فرارو- بالا رفتن قیمت ارز، محدودیت تامین ارز مسافران و تصویب عوارض ٢٢٠ هزار تومانی به سرعت روی گردشگری اثر گذاشت. بنابر گزارشات میدانی قیمت تورهای خارجی حتی تا دو برابر قیمت سال گذشته رسیده است. به گفته محمدحسن کرمانی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی با ادامه این وضع تعطیلی آژانس‌های مسافرتی دور از انتظار نیست. مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی نیز می‌گوید: وضع دلار برای اولین‌بار در ١٠ سال گذشته میزان سفر‌های هوایی را ریزشی و منفی کرده است.
به گزارش فرارو، برخی از کارشناسان اقتصادی و گردشگری اعتقاد دارند با وجود مشکلاتی که محدودیت‌های ارزی بوجود آورده است می‌توان از این وضعیت برای تقویت گردشگری استفاده کرد.
دکتر افشین دانه کار استاد دانشگاه تهران در گفتگو با فرارو اثر مشکلات ارزی را در دراز مدت قابل جبران می‌داند. به اعتقاد او اگر این اثر تداوم داشته باشد سیستم اقتصادی و اجتماعی می‌تواند خودش را با آن سازگار کند.
این استاد دانشگاه و نویسنده کتاب "گردشگری طبیعت؛ معیار‌های توسعه و طراحی" به
فرارو گفت: در دنیا طیف گردشگران از نظر اقتصادی متغیر است: از گردشگرانی که سفر‌های مجلل می‌روند تا گردشگران ارزان که در هاستل‌ها اقامت می‌کنند، یا فقط یک تخت اجاره می‌کنند.
به اعتقاد او در ایران اساسا قیمت ارز برای گردشگران مرفه مشکلی بوجود نمی‌آورد. طبقه متوسط رو به پایین هم خیلی کم خارج از کشور می‌روند. پس موضوع بحث سفر طبقه متوسط به بالا است.
دانه کار ادامه داد: با بالا رفتن قیمت دلار در کشور ما دو اتفاق رخ می‌دهد: اولا در حوزه گردشگری سفر‌های خارجی به سمت سفر‌های کم هزینه (از لحاظ خرج کردن در مقصد، اقامت و...) می‌رود. یعنی مقاصد اروپایی به آسیایی، آسیاییِ دور به آسیایی نزدیک، سفر‌های هوایی به زمینی و سفر‌های بلند مدت به کوتاه مدت تغییر شکل می‌دهد. پس با وجود افزایش قیمت ارز هنوز شرایط انعطاف پذیری برای سفر وجود دارد.
این استاد دانشگاه و کارشناس گردشگری افزود: اتفاق دوم جایگزینی سفر داخلی به جای سفر خارجی است. در این حالت می‌توان گفت وضعیت دلار برای گردشگری فرصت ساز و بازار ساز خواهد شد. یکی بخاطر تغییر مقصد گردشگران ایرانی به داخل و دوم ورود گردشگران خارجی که به واسطه اختلاف ارز قیمت کشورشان با ما برای سفر ترغیب می‌شوند. شاید با استفاده از این شرایط حتی بتوان برای گردشگری تراز اقتصادی مثبت ایجاد کرد.
آیا امکانات داخل کشور پاسخگوی گردشگران خواهد بود؟
اما در صورت افزایش گردشگران داخلی این سوال مطرح می‌شود که ایران از لحاظ حمل و نقل، اقامت و سایر خدمات گردشگری چقدر آمادگی دارد.
به اعتقاد دانه کار آمادگی ما بالا نیست، اما ناامید کننده هم نیست. تعداد هتل‌های با کیفیت که می‌تواند هدف گردشگران باشد کم است.
هتلداری با جریان اقتصادی پرپول مرتبط است که در حال حاضر این جریان اقتصادی در کشور ما تضمین شده نیست پس نمی‌توان فعلا برای توسعه گردشگری به صنعت هتلداری خیلی امیدوار بود.
