ظریف در این سخنان وضعیت گذار در نظم بین‌الملل، شکست سرزمینی داعش، ناکارآمدی دولتهای منطقه، نظم منطقهای آینده و پایان دوران امنیت منطقهای مبتنی بر ائتلاف‌سازی را تشریح کرد.
به گزارش دنیای اقتصاد، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در سخنانی در همایش الگوهای نظم منطقهای در جهان پس از داعش در دانشگاه تهران در ۵ محور مهم به تشریح فضای منطقهای و بین‌المللی پرداخت. ظریف در این سخنان وضعیت گذار در نظم بین‌الملل، شکست سرزمینی داعش، ناکارآمدی دولتهای منطقه، نظم منطقهای آینده و پایان دوران امنیت منطقهای مبتنی بر ائتلاف‌سازی را تشریح کرد.
پیشنهاد مجمع گفت‌وگو در خلیج‌فارس
او در ادامه به پیشنهاد ایجاد مجمع گفت‌وگو در خلیج‌فارس پرداخت و تاکید کرد: «ما در همین چارچوب پیشنهاد ایجاد مجمع گفت‌وگو در بین کشورهای خلیج‌فارس را داده‌ایم. فعلا روی منطقه خلیج‌فارس تمرکز داریم چرا که اولین منطقه پیرامونی ما است و از دیگر سو اختلافات در غرب آسیا عمیق است و ما تصمیم گرفتیم که در وهله اول در منطقه خلیج‌فارس به‌عنوان نخستین منطقه پیرامونی خود تمرکز کنیم.» رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «تصور ایجاد یک امنیت جدید توسط کنشگر اصلی این منطقه یعنی ایران بر پایه و تفکر یک نگرش جدید امنیتی می‌تواند راهگشا باشد و در همین چارچوب باید از حرکت قبلی که مبتنی بر دشمن‌سازی از ایران توسط همسایگان اشتباه‌کارمان در منطقه بوده، عبور کنیم.»
پایان امنیت منطقهای مبتنی بر ائتلاف‌سازی
وزیر امور خارجه ایران با اشاره به اینکه کشورهای حوزه خلیج‌فارس، امنیت منطقه را مبتنی بر ائتلاف‌سازی علیه ایران و خرید امنیت از خارج در نظر می‌گرفتند تاکید کرد که این تفکر باطل و اشتباه است. او ادامه داد: «براساس همین تفکر کشورهای منطقه خلیج‌فارس سال گذشته ۱۱۶ میلیارد دلار تسلیحات خرید کرده‌اند و عربستان با ۶۸ میلیارد دلار هزینه‌های تسلیحاتی‌اش از روسیه جلو زده است یا امارات حدود ۲۲ میلیارد دلار هزینه تسلیحاتی داشته است.» این دیپلمات عالی‌رتبه ایران تاکید کرد: «این درحالی است که ایران با ۱۶ میلیارد دلار کمترین هزینه تسلیحاتی را در بین کشورهای منطقه داشته؛ ولی در عین حال امن‌ترین کشور بوده است و این خود این تصور را که می‌توان امنیت را از خارج خرید، زیرسوال می‌برد.»
وی بر این موضوع اشاره کرد که باید از نگاه امنیت مبتنی بر ائتلاف به سمت یک گفتمان جدید امنیتی مبتنی بر شبکه‌سازی منطقهای حرکت کرد. ظریف ادامه داد: «این شبکه‌سازی امنیتی منطقهای امری فراگیر است و می‌تواند راه عبور از مخمصه‌های امنیتی باشد که سال‌ها است گریبانگیر منطقه شده است.»
در ادامه این همایش ظریف افزود: «جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک قدرت موثر در منطقه می‌تواند مبنای امنیتی جدیدی را براساس آنچه اشاره کردم برای آینده منطقه ایجاد کند. اینکه فکر کنیم واقع‌گرا هستیم و براساس این تفکر بخواهیم مطابق الگوهای قبلی حرکت کنیم، این خود باعث می‌شود که ما جنگ را در منطقه همچون گذشته نهادینه کنیم.»
تسلیحات امنیت نمی‌آورد
از دیگر سو وزیر خارجه ایران روز گذشته در همایش «ایثار، زبان صلح جهانی» با اشاره به این موضوع که کشورهایی هستند که سالانه ده‌ها و صدها میلیارد دلار هزینه تسلیحاتی می‌کنند چون امنیت خود را وامدار کشورهای خارج از منطقه می‌دانند، گفت: «بعد از برجام برخی کشورهای منطقه سراسیمه به کمپ دیوید رفتند و اعلام کردند که چرا ما را رها کردید، بدون شما امنیت و استقلال نداریم.»
ظریف ادامه داد: «به یاد داریم بعد از اینکه طرف به منطقه ما آمد با امرای کشورها رقص شمشیر انجام دادند و از خود بی خود شدند و احساس کردند که امنیت جدیدی پیدا کرده‌اند و ما در چنین منطقهای زندگی می‌کنیم.» وی با بیان اینکه آنها سال گذشته در منطقه خلیج‌فارس ۱۱۶میلیارد دلار هزینه سلاح کردند، گفت: «هزینه‌های تسلیحاتی عربستان سعودی از کشور روسیه که هزینه‌های زیادی برای حفظ تسلیحات هسته‌ای خود می‌کند، بیشتر است.»
