فرارو- وزیر خارجه ایران گفت: کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر نه تنها تمامیت ارضی ما را حفظ می‌کند بلکه باعث می‌شود روابط دوستانه با همسایگانمان در این حوزه برقرار و تداوم یابد.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان امشب (چهارشنبه) در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری حضور یافت و درباره نشست آکتائو و کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به سؤالات مطرح شده پاسخ داد.
در ادامه اهم سخنان محمد جواد ظریف را بخوانید:
- بیش از یک سال بود که کشورهای ساحلی خزر در مورد همه مواد کنوانسیون به نتیجه رسیده بودند و در طول یک سال گذشته در حال مطابقت دادن ترجمه‌های این کنوانسیون با یکدیگر بودند. مذاکرات این کنوانسیون به زبان روسی و فارسی صورت گرفته بود و نیاز بود که ترجمه‌های کنوانسیون به دو زبان روسی و فارسی با یکدیگر و همچنین با ترجمه انگلیسی آن به عنوان زبان رسمی بین‌المللی تطبیق داده شود.
- {در پاسخ خود به این سوال که برخی معتقدند چرا کنوانسیون در شرایطی که اکنون برخی فشارها روی ایران وارد شده است به امضا رسید و شرایط اکنون برای امضای این کنوانسیون مناسب نبود} جمهوری اسلامی ایران در شرایط فعلی نیز به لطف خداوند در شرایط قدرت قرار دارد و ضعیف نیست. تلاش شده که فشارهایی بر ایران وارد شود ولی ما باید به این نکته توجه کنیم که این آمریکاست که در انزوا قرار دارد و به جز دو سه کشور و همچنین رژیم صهیونیستی دیگر کشورها از تصمیم آمریکا در مورد ایران حمایت نکرده‌اند.
- من معتقدم که این کنوانسیون بیشترین منفعت را برای منافع ملی تمامیت ارضی ما به همراه دارد. این کنوانسیون در شرایط خوبی مورد مذاکره قرار گرفت.
- {در واکنش به برخی ادعاها مبنی بر این که در این کنوانسیون تمامیت ارضی کشور به نوعی زیر سوال رفته است} هدف سیاست خارجی حراست از تمامیت ارضی کشور، تامین امنیت ملی و حراست از استقلال سیاسی کشور است و ما همواره در این مسیر تلاش کرده‌ایم و در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به این مسائل توجه شده است.
- روابط ما با همسایگان شمالی ما در بهترین حالت قرار دارد و ما دوست داشتیم که این روابط حالت نهادینه و پایدار پیدا کند. کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر همانطور که اشاره کردم نه‌تنها تمامیت ارضی ما را حفظ می‌کند بلکه باعث می‌شود روابط دوستانه ما با کشورهای همسایه‌های شمالی گسترش پیدا کند.
- در پایان دهه ۹۰ میلادی روسیه با قزاقستان بر اساس توافقی که کردند منابع زیر بستر در حوزه‌ای که نزدیک آب‌های خودشان بود را تقسیم کردند که سهم روسیه ۱۷ تا ۱۸.۵ درصد و سهم قزاقستان بالای ۳۰ درصد مشخص شد. در واقع روسیه خط مرزی خود را با آذربایجان برای استفاده از منابع زیر بستر تعیین کرد.
- {با بیان این که در این چارچوب آذربایجان نیز مباحث مربوط به قسمت شمالی سواحل خود را تعیین کرده است} ولی بین ایران، آذربایجان و ترکمنستان تقسیم منابع زیر بستر صورت نگرفته است و در کنوانسیون نیز چنین بحثی انجام نشده است.
- {با بیان این که در ارتباط با تعیین سهم زیر بستر در کنوانسیون بحثی نشده و باید در آینده در این ارتباط کشورهای ساحلی خزر با یکدیگر مذاکره و گفت‌وگو کنند} البته در مورد استفاده از منابع زیر بستر رایزنی‌ها و گفت‌وگوهای خوبی با آذربایجان و ترکمنستان داشته‌ایم تا بتوانیم از منابع عمده زیر بستر استفاده کنیم.
- {با تاکید بر این که در مورد سطح دریا هیچ تقسیم‌بندی‌ای صورت نگرفته، به تعیین ۱۵ مایل به عنوان دریای سرزمینی و همچنین ۱۰ مایل برای ماهیگیری در این منطقه اشاره کرد} بار دیگر تاکید می‌کنم که در مورد تعیین سهم بستر و زیر بستر در این کنوانسیون توافقی صورت نگرفته و فقط دو کشور روسیه و قزاقستان حدود ۲۰ سال پیش در ارتباط با زیر بستر حوزه نزدیک به آب‌های خود توافق کردند.