او ادامه داد: اما در کنار هتل‌ها و حتی به دلیل ضعف هتلداری در ایران فرصت‌های حاشیه‌ای ایجاد می‌شود. یک عده مقاصد روستایی را در انتخاب می‌کنند. پس می‌توانیم با توانمند کردن روستا‌ها اقامت گردشگران در آنجا را تسهیل کنیم. (اقداماتی هم در این زمینه صورت گرفته است اما سطح استاندار‌ها بالا نیست). سازمان میراث فرهنگی باید لیدر‌های حرفه‌ای تربیت کند، مسائل بهداشتی را تدارک ببیند و ...
این کارشناس حوزه گردشگری ادامه داد: حتی خانه روستایی مردم می‌تواند یک اقامتگاه و مرکز درآمد باشد همانطور که در دنیا مرسوم است ساکنین روستا‌ها به گردشگر اتاق اجاره می‌دهند.
دانه کار یکی از راه‌های جایگزین در شرایطی که امکانات گسترده‌ای برای پذیرش توریست وجود ندارد را پیش بینی اقامتگاه‌های ارزان می‌داند: ما برخلاف بسیاری از کشور‌های اروپایی اقامتگاه‌های ارزان مثل لژ. کابین، چادر اجاره و هاستل نداریم. پاریس پر از هتل است، اما در کنارش اقامتگاه‌های ارزان هم وجود دارد. ما در کشور دو پهنه دریایی داریم، اما کشتی کروزی که کابین اجاره دهد نداریم.
مسائل ایدئولوژیک و کاهش گردشگری داخلی
جمشید پژویان اقتصاددان در گفتگو با فرارو یکی از دلایل سفر زیاد به خارج از کشور را محدودیت‌های اجتماعی در داخل می‌داند. به اعتقاد او برخی که نمی‌توانند این محدودیت‌ها را درک کنند یا با آن همراه باشند، به خارج سفر می‌کنند.
پژویان ادامه می‌دهد: اکثر توریست‌های کشورمان کشور‌های همسایه را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می‌کنند. دلایل این قضیه مشخص است. اگر بعضی محدودیت‌های اجتماعی را از مناطق آزادی مثل کیش و ... برداریم بسیاری از توریست‌هایی که از ایران خارج می‌شوند کیش را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می‌کنند. چنین تصمیماتی باعث می‌شود نرخ سفر‌های خارجی کاهش پیدا کند.
همچنین سید رضی آقا میری کارشناس اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با فرارو می‌گوید: مسائل ایدئولوژیک باعث می‌شود ایران گردشگرمحور نباشد. به اعتقاد او در کشور قوانینی داریم که ایران را برای سفر گردشگران خارجی، مخصوصا کسانی که مسلمان نیستند یا قید مذهبی ندارند، مناسب نمی‌کند.
اما این کارشناس اقتصادی اعتقاد دارد همه شرایط برای توسعه صنعت توریسم با ارزش‌های اسلامی مغایرت ندارد. بخشی از مشکلات هم مربوط به امنیت داخلی و رفتار‌های ما در صحنه بین المللی است.
اما آیا برای جذب گردشگر در کشورظرفیتی به عنوان جایگزین برای وجود برخی محدودیت‌های فرهنگی، اجتماعی و ایدئولوژیک وجود دارد؟
به اعتقاد دکتر افشین دانه کار ظرفیت‌های منحصر به فردی در کشور وجود دارد که جایگزین این جذابیت‌ها شود. این استاد دانشگاه اصولا ایران را بازار هدف جذابیت‌های گردشگری مغایر با عرف کشور نمی‌داند.
این کارشناس گردشگری می‌گوید: در بسیاری از کشور‌ها مساله پوشش قاعده‌ای دارد که هر مسافری خودش را با آن قواعد وفق می‌دهد. شاید خیلی از این موارد برای بسیاری جذابیت داشته باشد. ولی انقدر در این سال‌ها همه رفته اند و این فضا را تجربه کرده اند که از جذابیت افتاده است. الان با این هزینه‌های گزاف کسی برای رفتن به کازینو، بار، یا ساحل مختلط به سفر نمی‌رود. دوره این عطش‌های زودگذر غیر قابل پذیرش جامعه ما گذشته است.
دانه کار اعتقاد دارد در این دوره بیشتر مسافران مقاصدی را انتخاب می‌کنند که ارزش فرهنگی، تاریخی و یا طبیعی دارد که از این لحاظ کشور ما وضعیت منحصر به فردی دارد.
