حادثه پشت حادثه. اين تصويري از سوانح اين روزهاي کشور است. به‌طوري‌که در هفته اخير حوزه‌هاي حمل‌و‌نقل ريلي و هوايي بيشترين حوادث را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند. اولين حادثه که ٢٩ بهمن رخ داد مربوط به سقوط يک فروند هواپيماي متعلق به شرکت «آسمان» بود که پس از پرواز از فرودگاه مهرآباد به مقصد ياسوج با ٦٦ مسافر و خدمه در سميرم استان اصفهان سقوط کرد.
به گزارش شرق، شکستن شيشه جلوی هواپيما با فرود اضطراري دومين حادثه مربوط به پرواز کيش کاشان بود که در فرودگاه اصفهان نشست. سومين حادثه سانحه يک هواپيماي فوکر ۱۰۰ قشم‌اير بود که هنگام فرود در باند فرودگاه مشهد به‌دليل بازنشدن چرخ‌ها، دچار سانحه شد، اما به ١٠٤ مسافر و خدمه آن آسيبي وارد نشد.
البته سوانح تلخ فقط به حوزه هوايي ختم نشد، بلکه حوزه حمل‌و‌نقل ريلي نيز با سوانح زيادي روبه‌رو بود. واژگوني قطار باري در ايستگاه ديزباد نيشابور يکي از اين سوانح بود و براساس شنيده‌ها اين حادثه تلفات جاني نداشته است. سانحه ديگري که ديروز رخ داد مربوط به حادثه قطار باري با دو لوکوموتيو در مسير راه‌آهن اصفهان و ايستگاه شيرازکوه بود که از خط خارج شد.
اين اتفاقات تلخ در حالي ادامه دارد که سازمان هواپيمايي کشوري در وب‌سايت رسمي خود از توقف پرواز هواپيماهاي ATR٧٢ آسمان تا اطلاع ثانوي خبر داده است. در پي اين اطلاعيه پروازهاي فرودگاه آبادان به مقصد شيراز و اصفهان که قرار بود با هواپيماهاي ATR انجام شود لغو شد. محمدرضا رضايي‌کوچي، رئيس کميسيون عمران مجلس نيز از بررسي موضوع خالي‌بودن کپسول آتش‌نشاني هواپيماي ATR٧٢ و پرواز در شرايط جوي نامساعد در اين کميسيون خبر داده و احتمال اينکه هواپيما پس از برخورد با کوه دچار آتش‌سوزي شده باشد، کاملا مردود است. همچنين در گزارشي كه ديروز از سوي وزارت راه و شهرسازي منتشر شد، تلاش شد تا آسمان تبرئه شود.
احتمال معيوب‌بودن قطعات و ناوگان دست دوم
مسعود پل‌مه، رئيس فدراسيون حمل‌و‌نقل و ترانزيت، در گفت‌و‌گو با «شرق» درباره چرايي سوانح اخير در حوزه‌هاي حمل‌و‌نقل ريلي و هوايي توضيح داد؛ طبيعتا سوانح علت و عواملی مشخص و بعضا قابل پيش‌بيني دارند. بخشي از سوانح ما به فرسودگي ناوگان برمي‌گردد که در بخش هوايي اين حوزه بسيار مشهودتر است. اين در حالي است که به‌دليل اعمال تحريم‌ها حتي قطعات مورد نياز هواپيماها در اختيار ما گذاشته نمي‌شد و ناچار بوديم از طرق مختلف يا اصطلاحا بازار سياه تهيه کنيم. به‌طور قطع چون نظارت کاملي بر سيستم تأمين نيست و نمي‌توان استاندارد دقيقي را براي آن انتظار داشت، احتمال دارد قطعات معيوب به دست ما رسيده باشد. او تأکيد کرد از طرفي تقاضاي افزون براي استفاده از سيستم حمل‌و‌نقل مشکلات عديده‌اي هم به وجود مي‌آورد که ناچار به سمت تأمين ناوگان دست دوم از خارج از کشور شديم؛ بنابراين اين مشکلات با توجه به عمر بسيار بالاي هواپيماهاي ما بسيار متداول است و خطا و ضريب سوانح را افزايش مي‌دهد.
