شاید در گذشته ابتلا به شپش، اتفاقی حاکی از عدم رعایت بهداشت و دلیلی بر ضعف فرهنگی افراد بود اما امروزه با شیوع گسترده شپش در مدارس و مهدکودک‌های همه مناطق شهری، این اتفاق لزوما چنین معنایی ندارد و به گونه‌ای دیگر تعبیر می‌شود.
«سیناپرس» با این مقدمه نوشت: شپش نوعی انگل خونخوار است که در پوست بدن انسان زندگی می‌کند. شپش‌ها انواع مختلف دارند. بعضی از انواع آنها فقط روی پوست بدن زندگی می‌کنند و بعضی دیگر فقط روی پوست سر. شپش‌هایی که روی پوست سر زندگی می‌کنند، ابعاد بسیار کوچک در حد ۲ تا ۳ میلی‌متر دارند و ترشحاتی که آزاد می‌کنند به شدت باعث ایجاد خارش در سر می‌شود. از آنجا که شپش از خون تغذیه می‌کند، گرمای پوست سر انسان محیط مطلوبی برای ادامه حیات این انگل ست. شپش‌های روی سر، تخم سفیدرنگ خود را به ساقه مو می‌چسبانند که همین یکی از راه‌های تشخیص شپش نیز هست.
ترس از شپش، خطرناک‌تر از خود آن است!
شپش از زمان‌های دور همیشه در ایران وجود داشته است، به‌ویژه در دوره‌هایی که مسائل بهداشتی به درستی رعایت نمی‌شده است. به همین دلیل معمولا در گذشته در مدارس ایران و خصوصا در مقاطع ابتدایی و راهنمایی، مدیران و مسئولان به‌شکل هفتگی موی سر دانش‌آموزان دختر را مورد بررسی قرار می‌داده‌اند و دانش‌آموزان پسر را نیز وادار به تراشیدن موهایشان می‌کرده‌اند.
اما به‌تدریج و با ارتقای سطح بهداشت عمومی در جامعه ایران، آمار بروز ابتلا به این انگل بسیار کمتر و کمتر شد و به همین دلیل توجه‌ها به این مسئله نیز تا حد زیادی کاهش یافت و در سال‌های اخیر دیگر به موضوعی بیگانه و عجیب تغییر شکل داد.
تا جایی که در حال حاضر کارشناسان بهداشت بر این باورند که ابتلا به انگل شپش بیشتر از آنکه یک مسئله بهداشتی باشد، مسئله‌ای فرهنگی است. به این معنی که در اغلب موارد والدین، ظرفیت پذیرش این موضوع را در مورد فرزندان خود ندارند و در مواجهه با این مسئله به دلیل ترس زیاد، واکنش‌هایی غیرمنطقی بروز می‌دهند و اکثر آنها مدارس را مقصر اصلی بروز این پدیده می‌دانند. در حالی که هرکجا تعداد زیادی از افراد برای مدت طولانی دور هم جمع شوند و با هم زندگی کنند، با حضور حتی یک مورد ابتلا در آن جمع، دیگران نیز با احتمال بسیار زیاد به آن انگل مبتلا خواهند شد؛ اتفاقی که منحصربه کشور ما نیست و در بسیاری از نقاط دنیا، حتی در اغلب کشورهای توسعه‌یافته نیز شاهد گزارش آن هستیم.
آمارهای موجود در جهان حاکی از ابتلای حداقل ۳۰۰ میلیون نفر در جهان به این انگل است که این ابتلا هیچ ربطی به آب‌وهوای محل زندگی این افراد، سطح درآمد یا بهداشت آنها ندارد.
اما در حقیقت علت اصلی شیوع دوباره این انگل در مهدکودک‌ها و مدارس، همین غفلت و ناباوری نسبت به این اپیدمی در سال‌های اخیر و به‌ویژه در شش هفت سال گذشته است که بعدی فرهنگی دارد.
شیوع شپش در میان قشر مرفه جامعه واقعی نیست
در خصوص بیشتر بودن این پدیده در میان قشر مرفه جامعه و شیوع دوره‌ای این انگل در مدارس بالای شهر تهران در مقایسه با اقشار متوسط و پایین، آمار رسمی و ثابت‌شده‌ای وجود ندارد. شاید مواردی از شیوع این انگل در میان اقشار مرفه جامعه را بتوان به انکار و عدم پذیرش بیشتر آنها نسبت به این موضوع و یا صرفا یک تصادف نسبت داد اما به طور کلی به دلیل دور بودن چنین ذهنیتی از افراد جامعه و غفلت از آن، شیوع این انگل در کل جامعه افزایش پیدا کرده است.
برخی از کارشناسان بهداشت و پزشکان برای توضیح علل شیوع این انگل در مناطق مرفه شهر به ذکر دلایلی از جمله نگهداری بیشتر حیوانات خانگی در این مناطق شهری و انجام مسافرت‌های بیشتر و استفاده از وسایل هتل‌ها و وسایل نقلیه پرداخته‌اند که البته به هیچ وجه به عنوان دلایل قطعی بروز این پدیده اعلام نشده‌اند.
به همین دلیل دوباره طرح‌هایی از جانب آموزش و پرورش برای مقابله ضربتی با این پدیده آغاز شده است. در این طرح‌ها، دستورالعمل‌های بهداشتی برای پیگیری و بررسی این موضوع به مسئولان بهداشت مدارس ارائه می‌شود. علاوه بر آن کارشناسان به مردم اطمینان می‌دهند که دیگر مانند زمان‌های گذشته، تنها راه درمان شپش تراشیدن موی سر و جوشاندن لباس‌ها نیست بلکه امروزه داروهایی برای درمان این انگل در اختیار مردم است که با احتمال بالای ۹۰ درصد موفقند.
اما همان‌طور که گفته شد، نکته بسیار مهم و قابل توجه در این میان برای کنترل شیوع این انگل، پذیرش و کنار آمدن با این واقعیت در صورت ابتلا است. لزوم این فرهنگ‌سازی از جانب مسئولان و کارشناسان ضروری است که مردم بدانند ابتلا به انگل شپش هیچ ارتباطی با اهمال‌کاری آنها ندارد و دلیلی بر پایین بودن سطح فرهنگ، اقتصاد یا بهداشت خانواده‌ها نیست. بنابراین باید بدون هیچ‌گونه ترس و پنهانکاری و انکاری، برای درمان این پدیده اقدام کرد و از دیگران کمک گرفت.