود اما در مهرماه سال جاري اين مقدار به ۴.۳ درصد رسيد، «ايتا» از ۲.۹ درصد به۰.۹ درصد، «آي‌گپ» و «بله» هركدام از ۲.۵ و ۱.۸ درصد به ۰.۴ درصد، «گپ» از ۱.۴ درصد به ۰.۲ درصد، «بيسفون» و «ساينا» از ۰.۶ درصد هركدام به ۰.۱ درصد رسيدند.
همه اين آمار و ارقام به خوبي گوياي اين است كه فيلترينگ يك شبكه اجتماعي يا پيام‌رسان نمي‌تواند از محبوبيت و ميزان استفاده آن كم كند. فيلترينگ تلگرام تنها سازمان‌هاي دولتي و خبرگزاري‌هاي رسمي را از استفاده از اين پيام‌رسان و برقراري ارتباط با مخاطبان ميليوني‌شان محروم كرده و عرصه را براي استفاده گروه‌هاي ديگر باز كرده است. خروج نابهنگام خيلي از خبرگزاري‌هاي داخلي از تلگرام چه بسا خطا بود چرا كه صرفا فضا را در اختيار گروه‌هاي اپوزيسيون قرار داد و باعث شد خوراك رسانهاي تعداد زيادي از مردم از رسانه‌هايي تامين شود كه هيچ الزامي بر پاسخگويي و رعايت صداقت و انصاف ندارند. حضور اين خبرگزاري‌ها در پيام‌رسان‌هاي داخلي هم كه عملا با شكست مواجه شد. پيام‌رسان‌هاي داخلي مخاطب چنداني نداشتند. مسائل امنيتي و حرفه‌اي نبودن اين پيام‌رسان‌ها باعث شده بود كه مردم اقبالي به اين پيام‌رسان‌ها نداشته باشند.
خبرگزاري‌ها در اين روزگاري كه همه‌چيز روي چرخ‌هاي شبكه‌هاي اجتماعي و اينترنت مي‌چرخد، مخاطبان ميليوني را از دست داده و مهجور واقع شدند. همه اينها باعث شد كه فضايي كه مي‌شد براي رساندن اخبار از آن استفاده شود، دو دستي تقديم رقيب يا حريف شود. نكته‌اي كه اكبر نصراللهي، استاد علوم ارتباطات درباره آن گفت: «پيش از اين هم در نوشته‌ها و مصاحبه‌ها تاكيد كرده‌ام نبايد ميدان رسانهاي را به رقيبان و دشمنان سپرد.
اپليكيشنهاي پيام‌رسان مثل تلگرام ابزار هستند و بايد از همه ابزارهاي رسانهاي براي اطلاع‌رساني صحيح، نظارت بر مسوولان و تقويت منافع و امنيت ملي استفاده كرد. از ابتدا هم فيلترينگ و كوچ زودهنگام از تلگرام آن هم بدون فراهم كردن بسترهاي فني و ريختن تمام بسته‌هاي حمايتي نظام در سبد اپليكيشنهاي داخلي آن هم بدون راستي‌آزمايي از ادعاي بي‌اساس مديران آنها اشتباه بود.»
اما حالا با گذشت 7 ماه از فيلترينگ تلگرام، يكي از خبرگزاري‌هاي اصلي اصولگرا - خبرگزاري فارس- تصميم گرفته از مخاطبان تلگرامش براي رساندن صدايش به گوش مردم استفاده كند. تيرانداز، مديرعامل خبرگزاري فارس با اشاره به اين موضوع گفت: «با وجود همه تهديدات، رسانه بايد بتواند از تمام ظرفيت‌هاي قانوني براي ارتباط با مخاطبان استفاده كند و چه بسا در بستري كه فضاي عمومي را پر از شايعه و فضاي رواني مي‌كند، نقش روشنگري خود را فعالانه‌تر ايفا نمايد، بنابراين خبرگزاري فارس همچنان در همه پيام رسانهاي قانوني از جمله هاتگرام و تلگرام طلايي كه بيش از ۳۰ ميليون كاربر دارد، فعاليتش را ادامه مي‌دهد.»
اكبر نصراللهي، استاد ارتباطات هم بر همين مساله تاكيد دارد: «فعاليت مجدد برخي خبرگزاري‌ها از جمله فارس و ايسنا در تلگرام يا نسخه‌هاي مشابه داخلي را جسورانه، مسوولانه و نشان از درك آرايش جديد رسانهاي و جنگ رواني رسانه‌هاي خارجي فارسي‌زبان مي‌دانم. دادن مشاوره غلط برخي از افراد در زمينه فيلترينگ را هم به مسوولان دلسوز، ظلم مي‌دانم. اميدوارم بقيه هم برگردند. در عين حال بايد به موازات استفاده از همه ابزارها، از تقويت و حمايت منطقي، هوشمندانه و طبيعي از اپليكيشنهاي داخلي غفلت نشود.»
احساس نياز به رفع فيلتر تلگرام
بازگشت خبرگزاري فارس و ايسنا به تلگرام مي‌تواند اين پيام را به همراه داشته باشد كه بدون خالي كردن ميدان و باز كردن فضا براي دشمنان، مي‌توان با برداشتن فيلترينگ از تلگرام يا شبكه‌هاي اجتماعي ديگر مانند توييتر و فيس‌بوك حضور فعالي در آنها داشت و از ظرفيت‌هاي اين شبكه‌هاي اجتماعي استفاده مناسب و به نفع منافع ملي كرد. مي‌توان به جاي دور زدن فيلترينگ كه اين روزها توسط بالاترين مقامات دولتي و حكومتي هم صورت مي‌گيرد، فيلترينگ را برداشت و از ظرفيت‌هاي اين شبكه‌هاي اجتماعي در راستاي اهداف كشور استفاده كنند.
خبرگزاري‌هاي فارس و ايسنا به جاي بازگشت بي‌سر و صدا به تلگرام و پنهان كردن دلايل بازگشت‌شان پشت توجيه، بر لزوم حضور در تلگرام پافشاري كنند يا حداقل اذعان كنند كه فيلترينگ تلگرام چاره حل مشكلات و راه مبارزه با دشمنان نيست. البته همان‌طور كه مردم هم بعد از برگشت فارس به اين پيام‌رسان در شبكه‌هاي اجتماعي نوشته بودند، مي‌توان برگشت فارس به تلگرام را به نوعي اذعان به اين موضوع دانست كه فيلترينگ تلگرام شكست خورده است و وقت آن رسيده كه مسوولان راهي به جز فيلترينگ براي مبارزه با دشمنان پيدا كنند.
اين نتيجه يك اقدام غير كارشناسانه ست