سن بالاي ناوگان
پل‌مه با بيان اينکه هواپيمايي که اخيرا سقوط کرد ٦٦ نفر از هم‌وطنان را به کام مرگ کشاند، اضافه کرد: البته تا اين لحظه هنوز علت واقعي سقوط هواپيما مشخص نيست، اما واقعيتي که کشور با آن دست‌وپنجه نرم مي‌کند اين است که سن هواپيماهاي ما بالاست و از فرسودگي رنج مي‌برند و مخاطرات اين‌چنيني هم خواهد داشت. اين کارشناس اضافه کرد: به‌طور‌قطع اکنون نمي‌شود درباره دليل سقوط هواپيما صحبت کرد، اما مجموعه عوامل از جمله وقت پروازي، شرايط جوي، خطاي انساني، نقص فني و فرسودگي هواپيما همگي از جمله عواملي است که مي‌تواند منتهي به سوانح شود، اما تا اطلاعات جعبه سياه پيدا نشود نمي‌توان دراين‌باره اظهارنظر کرد. واقعيت اين است که ناوگان هوايي ما فرسوده است؛ اينکه برخي افراد کم‌لطفي مي‌کنند و نوک پيکان حمله را به‌سوی يک شخص به‌ويژه وزير راه می‌گیرند، مايه تأسف است. وقتي وزارت راه تمام تلاش خود را براي نوسازي ناوگان هوايي بعد از برجام کرد، هجمه‌هاي زيادي به دولت و وزارت راه شد و ادعاهاي زيادي براي ورود هواپيما مطرح شد، اما آنچه به فراموشي سپرده شده اين است که بسياري از افرادي که خودشان را ذي‌حق براي اظهار نظر قلمداد مي‌کردند و نسبت به تأخير و کنسل‌شدن پرواز‌ها اعتراض داشتند، کنکاش نکردند علت تأخيرها چيست، حالا امروز مدعي مي‌شويم در پي درگذشت عده‌اي از هم‌وطنان ما يک نفر بايد استعفا دهد و يک نفر بايد استيضاح شود.
حال سؤال از استيضاح‌کنندگان اين است که با استيضاح وزير هواپيماهاي ما بازسازي و نوسازي مي‌شود؟ آيا مجلس يک مانيفست ارائه کرده که خود در جهت نوسازي ناوگان ما چه قدم‌هايي برداشته و کجا پيش‌قدم بوده است؟ مگر اينکه سوانحي اتفاق افتاده باشد و برخي نمايندگان با توجه به شرايط سياسي و حوزه انتخابيه خود به مسائل بپردازند. او همچنين تأکيد مي‌کند مايه تأسف است که موضوعات فني و تخصصي را به مسائل سياسي گره مي‌زنيم که نتيجه‌اي جز تشويش اذهان عمومی در پي نخواهد داشت.
خطاي انساني
او با تأکيد بر اينکه بخشي از اين سوانح به خطاي انساني برمي‌گردد، مي‌گويد: اين خطای حاصل بي‌توجهي شخص به هر علتي ايجاد مي‌شود. اين خطا در برخي جاها منجر به زيان مالي و برخي جاها منجر به زيان و خسارات جاني مي‌شود و در دنيا هم اتفاق مي‌افتد و مختص کشور ما نيست. به گفته پل‌مه بخش ديگري از سوانح در ارتباط با مشکلاتي است که به‌صورت عمومي در ساختار مديريتي کشور داريم. نه به اين مفهوم که سيستم مديريتي کشور توجهي به اين اتفاقات ندارد، بلکه مشکلات ديگري موجب مي‌شود توان مديريتي مستهلک شود.
