هفت صبح نوشت: می‌دانید ارز فردایی یعنی چه؟ خبر دارید چرا قیمت دلار آزاد مثلا در مشهد با تهران متفاوت است؟ تفاوت ارز حواله و نیمایی چیست؟ کاربرد سامانه سنا چیست؟ رصد کردن تحولات بازار ارز طی چند ماه اخیر واقعا سرگیجه آور شده. صرف انه به دلیل بالا و پایین شدن قیمت‌ها بلکه به خاطر انبوه اصطلاحاتی که در این بازار رایج شده و قیمت‌ها بر مبنای آن‌ها گزارش می‌شود.
مثلا قبلا اصطلاح دلار سبزه میدان و دلار سلیمانیه به گوش مان غریبه بود الان، اما تا دلتان بخواهد از این نوع القاب جلوی نام دلار می‌بینیم. در این گزارش ما ۱۳ اصطلاح رایج را فهرست کردیم. البته نباید به این اشتباه دچار شویم که تراکم این اصطلاحات به معنی ۱۰ یا ۲۰ نرخی شدن ارز است. به طور رسمی ما الان سه نرخ ارز بیشتر نداریم؛ یکی ارز کالا‌های اساسی، دیگری ارز نیمایی و در نهایت ارز آزاد. هر قیمت من در آوردی دیگری که می‌بینید مربوط به بازار غیر رسمی و تصمیم‌های خود سفته بازان است.
دلار تهران: دلاری است که در تهران معامله می‌شود. دوباره خود این دلار تهران به چند زیرشاخه سبزه میدان، افشار و منوچهری تقسیم می‌شود یعنی ممکن است قیمت دلاری که در سبزه میدان معامله می‌شود با دلاری که در چهارراه استانبول خرید و فروش می‌شود متفاوت باشد.
این وسط بعضی شایعات هم روی قیمت دلار در نقاط مختلف تاثیر می‌گذارد. مثلا اینکه می‌گویند احتمال وجود دلار تقلبی در اسکناس‌های با تاریخ قدیمی بیشتر است بنابراین باید ارزان‌تر باشند یا دلار‌های جدید خط آبی گران‌تر است. معمولا هم این شایعات بی اساس هستند و صرفا شامورتی بازی سفته بازهاست برای سود بیشتر.
دلار مشهد: مفهوم این دلار هم که مشخص است. دلاری است که در مشهد معامله می‌شود، اما سوال اینجاست چرا باید دلار مشهد ارزان‌تر از دلار تهران باشد؟ در شرایط خاص اقتصادی مثل الان که نوسانات ارز زیاد می‌شود و تقاضا هم برای دلار نقدی بالا می‌رود، بعد جغرافیایی اهمیت پیدا می‌کند. یعنی خود مسئله حمل ارز از محل عرضه اولیه تا مقصد روی قیمت آن اثر می‌گذارد.
به طور معمول در نقاط مرزی که مبادلات مالی بیشتر نقدی است و بانکی نیست، ارز پایین‌تر از نواحی مرکزی قیمت می‌خورد. به همین دلیل مثلا می‌بینید قیمت دلار مشهد ارزان‌تر از تهران گزارش می‌شود. حالا باز مسائل دیگری هم به این تفاوت قیمت دامن می‌زند. مثلا همین که خرید و فروش ارز قاچاق اعلام شد. وقتی ریسک حمل دلار بالا رفت روی قیمت در نقاط مختلف هم اثر گذاشت.
دلار سلیمانیه: اصل ماهیت تفاوت قیمت دلار سلیمانیه با نقاط دیگر به همان موضوعی برمی گردد که در مورد قیمت دلار مشهد گفتیم. با این تفاوت که در اینجا پای بعضی قاچاقچیان هم در میان است که هم در بازار ارز ایران و هم عراق و حتی ترکیه نقش دارند. دلار سلیمانیه معمولا ارزان‌تر از دلار مشهد و تهران است. حالا چرا قبلا از این مشکلات نداشتیم؟ چون میزان ارز نقدی موجود در بازار و صرافی‌ها کفاف تقاضای موجود را می‌داد.
دلار هرات: فلسفه پیدایش اصطلاح دلار هرات مثل همان دلار سلیمانیه است. قیمت دلار هرات معمولا ارزان‌تر از دلار سلیمانیه است. یعنی ترتیب قیمت دلار‌ها از نظر منطقه جغرافیایی به ترتیب بیشترین به کمترین اینطوری شد: تهران، مشهد، سلیمانیه و هرات.
حواله دلار: صرافی‌هایی که حساب ارزی در خارج از کشور دارند برای متقاضیان دلار حواله می‌کنند. حالا نکته اینجاست که، چون در دلار حواله پای اسکناس وسط نیست، قیمت آن به میزان اندکی ارزان‌تر از وقتی می‌افتد که می‌خواهید دلار به صورت نقدی بخرید.