این کارشناس محیط زیست و جنگلداری در مورد جاذبه‌های طبیعی کشور می‌گوید: در ایران حدود ۴۰۰ آبشار و ۶۰۰ غار منحصر به فرد داریم. تعدادی کثیری قله بالای ۴۰۰۰ متر داریم، پوشش متنوع جنگلی، دو پهنه آبی مجزا در شمال و جنوب، دشت، کویر، بیابان و ... آنقدر مقاصد تفرج طبیعی ما متونع است که قابل مقایسه با کشور‌های دیگر نیست.
او ادامه داد: در مورد جاذبه‌های تاریخی بخاطر قدرت تمدن و سابقه مدنیت و تاریخ اجتماعی، ایران محل رجوع گردشگر است. همچنین در مورد جاذبه ها‌ی فرهنگی، مراسمات آئینی ما(چه مراسم عزا و چه شادی)، مراسمی که به اقوام و طوایف مربوط است، آداب غذایی، پوشاک، گویش، سبک پوشش و .. همه جذابیتی‌هایی دارد که بازار خودش را دارد.
این استاد دانشگاه اعتقاد دارد الزامی نداریم که گردشگری که غیر از این‌ها را می‌خواهد به ایران بیاید. ما بازار هدف آن‌ها نیستیم. قمارخانه و دیسکو نداریم و این امکان وجود ندارد که گردشگران موازین فرهنگی ما را برای پول خرج کردن زیر پا بگذارند. در همه جای دنیا هم همین است و قوانینی وجود دارد.
به اعتقاد دانه کار قوانین کشور ما آنقدر برای گردشگر آزاردهنده نیست. اتفاقا برای گردگشر جالب است که پوشش ما را ببیند. پوشش بانوان ما در مناطق مختلف کشور مثل ترکمن‌ها، کردها، بندر، عشایر و ... جذابیت‌های فرهنگی خاص خودش را دارد.
این استاد دانشگاه افزود: از لحاظ مردم شناسی و فرهنگ مردمی آنقدر در گویش و فرهنگ مردم ما "شیرینی" وجود دارد که عریانی خودش را کمتر نشان می‌دهد.
وضعیت مسافرانی که برای خرید به خارج از کشور می‌روند
این استاد دانشگاه اعتقاد دارد برای مسافرانی که به قصد خرید به کشور‌های اطراف می‌رفتند در داخل کشور بازار‌های جایگزین وجود دارد. به گفته او در حال حاضر نمایندگی برند‌های مطرح جهان در کشور وجود دارد.
دانه کار ادامه داد: چه در خارج از کشور برند بخرید چه در داخل تفاوت قیمت آن‌چنانی ندارد به خصوص اگر هزینه سفر و اقامت و... را هم اضافه کنیم. الان تمام مال‌ها، هایپر‌ها و فروشگاه‌های بزرگ، وسائل متنوع تزئینی، منزل و پوشاک را عرضه می‌کنند. الان مثلا تمام برند‌های ترک در ایران شعبه دارند. بعضی از شرکت‌های آمریکایی یا اروپایی در ایران شعبه ندارند یا جنس اصلشان را نمی‌آوردند، اما قبل از گران شدن ارز هم تهیه کالای اینچنینی دشوار و گران بود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: در حال حاضر آنقدر مناطق آزاد متنوع در کشور (مانند کیش، چابهار و...) به وجود آمده است که پاسخگوی خرید کالا‌های غیر برند هستند. در کنار اینکه در بسیاری از موارد مثل پوشاک کیفیت کالای داخلی به کالای کشور‌هایی مثل ترکیه تنه می‌زند. درست است که همه جنس‌های ایرانی کیفیت عالی ندارند، اما اگر تقاضا وجود داشته باشد بازار متناسب خودش را حفط می‌کند.
دانه‌کار در پایان گفت: بنابر این منطقی نیست عده‌ای بگویند، چون دلار گران شد نمی‌توانیم برویم جنس بیاوریم. امکان تهیه این اجناس داخل کشور وجود دارد. این اتفاقات شاید کمک کند بازار داخلی پوشاک هم رونق بگیرد.