به‌طور‌قطع اگر توان مالي سطوح مختلف مديريتي افزايش يابد و بدنه کارشناسي تقويت شود، به‌راحتي مي‌توانيم از هر خطايي که احتمال وقوع آن وجود دارد، در حد امکان پيشگيري کنيم و از خطاها براي جلوگيري از وقوع دوباره درس بگيريم اما مشکلات مالي داريم و طبيعتا وقتي تأمين مالي صورت نگيرد، به‌صورت اتوماتيک‌وار مشروحي از وظايفي که يک مجموعه چه دولتي و چه خصوصي دارد، به فراموشي سپرده مي‌شود و در نهايت به اولويت‌ها پرداخته مي‌شود. متأسفانه اکنون پرداخت يارانه اولويت کشور ماست؛ در‌صورتي‌که اگر اين وجه به وظايف دولت اختصاص داده شود، نتايج مطلوبي در پي خواهد داشت.
توسعه کند خطوط ريلي
پل‌مه در بخش ديگري از صحبت‌هايش درباره سوانح حمل‌و‌نقل ريلي نيز توضيح داد؛ بخش ريلي ما به‌صورت سنتي و سنواتي از ابتداي انقلاب تا چهار سال پيش مهجور بوده است و مورد کم‌مهري و بي‌توجهي واقع شده است. از مسئولاني که در صدر اين شرکت منصوب شده بودند تا حمايت‌هايي که براي توانمندسازي بخش ريلي و نگاه استراتژيک به حمل‌و‌نقل ريلي ما صورت گرفته است. در نهايت زيرساخت‌هاي لازم تدارک ديده نمي‌شود. بازسازي خطوط ريلي اتفاق نمي‌افتد. توسعه خطوط ريلي ما به‌شدت کند و غيرقابل‌اهميت است. او اضافه کرد: سال پيش وقتي مبحث ورود واگن مطرح شد، نعمت‌زاده، وزير سابق صنعت اعلام کرد روي ريل مي‌خوابم و اجازه ورود نمي‌دهم. اين چه دفاعي از سوي وزير بود.
مگر توانمندي توليد واگن لوکوموتيو در ايران چقدر است که جلوي واردات را بگيريم و حمايت از توليد کنيم؛ اين عوام‌فريبي است. در نهايت مي‌بينيم نه يک ارتباط راسخ در بدنه اقتصادي به ريل بود نه در مجلس. دولت وقتي توانمندي مالي نداشته باشد، نمي‌تواند اين بخش را توسعه دهد. وقتي تمام سرمايه‌گذاري‌ها به سمت جاده‌سازي معطوف مي‌شود، طبيعتا ريل مهجور است. هرچند دولت نگاهش را تغيير داد و سعي کرد خطوط ريلي را توسعه دهد اما موضوع اين است که واگن‌هاي ما ٥٠ سال عمر دارد. علاوه براين، سرمايه‌گذاري بخش خصوصي فاقد توجيه است. سيستم بانکي از بخش خصوصي حمايت نمي‌کند و نمي‌تواند توانمندي لازم را داشته باشد. بنابراين در چنين شرايطي تمامي مشکلات و حوادث اجتناب‌ناپذير است.
فعاليت ٤٨ساعته لوکوموتيورانان
پل‌مه با بيان اينکه در نهايت اين فرسودگي شامل عوامل انساني، تجهيزات و زيرساخت مي‌شود، مي‌گويد؛ وقتي يک نفر لوکوموتيوران ناچار است بيش از ٤٨ ساعت فعاليت مستمر داشته باشد، چه تواني مي‌تواند براي مقابله با سوانح از خود داشته باشد اما اگر شرايط حمل‌و‌نقل ريلي ما به قدري سود‌آور شود که مجموعه شرکتي که مديريت لوکوموتيو دارد به اين سمت برود که براي هر سفر بيش از سه يا چهار لوکوموتيوران با شرايط مطلوبي در نظر بگيرد، خطا در اين حوزه کاهش مي‌يابد.
گزارش مقدماتی سانحه هوایی تهران- یاسوج
گزارش مقدماتی سانحه هوایی تهران- یاسوج، دیروز از سوی وزارت راه‌و‌شهرسازی منتشر شد.
در این گزارش سلسله عواملی به‌عنوان فرضیه برای سقوط هواپیما در نظر گرفته شده است که در آن به نظر نمی‌رسد هواپیمایی آسمان به عنوان مقصر شناخته شود.