وزیر امور خارجه تاکید کرد: «عربستان بعد از آمریکا و چین با ۶۷ میلیارد دلار هزینه تسلیحاتی سومین کشور در جهان است و با وجود این همه هزینه، هنوز هم احساس ناامنی می‌کند و هیچ یک از این کشورها در منطقه احساس امنیت نمی‌کنند و دنیا هیچ کدام از این کشورها را امن نمی‌داند.» ظریف با بیان اینکه برد موشک‌های عربستان به ۱۲ هزار کیلومتر می‌رسد، افزود: «جمهوری اسلامی ایران با این میزان وسعت و جمعیت کل هزینه‌های نظامی آن بین ۱۲ تا ۱۶ میلیارد دلار است اما چیزی که ما را از آنها متمایز کرده است و آرامش و امنیت را برای کشور به ارمغان آورده چیزی جز مردم ایران نبوده است.»
نظم منطقهای آینده
رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین به نظم منطقهای آینده اشاره کرد و توضیح داد: «برای بنده کاملا روشن است نظمی که در آینده بخواهد شکل بگیرد برآیندی از اقدامات ما در منطقه است اگر بپذیریم که در جهان پساغربی زندگی می‌کنیم و هر چیزی که آمریکا می‌خواهد محقق نمی‌شود اگر این را بپذیریم و بپذیریم که ما کنشگر هستیم و نه موضوع کنش و باور کنیم ایران کنشگری فعال در منطقه است و می‌تواند تاثیرگذار باشد.»
به گفته رئیس دستگاه دیپلماسی، جمهوری اسلامی توانست بعد از انقلاب بازی‌هایی را که طراحی شده بود، به هم بزند. او افزود: «بازی صدام بعد از آن بازی طالبان و بازی بعدی هم مجموعه تحرکات افراط‌گرایانه بود که جمهوری اسلامی توانست آنها را به هم بزند.» ظریف با تاکید بر اینکه کشورهای منطقه باید طراحی‌هایی برای امنیت در منطقه داشته باشند، گفت: «نظم امنیتی آینده در منطقه ما باید با امنیت فعلی تفاوت ماهوی داشته باشد و باید بپذیریم که ما کنشگر هستیم و این کنشگری ما تاثیرگذار است.»
وضعیت گذار در نظم بین‌الملل
ظریف با بیان اینکه نظم در منطقه غرب آسیا به‌طور حتم مستقل از نظم در جامعه بین‌الملل و جهان نیست، تاکید کرد:«شرایط کنونی بین‌المللی شرایط ویژه‌ای است که می‌توان از آن به‌عنوان دوران گذار نام برد.» وزیر خارجه اضافه کرد:«دوران گذار برای شرایط خاصی است و معمولا تحولات عظیمی در این دوران صورت می‌گیرد که این تحولات به‌خاطر سیالیت جامعه بین‌المللی است.» او با بیان اینکه آنچه در این دوران باعث تحولات گستره وسیع‌تری می‌شود، همین سیالیت شرایط است، گفت: «به همین دلیل در چنین شرایطی امکان اشتباه محاسباتی بالاست به‌طوری که محاسبه غلط در این دوران باعث سقوط حکومت‌ها و محاسبه صحیح باعث قدرت یافتن فراتر از ظرفیت‌های کشورها شده است.»
ظریف گفت: «در دوران گذار به‌دلیل محاسبه غلط، دولتهای نسبتا قدرتمندی مانند صدام با ده‌ها میلیارد دلار حمایت از سوی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و قدرت‌های بزرگ دیدید که کارش به کجا رسید.» وی یادآوری کرد: «فکر نکنید که تصمیم صدام ناگهانی بود. حتی روزی که وی برای حمله به کویت انتخاب کرده بود، محاسبه شده بود چراکه روز اول اوت روز مرخصی در کشورهای غربی است و صدام فکر می‌کرد دنیا در مرخصی است و تا به خود بیاید او می‌تواند کویت را ببلعد.»
به گفته ظریف، سفیر وقت آمریکا در عراق در گمراه کردن صدام نقش قابل ملاحظه‌ای داشت و همین اشتباه را میلوشویچ هم مرتکب شد. وی ادامه داد: «سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در آن مقطع اعلام کرد که یوگسلاوی در حوزه منافع حیاتی آمریکا نیست و همین امر برای میلوشویچ توهم ایجاد کرد. قذافی هم بر اساس محاسبه اشتباه خود را به نابودی کشاند.» ظریف با تشریح دوران گذار فعلی گفت: «اتفاق مهمی که در این دوران گذار رخ داده و با دوران‌های گذار قبلی تفاوت دارد، این است که ما در جهان پساغربی زندگی می‌کنیم و البته این به آن معنا نیست که غرب از بین رفته و به‌زودی از بین می‌رود. این یک اشتباه محاسباتی است.» وزیر امور خارجه همچنین افزود: «برای نخستین بار در چندین سده گذشته تحولات مهم نه در غرب و نه الزاما توسط غرب رقم می‌خورد.»
