مديركل فرهنگي و پيشگيري ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده ايران رتبه اول مصرف ترياك در دنيا را کسب کرده است.
دكتر هومن نارنجي‌ها که با ایسنا سخن می‌گفته، دلیل این امر را نزدیکی ایران به منبع اصلی تولید تریاک در جهان یعنی افغانستان دانسته و همچنین گفته است: «مهم‌تر از اين معضل اين است كه ايران از نظر پيشگيري از اعتياد، علي‌رغم دارا بودن وضعيت نه چندان بد از نظر شمار معتادان و جنس اعتياد، از ضعيف‌ترين كشورهاي دنيا محسوب مي‌شود.»
افغانستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر در جهان، بیش‌ترین مرز مشترک را در شرق کشور با ایران دارد و از آنجا که اصلی‌ترین همسایه غربی این کشور ایران به شمار می‌رود، ایران علاوه بر اینکه بازار عمده این محصول از افغانستان است، در همین حال به‌عنوان بهترین مسیر قاچاق این دست مواد به غرب نیز قابل توجه است.
آمار دقیقی از حجم قاچاق مواد مخدر از مسیر ایران در دست نیست، اما با توجه به مشکلات قاچاق این مواد از طریق همسایه‌های شمالی، جنوبی و شرقی افغانستان می‌توان حدس زد که بهترین مسیر قاچاق مواد مخدر برای افغانستان ایران است.
در این میان خود ایران نیز یکی از اصلی‌ترین بازارهای مصرف مواد مخدر به شمار می‌رود و از آنجا که بر روی تریاک فراوری‌های شیمیایی انجام نمی‌شود کارشناسان، آسیب‌رسانی این محصول را نسبت به سایر مواد مشابه موجود در این بازار سیاه کم‌تر می‌دانند و همین امر باعث استقبال مصرف کنندگان ایرانی به استعمال تریاک است.
لابراتورار های تولید هرویین در افغانستان
اخیرا با مجهز شدن لابراتوارهای شیمیایی افغانستان و دسترسی قاچاقچیان به مواد شیمیایی مورد نیاز تبدیل تریاک به هرویین در افغانستان، قاچاق تریاک از این کشور جای خود را به قاچاق هرویین و کرک داده‌است.
به گزارش بی‌بی‌سی کرستینا اورگز، مسئول اداره مبازه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد در افغانستان، پیش‌بینی کرد تا پایان سال 2007، ۹۰ درصد تریاک تولیدشده در خاک این کشور در داخل به هرویین تبدیل شود.
کرک که در واقع هرویین با درصد خلوص 95 و 97 است طول مدت و نوع آسیب رسانی بسیار مهلک تری نسبت به تریاک دارد.
اگر افغانستان تولید و قاچاق انواع فراوری شده مواد مخدر نظیر هرویین و کرک را جایگزین تولید تریاک کند، مصرف کنندگان تریاک در ایران اصلی‌ترین تولید کننده تریاک را از دست خواهند داد و با نبود ماده مخدر پیشین ناگزیر تن به استفاده از جایگزین آن یعنی کرک خواهند داد.
این یعنی زنگ خطر تغییر الگوی مصرف معتادان به مواد مخدر در ایران از هم اکنون نواخته شده است . این در حال است که موضوع تولید «شربت تریاک» در کشور توسط وزارات بهداشت که چندی پیش اعلام شد با جدیت پیگیری نمی‌شود .
با افزایش تولد تریاک در افغانستان به خصوص در دو سال اخیر کاهش قیمت این دست مواد در بازار سیاه کشور قابل توجه است .
هر چند منابع رسمی آمار دقیقی از قیمت فروش مواد مخدر در کشور ارایه نمی‌دهند اما شواهد حاکی از آن است که قیمت بعضی از انواع مواد مخدر طی دو سال گذشته تا 50 درصد کاهش داشته است .
به گزارش روزنامه سرمایه، قیمت عمده‌فروشي كرك در حال حاضر به طور متوسط در سطح تهران هر کیلو 5 ميليون تومان و هر گرم 7 هزار تومان است. سال گذشته نرخ عمده‌فروشي كرک به طور متوسط در سطح تهران هر كيلو 12 ميليون تومان و نرخ خرده‌فروشي آن هر گرم 15 هزار تومان بوده‌است.
کاهش قیمت بیش از 50 درصدی قیمت کرک در بازار ایران می‌تواند به‌عنوان محرکی برای جذب معتادان به این ماده مخدر باشد.