در این گزارش که از سوی سازمان هواپیمایی منتشر شده، آمده است؛ شركت هواپيمايي آسمان كه متعلق به صندوق بازنشستگي كشوري است، وسيله پرنده، مراكز تعميراتي شركت، خلبانان و عوامل فني در زمان وقوع سانحه گواهينامه‌هاي لازم را از سازمان هواپيمايي كشوري داشته‌اند.
همچنين، براساس بررسي‌هاي اوليه، آغاز پرواز از فرودگاه مهرآباد با توجه به وضعيت هواي گزارش‌شده مجاز بوده و ارزيابي وضعيت جوي نقطه‌اي در محل سانحه منوط به بررسي دستگاه‌هاي ضبط اطلاعات و مكالمات پرواز است. بر اساس نقشه‌های عملیاتی كمترين ارتفاع مجاز در مسير پروازي W١٤٤ كه هواپيما در آن مسير قرار داشته است، ١٧هزار پا بوده است. چنانچه هواپيما دچار وضعيت اضطراري شود، ارتفاع ١٥هزارو ٥٠٠ پا به‌عنوان حداقل ارتفاع مجازي است كه هواپيما مي‌توانسته در شمال فرودگاه كاهش ارتفاع داشته باشد.
طي سه سال اخير در فرودگاه ياسوج سرمايه‌گذاري زيادي صورت‌گرفته و علاوه بر تطويل باند پروازي و جمع‌آوري موانع متعدد در اطراف آن، داراي دستگاه كمك‌ناوبري NDB عملياتي بوده و دستگاه كمك‌ناوبري DVOR/DME نيز در فرودگاه نصب شده و اقدامات لازم براي بهره‌برداري از آن برابر با مقررات ايكائو انجام شده است. همچنین مطابق دستورالعمل‌هاي شرايط اضطراري، هم‌زمان با اطلاع‌رسانی به کلیه مراجع و مبادی ذی‌ربط، کمیته تجسس و نجات در مركز كنترل فضاي كشور و مرکز مدیریت بحران در سازمان هواپیمایی کشوری، ستاد مديريت بحران در استان‌هاي تهران- فارس- اصفهان و كهگيلويه و بويراحمد تشكيل شد و تیم هماهنگي تجسس و نجات به منطقه عازم شد.
هم‌زمان، هماهنگی‌های لازم به منظور اعزام ارگان‌هاي كشوري و لشکري مورد لزوم به منطقه، اعزام هواپیمای شناسایی، بالگرد و پهپاد به منظور تصویربرداری و جست‌وجوی نقطه‌ای منطقه عملیاتی سانحه و تشکیل تیم تخصصی ویژه به‌منظور بررسی و پایش اطلاعات ماهواره‌ای و تصاویر منطقه از ديگر اقدامات در اين مرحله بود. براساس این گزارش، گام مهم بعدي، تعيين نقاط احتمالي سقوط هواپيما بود كه با تشكيل جلسه RCC و مديريت بحران هوایی و مصاحبه با شاهدان عيني، افراد محلي آشنا به ارتفاعات منطقه و نيروهاي انتظامي محل و تكنيك‌هاي فني و تخصصي، سه موقعیت تقریبی محل برخورد هواپیما در ساعت ٠٥:٣٠ دقيقه بامداد دوشنبه مشخص و اعلام شد.
بالگردهاي موجود در محل بر اساس موقعيت‌هاي سه‌گانه پيش‌بيني‌شده به جست‌وجو در محل پرداختند. نقطه نهايي در ساعت ١٩:٠٠ روز دوشنبه با استفاده از تصاوير دريافت شده از پهپادها، گراف‌هاي مخابراتي ايرانسل و استماع رويه‌هاي پروازي خلبان و تقليل سه موقعيت به يك موقعيت، تعیین (پلات) شد و نقشه‌هاي مربوط به موقعيت نهايي چاپ و خلبانان وسايل پرنده درخصوص نقطه نهايي تخمين زده‌شده توجيه شدند.