دلار فردایی: تکلیف این دلار هم مشخص است دیگر. یعنی دلاری است که امروز معامله می‌شود برای تحویل فردا. این شیوه هم مختص بازار غیر رسمی است و تابع نوسانات و رویداد‌های مختلف. یعنی لزوما نمی‌توان گفت: دلار فردایی ارزان‌تر است یا گران تر. ممکن است بر اساس پیش بینی‌های فعالان بازار غیررسمی قیمت آن بالا و پایین شود.
دلار نیمایی: دلار نیمایی وقتی متولد شد که دولت، قبل از رونمایی همین بسته ارز اخیر مقرر کرده بود، صادر کنندگان با قیمت ۴۲۰۰ تومان دلار‌های شان را به واردکنندگان بفروشند. نیما در حقیقت نام سامانه‌ای است که این معاملات در بستر آن انجام می‌شد. تجربه موفقی هم البته از آب در نیامد و در بسته جدید ارزی گفتند قیمت دلار نیمایی می‌تواند با توافق بین خود صادر کنندگان و وارد کنندگان تعیین شود. ارز حاصل از فروش پتروشیمی‌ها در تعیین قیمت این نوع ارز اثر بسزایی دارد. در حال حاضر قیمت دلار نیمایی جایی بین دلار آزاد و دلار دولتی شناور است.
ارز دولتی: اینجا منظور از ارز دولتی دلار ۴۲۰۰ تومانی است. اخیرا دولت ۲۵ ردیف کالای اساسی را از جمله گوشت، روغن، چای و ... را فهرست کرد و گفت: به این کالا‌ها ما ارز ۴۲۰۰ تومانی میدهیم. الان بحث داغ محافل اقتصادی این است که دولت باید به عملکرد دریافت کنندگان این نوع ارز نظارت دقیقی داشته باشد تا مفاسد اقتصادی مثل آنچه قبل‌تر در مورد کالا‌هایی مثل گوشی موبایل دیدیم رخ ندهد؛ و ارز دارویی: این گزینه را وارد این فهرست کردیم، چون بعضی تصور می‌کنند دلاری که به واردات دارو می‌دهند تکان نخورده در صورتی که دارو یکی از اقلام ۲۵گانه‌ای است که ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌گیرد و دیگر خبری از ارز ۳۷۰۰ تومانی نیست.
دلار حج: امسال برای حجاج ارز ۳۹۰۰ تومان تخصیص داده شد. این البته ارزی است که برای پرداخت هزینه سفر آن‌ها داده شد. به عنوان ارز همراه به هر نفر از زائران ۲۰۰ دلار ارز مسافرتی داده شد. تا قبل از این بسته جدید ارزی هم ارز مسافرتی ۴۲۰۰ تومان بود.
دلار شرکت‌های هواپیمایی: قیمت بلیت هواپیما در چند روز اخیر به طور ناگهانی گران شده، چون قبلا ایرلاین‌ها ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌گرفتند، اما حالا باید با ارز آزاد کار کنند. یعنی خود به خود باید بلیت هواپیما بیش از دو برابر گران شود. با این حال مذاکراتی انجام شده که ایرلاین‌ها هم بتوانند ارز نیمایی بگیرند. اگر این امر محقق شود قیمت‌ها حداکثر ۵۰ درصد قیمت قبل باید گران شود.
دلار سنا: سنا در حقیقت یک سایت است که بانک مرکزی راه اندازی کرده برای اعلام متوسط قیمت دلار در صرافی ها. این سایت به صورت آنلاین میانگین قیمت دلار در بازار آزاد را در ساعات مختلف ثبت می‌کند. حالا سوال اینجاست چرا قیمتی که در این سایت می‌بینیم با آنچه در بازار آزاد سراغ داریم متفاوت است؟
همین دیروز مثلا در سامانه سنا قیمت دلار بین ۸ تا ۹ هزار تومان ثبت شده بود، اما در بازار آزاد دلار را بالای ۱۰ هزار تومان می‌فروختند.
میثم رادپور کارشناس بازار سرمایه در این مورد توضیح داد: «صرافی‌ها برای ثبت قیمت‌های واقعی در سامانه سنا ملاحظاتی دارند. ضمن اینکه کلا متمرکز کردن نرخ در یک بازار غیرمتمرکز اقدام دشواری است. در کشور‌های دیگر قیمت‌ها در بازار آزاد را هم با استناد به بورس ارز مشخص می‌کنند.»
دلار مسافرتی: در بخشنامه جدید بانک مرکزی قرار بود که ارز مسافرتی یک درصد بالاتر از ارز ثانویه یاهمان نیمایی قیمت بخورد، اما حالا، چون صرافی‌ها می‌گویند ارز ثانویه در دسترس نیست عملا قیمت دلار مسافرتی معادل همان ارز آزاد می‌افتد.