- {با بیان این که بر خلاف قبل که برخی از کشورها در این منطقه خود خط مبدأشان را تعیین می‌کردند، در این توافق آمده که تعیین خط مبدأ باید با توافق پنج کشور ساحلی خزر صورت بگیرد، به شکل نامناسب سواحل ایران در این منطقه اشاره کرد} با توجه به این موضوع ما توافق کردیم که در جریان تعیین خط مبدأ کشورهایی که سواحلشان به شکل نامناسب است، بتوانند شرایط ویژه‌ای را داشته باشند.
- دولت به تنهایی در مورد این کنوانسیون تصمیم نگرفته است. این کنوانسیون روند خود را در کشور طی کرده است. همه تلاش‌ها در این راستا بوده که منافع ایران تامین شود. این موضوع فقط در حوزه تصمیم‌گیری در ارتباط با تعیین بستر و زیر بستر نیست بلکه در مورد مسائلی همچون امنیت و برداشت ایران از منابعی که در این منطقه است، مورد توجه قرار گرفته است. این کنوانسیون باید در مجلس نیز مورد بررسی قرار بگیرد و نمایندگان مجلس برای اجرایی شدن به آن رای بدهند.
- مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهور و وزارت خارجه بر حفظ تمامیت ارضی کشور حساس هستند لذا در این کنوانسیون هیچ اقدامی که به ضرر تمامیت ارضی ما باشد وجود ندارد. بلکه در این حوزه برای ما منافعی نیز دارد که باید در جریان مذاکرات آینده دنبال شود.
- {با بیان این که اگر خط مبدأ مشخص شود می‌توان بحث زیر بستر را نیز پیگیری کرد} محتمل نمی‌دانم که به این زودی در ارتباط با بحث بستر و زیر بستر به توافق برسیم.
- گروه‌هایی در ایران در مقطعی مدعی بودند که دریای خزر دریایی مشاع است و بر این اساس بحث ۵۰ درصد سهم ایران و ۵۰ درصد سهم شوروی را مطرح می‌کردند. این تصور در حالی مطرح بود که هیچ مبنایی در قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ ندارد و بحث مشاع بودن این دریا تصور نادرستی بود.
- در حالی که این اتفاق ۲۰ سال پیش انجام شد و اکنون این کنوانسیون مانع می‌شود که چنین مسائلی پیش بیاید و در واقع دیگران نمی‌توانند بدون ما در ارتباط با این دریا تصمیم بگیرند.
- {با تاکید بر این که در کنوانسیون ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ هیچ مرجع قضایی برای رسیدگی به این کنوانسیون تعیین نشده بود و از طرف دیگر این دو معاهده ارزی محسوب نمی‌شدند} متاسفانه در رژیم گذشته به دلیل وابستگی شدید این رژیم طرف مقابل اجازه نمی‌داد که ایران حتی یک لحظه از خط حسین قلی و آستارا بالاتر برود. این در حالی است که شوروی در باکوی آذربایجان ۷۰ سال بود که نفت را صادر می‌کرد و یک قطره نفت از این منطقه به ایران نرسیده بود.
- {با بیان این که ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اجازه ندادیم که در حوزه ۲۰ یا نزدیک ۲۰ درصدی ما دیگر چنین اتفاقی بیفتد، در ارتباط با برخی از مباحث مبنی بر سهم ۱۱ درصدی ایران از این دریا} این موضوع نیز اعتباری ندارد و عده‌ای مبتنی بر یک رویه موهوم تاریخی این موضوع را مطرح می‌کردند در حالی که چنین چیزی اعتبار ندارد.
- {با تاکید بر این که طبق کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، ورود کشتی نظامی به این منطقه با پرچمی غیر از پنج کشور ساحلی خزر ممنوع است} همچنین کشورهای عضو کنوانسیون توافق کردند که اجازه ندهند که از قلمرو سرزمینی‌شان، کشور ثالثی علیه دیگر کشورهای عضو کنوانسیون استفاده کند.
- این کنوانسیون افتخاری برای ایران است و ما نباید اجازه بدهیم که این افتخار تبدیل به یأس و سرخوردگی شود و مردم ایران سرخورده شوند.
- {با بیان اینکه ما در حوزه بستر و زیر بستر برای استفاده از منابع سهم ۲۰ درصدی را مشخص کرده‌ایم، در پاسخ به سوالی در ارتباط با سرنوشت قرارداد ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ بعد از تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر خاطرنشان کرد} در کنوانسیون تلاش کردیم از موارد مثبت این دو قرارداد استفاده کنیم و برخی از موارد منفی نیز اصلاح شده است. از جمله این که هیچ کشور ثالثی نمی‌تواند از قلمرو کشورهای ساحلی خزر علیه کشور عضو این کنوانسیون استفاده کند.