چه کسی مقصر است؟
مسئولین ایرانی و مسئولین سازمان ملل این نکته را پذیرفته‌اند که پس از حمله آمریکا به افغانستان، تولید مواد مخدر در این کشور بیشتر شده‌است.
بی‌بی‌سی به نقل از مسئول اداره مبازه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد در افغانستان، قاچاق بیش‌ترین حجم مواد مخدر افغانستان را از راه پاکستان، ایران و تاجکستان به بیرون از این کشور دانسته‌است.
کریستین اورگز با اشاره به آن‌چه باز بودن بیشتر مرزهای افغانستان به روی قاچاقچیان مواد مخدر خوانده،گفته است که قاچاقچیان قادر هستند در روز روشن، موتورهای (خودرو) بارکش پر از مواد مخدر را به بیرون از افغانستان انتقال دهند.
این در حالی است که سردار اسحاقی در گفت‌وگو با ایسنا گفته‌است سال گذشته هزار ميليارد ريال و امسال ۱۲۰۰ميليارد ريال براي جلوگیری از ورود مواد مخدر به کشور اختصاص یافته‌است.
فرمانده قرارگاه نصر مستقر در كرمان گفته که در اين راستا از درياچه هامون به طرف نقاط جنوبي كانال هايي با عرض ۴و عمق ۵متر حفر و در نقاط مسكوني كه امكان حفر كانال نبوده، سيم خاردار نصب شده است.
سردار اسحاقي ايجاد ديوار بتني در برخي نقاط را از ديگر اقدامات انجام شده در اين راستا برشمرده است.
وي افزايش استعداد توان نيروهاي رزمي، كنترل الكترونيكي مرزها به‌وسيله رادرار و استفاده از سگ هاي موادياب را از راه هاي مبارزه با قاچاقچيان مواد مخدر برشمرده است.
از سوی دیگر حامد کرزی رییس جمهور افغانستان قاچاق مواد مخدر را نه یک امر مختص به مرزهای افغانستان بلکه آن را پدیده ای بین المللی و در انحصار مافیای بین المللی می داند.
وی در اظهار نظری که بی‌بی‌سی آن را منتشر کرد گفته است: «جامعه جهانی در میان خود همگاهنگی لازم را ندارند. همکاری که لازم است میان آنها وجود ندارد. در چنین وضعیتی اگر مشکلات مربوط به افغانستان است افغانستان مسئول است. اما قاچاق را جامعه بین المللی می کنند نه افغان‌ها. مافیا یک پدیده جهانی است نه یک پدیده افغانی. رسانه ها، دولت افغانستان را متهم می کنند. اما دولت افغانستان در مناطقی که تحت کنترلش بوده موفق بوده است»
هلمند اصل ترین تولید کننده تریاک در جهان بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، امسال کشت خشخاش ۱۷ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است، این افزایش بیشتر در ولایات ناآرام از جمله ولایت هلمند محسوس است.
حامد کرزی معتقد است این امر به خاطر عملکرد نا مناسب جامعه بین المللی است . به گفته وی آنها با عملکرد شان هلمند را به محلی نا امن تبدیل کرده اند که القاعده و نیروهای مخالف دولت در آنجا آزادانه حضور دارند.
حامد کرزی تاکید کرد که موفقیت زمانی بدست می‌آید که همکاری وجود داشته باشد و به نظر افغانستان احترام گذاشته شود. او گفته است: «در غیر این صورت، ناکام می‌شویم، آنگونه که در هلمند ناکام شدیم. ما دو سال پیش به دوستان بین المللی خود گفتیم که چه می‌خواهیم. آنها توجه نکردند و حالا وضعیت هلمند را می‌بینیم»
ایران، مصرف کننده تریاک یا کرک؟اگرچه ماده مصرفی اصلی معتادان ایران تا کنون تریاک بوده اما باید توجه داشت که خلاء تریاک که به طور طبیعی با کاهش تولید و قاچاق آن در افغانستان در بازار سیاه ایران به وجود خواهد آمد راه را برای تغییر نوع مصرف معتادان هموار خواهد کرد.
تا کنون در ایران لابراتوار های شیمیایی فراوری مواد مخدر به طور جدی وجود نداشتند. اما با پیدایش چنن مراکزی در افغانستان و فراوانی مواد شیمیایی مورد استفاده در آن، باید توجه داشت که اگر اقدام جدی در پیشگیری از این امر صورت نگیرد طبیعتا در چند سال آینده ایران به عنوان اصلی ترین کشور مصرف کننده هرویین و کرک مطرح خواهد شد.