شکست سرزمینی داعش
ظریف در بخشی دیگر از سخنانش به موضوع داعش اشاره کرد و گفت: «تحولاتی که در منطقه ما اتفاق افتاده شکست سرزمینی داعش و نه شکست داعش بوده است و باید اینها را از هم تفکیک کنیم. داعش به‌عنوان مدعی دروغین خلافت اسلامی توانسته بود با اشغال سرزمین‌هایی در عراق و سوریه مدعی سرزمین دروغین خلافت شود و آن نابود شده است اما نه تفکر داعش نه منابع فکری و نه منابع مالی آن تفکر نابود شده و نه ظروفی که داعش را ایجاد کرد.»
ظریف با اشاره به این موضوع که این از اشتباه‌های عمده‌ای است که غرب دارد مرتکب می‌شود و تصور می‌کند داعش تمام شده است، تاکید کرد: «یکی از دلایلی که غربی‌ها این روزها مقداری لحنشان را علیه ایران تندتر کرده‌اند و می‌گویند جمهوری اسلامی کاری را که باید می‌کرد، کرده و داعش را نابود کرده و چرا ازاین به بعد با ایران باید با مسامحه برخورد کنند از این تصور برمی‌خیزد. این تصور غلطی است که فکر کنیم داعش سپری شده است. شرایطی که داعش در منطقه ایجاد کرده کماکان به قدرت خود باقی است، اگر قدرت آن بیشتر نشده باشد.»
ناکارآمدی دولتهای منطقه
ظریف در بخشی دیگر از صحبت‌های خود رژیم صهیونیستی را غده سرطانی در منطقه عنوان کرد و در تبیین ناکارآمدی دولتهای منطقه در برآورده کردن نیازهای جامعه خود گفت: «این ناکارآمدی به ناکارآمدی دولت- ملت در جهان عرب تبدیل شده است و اگر دیده باشید در جهان غرب صحبت از یک وستفالیا در جهان عرب می‌کنند. هر چند نمی‌توان گفت که این نسخه درست است یا نادرست، ولی تشخیص درستی است.» او تاکید کرد: «جهان عرب نتوانسته دولت ملی و نیاز و خواست اصولی مردم را برآورده کند و به همین دلیل عقده متراکم تاریخی در جهان عرب شکل گرفته است و این عقده به شکل حرکت علیه دولتهای عربی خود را نشان می‌دهد.»
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «اگر این مساله را به‌عنوان مهم‌ترین عامل داخلی داعش در نظر بگیریم متوجه می‌‌شویم دولتهای منطقه به‌خصوص کشوری مثل عربستان سعودی تلاش کردند که این عقده‌های متراکم و سرخوردگی‌های انباشته در بین ملت‌ها را به سمت دشمن خارجی منحرف کنند همان‌طور که لنین در مورد کاپیتالیسم و امپریالیسم مطرح می‌کرد.» ظریف در بخش دیگر از سخنان خود در این همایش به تحرکات آمریکایی‌ها در منطقه در ماه‌های اخیر اشاره کرد و گفت: «در چند ماه گذشته واقعه دیگری را شاهد بودیم و خبری که دو روز گذشته منتشر شده هم همان واقعه را تجدید خاطره می‌کند و آن انتقال افراد داعش از منطقه به بیرون منطقه است و هلی‌کوپترها زندانیان داعش را از حسکه فراری داده‌اند و ما این موضوع را هم در میادین و هم در دیرالزور دیدیم.»
وزیر امور خارجه ایران با بیان اینکه ایدئولوژی داعش از بین نرفته و پایه‌های فکری آن هم با دلارهای نفتی تشویق می‌شود، گفت: «علاوه براین گروهی به جای دیگر منتقل می‌شوند و شبکه‌های ارتباطی داعش هم باقی مانده است بنابراین آنچه به‌عنوان یک تحول بسیار مهم برای آینده منطقه باید مدنظر داشته باشیم پخش شدن داعش در مناطق مختلف جهان است.» ظریف با تاکید بر اینکه هنوز داعش یک واقعیت در غرب آسیا و فراتر از غرب آسیاست، ادامه داد: «رقابتی بین طالبان و داعش در بمب‌گذاری و خشونت ایجاد شده است؛ چراکه این گروه‌ها از طریق وحشت و خشونت جلب حمایت می‌کنند به خاطرعقده‌های انباشته که در توده‌های اجتماعی وجود دارد.»
بی‌اثری تحریم‌ها
رئیس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: «معلوم است که آنها باید بگویند ایران را پای میز مذاکره آوردیم ایران که همیشه پای میز مذاکره بود و میز مذاکره را ترک نکرده بود.» ظریف افزود: «وقتی تمام تحریم‌های آنان به جای دور کردن مردم و حاکمیت آنها را به هم نزدیک کرد و ۷۳ درصد مردم در انتخابات سال ۱۳۹۲ پای صندوق‌های رای آمدند به این نتیجه رسیدند که تحریم نمی‌تواند ملت ایران را به زانو درآورد.»