- {با بیان این که این کنوانسیون هیچ تاثیری بر این که دو قرارداد ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ را لغو کند، ندارد، در پاسخ به این سوال که آیا این بند از کنوانسیون که تاکید شده کشورش ثالثی نمی‌تواند از سرزمین کشورهای ساحلی خزر علیه کشورهای عضو کنوانسیون استفاده کند، شامل جاسوسی نیز می‌شود} در کنوانسیون قید شده هر فعالیت خصمانه توسط کشورهای غیرساحلی در قلمرو کشورهای ساحلی علیه کشور ساحلی دیگر ممنوع است.
- {با بیان این که این کنوانسیون دارای پروتکل‌های الحاقی است، چنان که چند روز قبل از تصویب آن پروتکل الحاقی محیط زیست که برای ایران بسیار مهم بود به امضا رسید و در روز تصویب کنوانسیون نیز شش سند دیگر به امضا مقامات کشورهای ساحلی خزر رسید} تا خط مبدأ مشخص و نهایی نشود اجرای برخی از مفاد کنوانسیون امکان‌پذیر نیست.
- {با بیان این که در پروتکل الحاقی محیط زیست تاکید شده که هر خط لوله‌ای که بخواهد از این منطقه توسط هر کدام از کشورها ساحلی خزر عبور کند، باید ملاحظات محیط زیستی دیگر کشورهای ساحلی خزر نیز در نظر گرفته شود} فکر می‌کنم با تصویب این پروتکل الحاقی مشکلات ما تا حدود زیادی در زمینه محیط زیستی در این منطقه حل می‌شود.
- {با تاکید بر این که در ارتباط با سهم ایران از دریای خزر نه موضوع ۵۰ درصد و نه ۱۱ درصد هیچ کدام مبنا ندارند} در این کنوانسیون مرجع حل اختلاف بین کشورهای عضو، مذاکره بین آنها تعیین شده است و تا آنجا که می‌دانم صلاحیت اجباری برای دیوان بین‌المللی دادگستری در این کنوانسیون دیده نشده است.
- {در مورد برجام و آخرین روند مذاکرات ایران با کشورهای اروپایی در ارتباط با این موضوع} اکنون ماه اوت در اروپاست و آنها در فصل تعطیلات قرار دارند ولی مذاکرات ما ادامه دارد.
- حتی نزدیک‌ترین متحدان آمریکا با این کشور در ارتباط با برجام همراهی نکردند و انزوای آمریکا در دنیا در هیچ حوزه‌ای به اندازه برجام متبلور نشده است که قسمتی از این موضوع مربوط به موضع‌گیری‌های اروپایی‌ها در ارتباط با برجام است.
- آنها می‌گویند که برجام برای ما یک دستاورد امنیتی است. اگر اینچنین است آنها برای امنیت خود باید هزینه کنند. آنها باید برای استفاده از این منفعت برجام تلاش کنند و هزینه بپردازند.
- {با اشاره به برخی از اقدامات صورت گرفته از سوی کشورهای اروپایی از جمله دادن مجوز به بانک سرمایه‌گذاری اروپا جهت تعامل با ایران و یا تاکید اتحادیه اروپا به کشورهای مختلف جهت ادامه خرید نفت ایران} یک اجماع ایجاد شده که این تحریم‌ها اجرایی نشود.
- البته یکی دو ماه تا این که تحریم‌هایی چون تحریم نفتی عملیاتی شود فرصت دارند. همانطور که اشاره کردم روند مثبت است اما مسیر کامل طی نشده است.
- این اجماع خوبی است و اگر اجازه دهیم که این اجماع جهانی متبلور شود شاید دستاوردهای راهبردی نه‌تنها فقط برای ایران بلکه برای کل دنیا داشته باشد.
- {با بیان این که آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند یک فضای روانی علیه ایران ایجاد کنند} آنها در موضوع مذاکره جدی نیستند. به قول آقای رئیس‌جمهور اگر آنها به دنبال مذاکره بودند چرا پل‌های قبلی را خراب کردند. برای برجام دو سال با آنها مذاکره شد. آمریکایی‌ها بیشتر به دنبال فضای روانی هستند و مردم ما نیز هوشیارتر از این هستند که این فضای روانی بر آنها تاثیر بگذارد.
- معتقدم وقتی کم کم اجماع جهانی علیه آمریکا شکل بگیرد هم مقاومت ما بیشتر می‌شود و این فضای روانی شکسته می‌شود. این فشارها موقتی است. دولت برنامه‌های خوبی برای عبور از این فشارها در نظر گرفته است. ما بیش از هر زمان دیگری در داخل کشور نیازمند انسجام بین مردم و دولت و انسجام در داخل دولت هستیم.
- انشاءالله وقتی ما از این مرحله عبور کردیم ما قدرتمندتر می‌شویم و شکست سیاست‌های یکجانبه‌گرایی آمریکا که تمام دنیا علیه آن است، روشن می‌شود.
لیکن حرفش در مورد خزر کاملا درسته و باید قبول کنیم